Dù xu hướng, hình thức truyền thông có thể khác nhau, nhưng từ
ngày được tạo điều kiện về nước tác nghiệp, một số báo, trang tin của
người Mỹ gốc Việt như kbchn, vietweekly, phobolsatv,... đã cố gắng trực
tiếp đưa tin, bình luận khách quan về một số sự kiện, vấn đề tại Việt
Nam, hoặc liên quan tới Việt Nam, qua đó không chỉ làm công việc thuần
túy truyền thông, mà còn giúp người Việt sinh sống ở nước ngoài hiểu
thêm về đất nước, góp phần vào quá trình hòa hợp dân tộc. Hơn nữa, dù
phải đối phó với hoạt động vu cáo, chống phá, đe dọa,... của một số
người "chống cộng", nhưng trong khả năng, điều kiện riêng của mỗi báo
hoặc trang tin, một số nhà báo đã lên tiếng vạch rõ bản chất, trực diện
đấu tranh với những luận điệu, hành vi chống phá đất nước, xuyên tạc
đường lối, chính sách của Ðảng và Nhà nước Việt Nam; hoặc lợi dụng
chiêu bài "đấu tranh cho dân chủ, nhân quyền ở trong nước" để hù dọa,
trục lợi từ cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Có thể coi đây là bước
đi rất quan trọng trong nhận thức và hành động của một số nhà báo người
Mỹ gốc Việt. Tiếp xúc với sự thật, họ từng bước nhận rõ sự thật, rồi
lên tiếng bảo vệ sự thật, đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc sự thật.
Bằng khả năng tác nghiệp ít nhiều chuyên nghiệp, lại tận dụng được ưu
thế của truyền thông đa phương tiện, các báo và trang tin này đã thu
hút nhiều bạn đọc là người Việt ở nước ngoài, và ở trong nước cũng đã
ra đời nhóm bạn đọc ủng hộ.
Kết quả đáng khích lệ đó là bằng chứng cụ thể chứng minh quan điểm,
chính sách đúng đắn của Ðảng và Nhà nước Việt Nam về tự do báo chí,
đồng thời cho thấy sự hiện thực hóa một cách nghiêm túc quan điểm và
chính sách đó qua vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý báo chí
thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Ngoại giao, của Ủy ban Nhà nước
về người Việt Nam ở nước ngoài cùng các ban, ngành, địa phương đã tạo
điều kiện thuận lợi để các nhà báo người Việt ở nước ngoài về nước tác
nghiệp. Vì thế, các nhà báo ở kbchn, vietweekly, phobolsatv đã có mặt
tại nhiều địa phương, từ thành phố tới nông thôn, từ đồng bằng tới miền
núi, trực tiếp tiếp xúc với các tầng lớp nhân dân, các sự kiện - hiện
tượng muốn tìm hiểu. Sự có mặt của các nhà báo ở Trường Sa, Hoàng Sa
cùng nhiều vùng sâu, vùng xa đã đưa tới các bài báo, ảnh, video clip
sống động về con người cụ thể ở các địa phương cụ thể, qua đó góp phần
cho thấy thành tựu, hình ảnh nước Việt Nam đang trên đường phát triển.
Gần đây nhất, các video clip do phóng viên vietweekly thực hiện khi
cùng đồng nghiệp trong nước tới Mù Cang Chải (Yên Bái), Bắc Hà (Lào
Cai) đã giới thiệu với công chúng nhiều hình ảnh cụ thể về con người,
cuộc sống, nét văn hóa sinh động, đa dạng, độc đáo của đồng bào vùng
cao; đồng thời cho thấy một sự thật không thể phủ nhận là chính sách
đúng đắn cùng sự quan tâm, đầu tư rất lớn của Nhà nước đối với sự phát
triển con người, phát triển kinh tế - xã hội ở vùng sâu, vùng xa; nhất
là những nỗ lực, tấm gương quên mình của các thầy giáo, cô giáo miền
xuôi hết lòng dạy dỗ, chăm sóc những học sinh là người dân tộc thiểu số
tại các bản làng xa xôi, hẻo lánh...
