Nâng cao chất lượng, hiệu quả lý luận phê bình văn học là chủ đề của Hội nghị lý luận phê bình văn học lần thứ III do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức từ 4 - 5/6 tại tỉnh Vĩnh Phúc với sự tham gia của đông đảo các nhà văn, nhà lý luận phê bình trong cả nước.

Hội nghị nhận được hơn 60 tham luận về nhiều vấn đề, khía cạnh của lý luận phê bình văn học, trong đó có nhiều nội dung đang được dư luận quan tâm như: phê bình văn học - cần nhận diện đúng bản chất; giảng dạy lý luận phê bình văn học trong giảng đường đại học - thực tiễn và giải pháp; phê bình văn học góp phần tôn vinh văn hóa đọc…

Tại diễn đàn, việc nâng cao hiệu quả, chất lượng lý luận phê bình văn học được các đại biểu thảo luận sôi nổi. Về thực trạng lý luận phê bình hiện nay, nhà văn Dương Trọng Dật thừa nhận: phê bình văn học dù đã có nỗ lực nhưng chưa đáp ứng được kỳ vọng của dư luận là hướng dẫn, thúc đẩy phong trào sáng tác trong điều kiện đất nước đổi mới và hội nhập. Ngược lại với hoạt động sôi động của văn học, lý luận phê bình lại tẻ nhạt một cách bất ngờ. Diện mạo lý luận phê bình văn học chưa thể coi là sự đồng hành cần thiết với sáng tạo. Thực trạng phê bình, hơn lúc nào hết đang bộc lộ những yếu kém mà nó vốn có như: không theo kịp thực tiễn sáng tạo; lúng túng, mất phương hướng và thiếu thống nhất; thờ ơ, né tránh, manh mún, đơn lẻ; phê bình báo chí lấn át phê bình hàn lâm…

Theo nhà văn Lê Thành Nghị, Chủ tịch Hội đồng lý luận phê bình - Hội Nhà văn Việt Nam: Muốn nâng cao chất lượng của lý luận phê bình, trước hết cần tiếp tục đổi mới tư duy để hiện đại hóa lý luận phê bình; cần nghiên cứu, rút ra những bài học thời gian vừa qua, nhất là những năm đầu của thế kỷ mới; lý giải những nguyên nhân chủ quan và khách quan làm lý luận phê bình chưa thoát khỏi tình trạng yếu kém kéo dài; đề xuất những giải pháp cụ thể, phù hợp, bằng những việc làm cụ thể. Ông Lê Thành Nghị cũng nêu rõ, nhà quản lý cần có nhiều chính sách phù hợp hơn nữa; nhà lý luận phê bình cần có thái độ tích cực nhập cuộc, tiếp tục đổi mới và phát triển để lý luận phê bình đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của công chúng. Bên cạnh đó, cần khuyến khích, tổ chức dịch và giới thiệu thêm những lý thuyết văn chương nước ngoài; Trung tâm dịch thuật của Hội Nhà văn Việt Nam cần có kinh phí để tổ chức dịch. Hội Nhà văn Việt Nam, Bộ Giáo dục- Đào tạo nên phối hợp trong việc tổ chức giảng dạy, tạo nguồn cho lý luận phê bình ở các trường học,

Cho rằng lý luận phê bình văn học và văn học phấn đấu luôn song hành với nhau, GS-TS Nguyễn Văn Hạnh khẳng định: Muốn chất lượng, hiệu quả được nâng cao, lý luận phê bình phải chuyên sâu, phải trở thành một nghề thật sự. Người làm lý luận phê bình, người sáng tác phải gắn bó thường xuyên, lâu dài và có niềm say mê với chuyên môn đã chọn, không thể làm việc một cách tùy tiện, tùy hứng. Lý luận và phê bình phải liên hệ mật thiết với nhau, nếu không sẽ chỉ có các công trình kém chất lượng.

Để các bài phê bình đạt chất lượng cao, nhà văn Vũ Nho chia sẻ: Người viết cần có một cơ sở khoa học vững chắc, cơ sở lý luận đáng tin cậy và cả năng khiếu chuyên môn, nghiệp vụ. Người viết cũng cần tránh hết sức sự “quá đà” trong nhận định, đánh giá tác phẩm; không vì bất cứ sự nể nang nào mà đưa ra cách đánh giá làm loạn chuẩn; cần có sự quan tâm đúng mức với những người cùng giới phê bình; có sự trung thực, dũng cảm…

Từ năm 2000 đến nay, Hội Nhà văn Việt Nam cùng nhiều cơ quan chức năng đã có nhiều cố gắng nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của lý luận phê bình. Nhiều cuộc hội thảo xung quanh bản chất, chức năng, đối tượng, phương pháp, những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả lý luận phê bình văn học được tổ chức. Các hoạt động khác như hội nghị chuyên đề, bàn tròn về những tác giả tác phẩm; tặng thưởng những tác phẩm có chất lượng của lĩnh vực lý luận phê bình; mở các lớp đào tạo nâng cao nghiệp vụ, hoạt động nghiệp vụ của các trung tâm văn hóa, của các khoa ngữ văn các trường đại học… để thu hút đông đảo các nhà văn, nhà thơ, nhà lý luận phê bình ./.

Mỹ Bình (TTXVN)