(TG)- Giải phóng con người thoát khỏi mọi áp bức, bóc lột, bất công; khỏi nghèo mọi nàn, lạc hậu để có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc là nội dung trọng tâm chi phối toàn bộ cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn
tột bậc, là làm sao nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự
do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”.
Với hoài bão thiêng liêng cùng sự đấu tranh không ngừng nghỉ, hy sinh quên mình
để hiện thực hóa lý tưởng đó, Hồ Chí Minh đã trở thành một biểu tượng cao cả,
trường tồn trong lòng dân tộc Việt Nam và nhân loại tiến bộ vì sự nghiệp giải
phóng con người.
1. Giải phóng con người trong cuộc đấu tranh
giải phóng dân tộc
Hồ Chí Minh cho rằng, để con người được giải
phóng, có cuộc sống ấm no, hạnh phúc thì điều tiên quyết, đất nước phải được độc
lập, con người phải được tự do. Khi Việt Nam bị thực dân Pháp xâm lược, thống
trị, khi nhân dân bị áp bức, bóc lột nặng nề, thì nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng
là phải giành cho được độc lập. Năm 1930, trong Chính cương vắn tắt của Đảng, Hồ Chí Minh nêu rõ mục tiêu hàng đầu
của cách mạng là đánh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp và bọn phong kiến, làm cho nước
Nam hoàn toàn độc lập. Năm 1941, trong Kính
cáo đồng bào, Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Trong lúc này, quyền lợi dân tộc giải
phóng cao hơn hết thảy” và xác định “quyền lợi của bộ phận, của giai cấp phải đặt
dưới sự sinh tử, tồn vong của quốc gia, của dân tộc”. Vì vậy, con đường duy nhất đối với các dân tộc
thuộc địa là phải đứng lên đấu tranh giành lại độc lập, tự do dù phải hy sinh đến
đâu.
Cuối tháng 7-1945, Hồ Chí Minh nói với đồng chí Võ Nguyên Giáp: Lúc này thời
cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn
cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập. Người đã cùng với toàn Đảng, toàn
dân vượt qua nhiều khó khăn, thử thách để xây dựng và phát triển lực lượng cách
mạng, chớp thời cơ giành chính quyền trong cả nước.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi đã mang lại
độc lập, tự do cho dân tộc, mang lại quyền làm chủ đất nước cho nhân dân. Khát
vọng của Hồ Chí Minh lúc này là xây dựng đất nước hùng cường. Người nói: “Sau
80 năm trời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng
lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các
nước khác trên hoàn cầu”,
làm sao cho dân tộc Việt Nam bước tới đài vinh quanh để sánh vai với các cường
quốc năm châu. Thực chất xây dựng lại đất nước, làm cho đất nước giàu mạnh cũng
vì cuộc sống ấm no, hạnh phúc của nhân dân. Bởi “nếu nước độc lập mà dân không
hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”.
Ngay trong phiên họp đầu tiên, Chính phủ lâm thời
của nước Việt Nam mới đã đề ra 6 nhiệm vụ cấp bách cần phải giải quyết nhằm đáp
ứng những đòi hỏi trước mặt của nhân dân, như chống nạn đói; chống nạn dốt và
các tệ nạn xã hội khác; xóa bỏ thuế thân, thuế chợ, thuế đò; thực hiện tín ngưỡng
tự do; lương giáo đoàn kết; tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu… Đó là
những vấn đề về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội mang tính cấp thiết nhất mà
chính quyền cách mạng vừa mới ra đời phải giải quyết.
Như vậy, cách mạng giải phóng dân tộc là điều kiện
đầu tiên và quyết định sự nghiệp giải phóng con người; đưa con người từ thân phận
nô lệ lên địa vị làm chủ, giải phóng con người khỏi áp bức dân tộc. Bước tiếp
theo có phần khó khăn, phức tạp và lâu dài hơn là xây dựng xã hội mới - xã hội
chủ nghĩa, giải phóng con người khỏi áp bức giai cấp, khỏi nghèo nàn, lạc hậu. Sự
nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng con người về mặt chính trị càng được tiến
hành triệt để bao nhiêu thì sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, giải phóng con
người về mặt kinh tế càng thuận lợi bấy nhiêu.