Tuy nhiên cũng gần đây, việc phobolsatv của nhà báo Vũ Hoàng Lân đăng
video clip với sự có mặt của Ngô Kỷ - một người thô lậu và nổi tiếng
"chống cộng", để người này công khai xúc phạm lãnh tụ của nhân dân Việt
Nam, vu cáo Nhà nước Việt Nam, là việc cần phải lên án. Người đọc
trong nước biết rằng, tồn tại trong bối cảnh báo chí được James Du -
nhà báo người Mỹ gốc Việt, trong bài Một nền báo chí hèn nhát, dung
túng một cộng đồng cực đoan hèn nhát (đăng trên mục Diễn đàn của
phobolsatv) đã vạch rõ là lề lối làm báo "mị dân để thỏa mãn tự ái những
kẻ chiến bại đầy tự ti mặc cảm và làm báo vì kinh tế, cho nên mục tiêu
chính của báo chí là tai là mắt của quần chúng, là cơ quan giám sát
đầy quyền lực đã trở thành công cụ tuyên truyền và bị khuất phục bởi
nhóm nhỏ chống cộng quá khích, cực đoan, rất nhanh chân quỳ lạy những
ông cuồng tín chuyên ăn bám xã hội như Ngô Kỷ... Những tờ báo như Người
Việt, Sàigòn Nhỏ, Viễn Ðông, Việt Tide, Việt Báo không khác gì những
loa tuyên truyền cho các tổ chức đấu tranh, chống cộng cực đoan. Những
tờ báo này chỉ tuyên truyền bịp bợm một chiều, thiếu tính khách quan
của những tờ báo lương thiện trong xã hội dân chủ tự do" nên phobolsatv
cũng như kbchn, vietweekly sẽ gặp khó khăn và cũng vì thế mà rất chia
sẻ. Song, dù mục đích của phobolsatv là "truyền thông thuần túy, độc
lập, khách quan, đa chiều" và "cố gắng đem lại cho khán, thính giả
người Việt ở khắp nơi những thông tin chính xác, sống động, khách quan,
đa chiều, không thiên về bất cứ xu hướng chính trị, xã hội nào... mong
muốn cung cấp thêm cho khán, thính giả một nguồn thông tin độc lập,
đáng tin cậy, và đặc biệt là không né tránh những đề tài mang tính nhạy
cảm" thì cũng không được đánh đồng văn hóa với "phản văn hóa", không
thể vì đề cao tính "đa chiều" của thông tin mà đánh đồng ngôn ngữ, thái
độ có tính văn hóa với ngôn ngữ, thái độ vô văn hóa. Nhất là không được
sử dụng báo chí để xúc phạm, mạ lị cá nhân mà luật pháp ở mọi quốc gia
đều khẳng định và xử lý nghiêm khắc. Bởi, từ việc khẳng định và xử lý
này mà dư luận vẫn được biết đến các tin tức như: năm 2011, Tòa án hình
sự Thái-lan phán quyết rằng công dân Mỹ Joe Gordon (Giô Goóc-đôn) phạm
tội phỉ báng nhà vua Thái-lan - một tội có thể bị phạt tới 15 năm tù;
cơ quan lập pháp tiểu bang Mê-xi-cô yêu cầu Chính phủ Liên bang phải
phạt nữ ca sĩ Miley Cyrus (Mi-ly Xi-rút) vì đã "xúc phạm" quốc kỳ của
Mê-xi-cô trong màn biểu diễn thô tục trên sân khấu; gần đây hơn là tin:
"tòa án thành phố Cay-en, thủ phủ vùng lãnh thổ hải ngoại Ghuy-a-na
thuộc Pháp vừa ra phán quyết, tuyên phạt một thành viên của đảng cực
hữu Mặt trận Quốc gia (FN) chín tháng tù, vì đã xúc phạm đương kim Bộ
trưởng Tư pháp Christiane Taubira (Cri-xti-an Tô-bi). Ðây là mức án tù
giam đầu tiên ở Cộng hòa Pháp về hành vi phát ngôn mang tính chất phân
biệt chủng tộc... Ngoài ra, đảng FN cũng bị phạt bổ sung 30.000 ơ-rô vì
phải có trách nhiệm liên đới, do không kiểm soát chặt chẽ các hành vi,
cử chỉ của ứng viên trong quá trình vận động tranh cử". Chính vì để
bảo vệ uy tín, danh dự cá nhân, tạo tiền đề giúp các quốc gia xây dựng
thành điều luật nằm trong hệ thống pháp luật, nên đề cập tới tự do ngôn
luận, khoản 3 Ðiều 19 Công ước về các quyền dân sự và chính trị của
Liên hợp quốc đã khẳng định một số hạn chế phải được pháp luật quy
định, trong đó có việc: "Tôn trọng các quyền hoặc uy tín của người
khác".