2.
Xây dựng xã hội mới - xã hội chủ nghĩa để giải phóng triệt để con người
Hồ Chí Minh cho rằng: “Xây dựng chủ nghĩa xã hội
là thay đổi cả xã hội, thay đổi cả thiên nhiên, làm cho xã hội không còn người
bóc lột người, không còn đói rét, mọi người đều được ấm no và hạnh phúc”,
chủ nghĩa xã hội là “xã hội ngày càng tiến, vật chất ngày càng tăng, tinh thần
ngày càng tốt”.
Xây dựng chủ nghĩa xã hội là một cuộc chiến đấu “khổng lồ”, “chống lại những gì
đã cũ kỹ, hư hỏng, để tạo ra những cái mới mẻ, tốt tươi”.
Chỉ khi nào xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản thì lúc
đó sự nghiệp giải phóng con người mới được coi đã giành được thắng lợi hoàn
toàn.
Chủ nghĩa xã hội làm cho mọi người thoát nạn bần
cùng, có công ăn việc làm, được ấm no và sống một đời hạnh phúc. Khi trả lời
câu hỏi: Chủ nghĩa xã hội là cái gì?. Hồ Chí Minh viết: “Là mọi người được ăn
no mặc ấm, sung sướng, tự do”,
“Chủ nghĩa xã hội là làm cho mọi người dân sung sướng, ấm no”,
“mục đích của chủ nghĩa xã hội là không ngừng nâng cao mức sống của nhân dân”.
“Vì vậy, chính sách của Đảng và Chính phủ là phải hết sức chăm nom đến đời sống
của nhân dân. Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và
Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng
và Chính phủ có lỗi”.
Chỉ trong xã hội xã hội chủ nghĩa, người dân mới được bảo đảm việc làm, được
“sung sướng, tự do”, được hưởng thụ các giá trị vật chất do chính họ làm ra.
Hồ
Chí Minh đã chỉ ra những quan điểm vừa khoa học vừa thiết thực. Đó là, nền
kinh tế xã hội chủ nghĩa, xét về bản chất, nó phải được tạo lập trên cơ sở chế
độ sở hữu công cộng về những tư liệu sản xuất chủ yếu. Chỉ khi làm chủ tư liệu
sản xuất, con người mới có quyền được lao động, được phân phối công bằng các của
cải vật chất do họ làm ra, được tham gia vào các công việc xã hội, được phát
triển và vận dụng các năng lực của mình với tư cách là chủ thể hoạt động thực
tiễn. Đối với
các nước lạc hậu, chưa trải qua giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản thì
công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một quy luật tất yếu và phổ biến, nhằm xây dựng
nền tảng vật chất và kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội. Không có một nền công nghiệp
hiện đại thì không thể có chủ nghĩa xã hội, càng không thể nói đến giải phóng
con người (dù ở mức độ thấp là giải phóng cơ bắp). Người khẳng định: “Đời sống
nhân dân chỉ có thể thật dồi dào, khi chúng ta dùng máy móc để sản xuất một
cách thật rộng rãi: dùng máy móc cả trong công nghiệp và trong nông nghiệp. Mãy
sẽ chắp thêm tay cho người, làm cho sức người tăng lên gấp trăm, nghìn lần và
giúp người làm những việc phi thường”.
Với sự nhạy cảm chính trị đặc biệt và tầm
nhìn sâu rộng, Hồ Chí Minh cho rằng: Miền Bắc Việt Nam vừa ra khỏi chiến tranh,
nhân dân chưa giải quyết được vấn đề lương thực, nhiều vùng chưa thoát khỏi nạn
đói, vì vậy, trong thời kỳ đầu của công nghiệp hóa, phải bắt đầu từ nông thôn
và lấy nông nghiệp làm khâu đột phá.