Không rõ vì quá chuyên chú với mục đích và tôn chỉ, hay vì thiếu cẩn
trọng mà phobolsatv lại xâm phạm chính quy định của mình? Vì diễn đàn
này ghi rõ danh sách từ ngữ nên tránh: "Những từ ngữ có tính cách mạ
lị, miệt thị như: mày, tao, thằng, đám, bọn, chó, thằng ngu, con điên,
lũ chó, đám cộng sản, lũ cộng hòa, bọn dốt nát, lũ mất gốc, bọn công
an, lũ việt cộng, đám phản động, bầy bán nước, lũ ngu dốt..."? Phải
chăng với phobolsatv, trên diễn đàn của trang mạng này có quy định từ
ngữ nên tránh, còn trong video clip phỏng vấn thì không? Nên sau khi
công bố video clip có mặt Ngô Kỷ và để kẻ này ngang nhiên phát ngôn bậy
bạ, xúc phạm lãnh tụ của nhân dân Việt Nam, phobolsatv đã gây nên sự
bức xúc rất lớn trong người đọc, người xem. Nhiều người phản ứng rất
gay gắt, bày tỏ sự phản đối, coi "những clip như thế này không giúp cho
việc hòa hợp dân tộc Việt Nam trong và ngoài cùng nhau xây dựng và bảo
vệ đất nước"; và thậm chí có người còn nghi ngờ sự kiện nêu trên là
kết quả từ "mục đích chính trị" (?).
Trước phản ứng của dư luận, ngày 2-10, phobolsatv đã có thông báo
thừa nhận "nhiều phản ánh từ khán, thính giả trong và ngoài nước, cho
rằng một số ngôn từ được sử dụng trong các video clip nói trên không
thích hợp đối với một kênh truyền thông mang tính đại chúng, vốn có
khối khán, thính giả đông đảo bao gồm cả trong và ngoài nước, rất đa
dạng về quan điểm chính trị, xã hội, văn hóa và niềm tin. Một cách cụ
thể, nhiều người xem đã phản ánh cho biết cảm thấy bị xúc phạm vì một
số ngôn từ đã được sử dụng", cho rằng, "những quan tâm và phản ánh này
là hoàn toàn chính đáng, và để tránh những buồn phiền, hiểu lầm không
đáng có từ khán, thính giả, phobolsatv quyết định chính thức tháo gỡ
các video clip nói trên, kể từ khi ra thông báo này. Sự phát tán và sử
dụng các ấn bản sao chép từ những video clip này trong tương lai nằm
ngoài sự kiểm soát của phobolsatv. Tuy nhiên, phobolsatv sẽ làm mọi
cách trong khả năng có thể để ngăn chặn việc phát tán và sử dụng nếu
có", đồng thời "trân trọng gửi lời xin lỗi đến từng khán, thính giả đã
cảm thấy ưu phiền hoặc bị xúc phạm vì sự cố này". Thái độ cầu thị của
phobolsatv nên được ghi nhận, và cũng nên ghi nhận cả ý kiến thảo luận
của người có nick The Pham: "Qua đây Vũ Hoàng Lân rút ra một bài học sơ
đẳng nhất về văn hóa truyền thông, thực ra Vũ Hoàng Lân hiểu về hai chữ
tự do một cách quá thuần túy mà đây không phải riêng Vũ Hoàng Lân mà
phần đa số người Việt ở Mỹ mắc phải. Hy vọng qua đây Vũ Hoàng Lân sẽ
không vấp phải một lần nữa. Làm truyền thông không đơn thuần là truyền
bá thông tin mà kèm theo nó là sự truyền bá một sản phẩm văn hóa đến
bạn đọc, nhất là về mặt ngôn ngữ... Lỗi lầm ai cũng có, nhưng biết đối
diện với cái sai và sửa sai mới là điều quý". Sau sự cố cần phải phê
phán, người đọc và người xem vẫn hy vọng phobolsatv sẽ rút ra các bài
học bổ ích trong hoạt động báo chí sau này./.