Theo Hồ Chí Minh, muốn
phát triển kinh tế, sau khi có chủ trương, đường lối đúng thì lãnh đạo, tổ chức,
quản lý kinh tế - xã hội có vai trò quyết định trực tiếp. Đây là lĩnh vực được
Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm và nhấn mạnh, coi đó là “chìa khóa” để phát
triển kinh tế quốc dân. Người yêu cầu: “Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để
phát triển kinh tế và văn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”. Hồ Chí Minh luôn quan tâm và có nhiều ý kiến sâu
sắc về hầu hết các lĩnh vực của văn hóa, như văn hóa chính trị, văn hóa đạo đức,
văn hóa giáo dục, văn hóa lao động, văn hóa nghệ thuật, văn hóa pháp luật, văn
hóa lối sống… Điều đặc biệt là xuất phát từ sự am hiểu sâu sắc, toàn diện bản
chất xã hội và đặc trưng của văn hóa nói chung, Người đã chỉ ra rất rõ ràng,
sinh động, đầy sức thuyết phục cái đặc thù và sức mạnh riêng của mỗi lĩnh vực,
mỗi loại hình hoạt động văn hóa trong việc thúc đẩy sự phát triển, sự tiến bộ của
xã hội cũng như nâng cao đời sống tinh thần của con người. Người nói: “Văn hóa là
sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người
đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”.
Như
vậy, tính ưu việt, bản chất tốt đẹp của của xã hội mới xã hội chủ nghĩa mà Hồ
Chí Minh quan tâm trước hết là một xã hội có nền kinh tế và văn hóa phát triển
cao làm cho đời sống vật chất và tinh thần của con người được bảo đảm. Người cũng
nhận thấy sức hấp dẫn của chủ nghĩa xã hội còn ở chế độ dân chủ, ở sự công bằng
bình đẳng làm cho con người có điều kiện phát huy sáng kiến và phát triển mọi
khả năng sẵn có. Người cho rằng: “Có phát huy dân chủ đến cao độ thì mới động
viên được tất cả lực lượng của nhân dân, đưa cách mạng tiến lên”.
Vì thế, “Nhà nước ta phải phát triển quyền dân chủ và sinh hoạt chính trị của
toàn dân để phát huy tính tích cực và sức sáng tạo của nhân dân”,
“thực hành dân chủ để cho dân ai cũng được hưởng quyền dân chủ, tự do”,
“biết dùng quyền dân chủ của mình dám nói, dám làm”.
Còn công bằng xã hội trong chủ nghĩa xã hội theo quan điểm Hồ Chí Minh không chỉ
thể hiện ở việc phân phối theo nguyên tắc lao động làm nhiều hưởng nhiều, làm
ít hưởng ít, không làm không hưởng mà còn thể hiện ở chỗ “những người già yếu
hoặc tàn tật sẽ được nhà nước giúp đỡ chăm nom”, “Mình muốn ăn no mặc ấm, cũng
cần làm sao cho tất cả mọi người được ăn no mặc ấm”…
Hồ Chí Minh và Đảng đã lãnh đạo nhân dân ta tiến hành xây dựng
xã hội mới trên các mặt: chính trị - kinh tế - văn hóa - xã hội nhằm một mục đích cao cả là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đây là điều
kiện quan trọng để củng cố vững chắc nền độc lập dân tộc, đồng thời cũng là môi trường
xã hội lành mạnh, là phương tiện công cụ tốt nhất để nhân dân được hưởng cuộc sống
đầy đủ về vật chất và tinh thần, “được phát triển hết khả năng của mình”, được
“phát triển toàn diện”. Người nhấn mạnh: Khi chủ nghĩa xã hội phát triển đến
giai đoạn cao là chủ nghĩa cộng sản, một chế độ xã hội “không có chế độ tư hữu,
không có giai cấp áp bức bóc lột. Là của cải đều là của chung, sức sản xuất rất
cao, nhân dân lao động hoàn toàn giải phóng và sống rất tự do, sung sướng”.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề giải
phóng con người được giải quyết trên quan điểm duy vật biện chứng, đặt trong mối quan hệ với cộng đồng; giải phóng con người trên cơ sở giải phóng xã hội và xây dựng xã hội mới và
bằng tài năng của mình, Người đã lãnh đạo sự nghiệp giải phóng đó giành được những
thắng lợi quan trọng.
Ths. Nguyễn Thị Lương Uyên
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh