Quán triệt chủ trương và sự chỉ đạo của Trung ương, Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh nhận thức rằng: Việc nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, gắn lý luận với thực tiễn có tầm quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, cần thể hiện trước hết là tăng cường quán triệt đường lối, quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng để vận dụng cụ thể, tổ chức thực hiện trong thực tế. Qua công tác tổng kết thực tiễn, đúc kết kinh nghiệm làm cơ sở khoa học trong việc xây dựng, hình thành và bổ sung hoàn thiện các chủ trương của Đảng bộ. Thực hiện chủ trương đó, trong năm 2013, Ban Tuyên giáo Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh đã xây dựng kế hoạch, tiến hành nghiên cứu, khảo sát thực tiễn việc thực hiện các nghị quyết, chủ trương của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, của Thành ủy, và đặc biệt là từ các phong trào thi đua ở cơ sở. Từ đó, thường xuyên sơ kết, tổng kết nhằm đánh giá xem hiện thực đã phản ánh ra sao, có xuất hiện vấn đề mới nào không trong cuộc sống, nhất là mức độ nhất trí trong nội bộ và sự đồng thuận của nhân dân để bổ sung vào công tác lý luận.
Qua nghiên cứu, tổng kết thực tiễn ở thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, khi kinh tế gặp nhiều khó khăn, đời sống xã hội có nhiều diễn biến phức tạp, bất ổn, có nghĩa là lý luận chưa giải đáp được những đòi hỏi của thực tiễn. Lý luận chỉ đúng khi được thực tiễn kiểm nghiệm ở hai phương diện phù hợp với thực tiễn và phù hợp với nguyện vọng của nhân dân. Nếu nói ưu tiên kiềm chế, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội là vấn đề bức thiết, nhưng lại không có các hoạt động thực tiễn, thiếu sự nỗ lực của các cấp, các ngành thì không thể tạo ra được sự chuyển biến tích cực và sẽ không đạt được kết quả như mong muốn. Với phương châm “gắn lý luận với thực tiễn”, trong nhiều năm qua, Thành phố đã nỗ lực quán triệt, triển khai thực hiện các giải pháp đã đề ra, tạo chuyển biến mới trong công tác tuyên truyền vận động quần chúng, mà nội dung lớn là huy động hiệu quả các nguồn lực, thực hiện dựa vào dân để chăm lo nhân dân. Có những sáng kiến hay trong hoạt động của đoàn thể, tổ dân phố như vận động chủ nhà trọ không tăng giá thuê phòng đối với công nhân, sinh viên, người nghèo; chủ cơ sở không tăng phí giữ trẻ… đã được Thành phố kịp thời có chủ trương, chỉ đạo phổ biến và nhân rộng sâu rộng trong cộng đồng các quận, phường, tổ dân phố, phát triển thành phong trào, tạo ra ý thức thường xuyên chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau trong đời sống, góp phần giảm chênh lệch cách biệt giàu - nghèo. Thu nhập bình quân (GDP) của người dân Thành phố hiện nay đạt 4.513 đôla; song điều đáng phấn khởi là đã chuyển sang thực hiện chương trình giảm nghèo, tăng khá với mức phấn đấu 16 triệu đồng/người/năm đối với hộ nghèo và 21 triệu đồng/người/năm đối với hộ cận nghèo, không phân biệt nội thành, ngoại thành. Đa số nhân dân Thành phố luôn quan tâm theo dõi và sẵn lòng đóng góp cứu trợ đồng bào ở những nơi xảy ra hoạn nạn, thiên tai. Trong cộng đồng, ngày càng hình thành lối sống với nhiều nghĩa cử tốt đẹp.
Một trong những nội dung gắn trực tiếp với đời sống, kinh tế - xã hội được các cấp ủy và chính quyền Thành phố quan tâm, đó là chương trình bình ổn thị trường. Các hoạt động tổng kết, nhân rộng các mô hình, đề xuất các biện pháp bình ổn giá, xây dựng thị trường lành mạnh ngày càng được tăng cường. Tại các quận, huyện đã tăng thêm nhiều điểm bán hàng tiêu dùng bình ổn giá, nhiều doanh nghiệp tham gia mà không yêu cầu hỗ trợ vốn từ ngân sách… Hiệu quả tác động từ chương trình này đã góp phần kiềm chế lạm phát và đẩy mạnh cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. Năm 2013, chỉ số tăng giá tiêu dùng (CPI) của địa bàn Thành phố ở mức 5,1%, thấp hơn mức bình quân chung cả nước. Với cơ cấu kinh tế Thành phố ngày càng nâng tỷ trọng dịch vụ - thương mại và vị trí đầu mối giao lưu khu vực, quốc tế, có thể phát triển cuộc vận động trở thành “Ưu tiên dùng hàng Việt Nam”.
Trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo tinh thần Chỉ thị 03 của Bộ Chính trị, trong toàn Đảng bộ đã có những chuyển biến quan trọng, gắn lý luận với thực tiễn, gắn công tác xây dựng Đảng với đòi hỏi phát triển, kinh tế - xã hội của Thành phố. Phương châm "tích cực học tập, nỗ lực làm theo" phấn đấu làm gương, nêu gương nói đi đôi với làm của cán bộ lãnh đạo, chủ chốt, người đứng đầu địa phương, cơ quan, đơn vị đã được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình ủng hộ. Điểm tập trung thể hiện khá rõ là nhiều cán bộ, đảng viên đã tăng cường đi cơ sở, tiếp xúc nhân dân nắm tình hình, trực tiếp gặp người dân để giải quyết ngay vụ việc vướng mắc, bức xúc cụ thể. Khi có phản ánh dư luận và có thông tin trên báo chí thì khẩn trương, kịp thời xử lý, nhất là các biểu hiện tiêu cực của cán bộ, đảng viên. Điển hình là việc kiên quyết xử lý đến nơi, đến chốn các hoạt động xây dựng trái phép trên địa bàn các quận, huyện; vụ việc 4 doanh nghiệp công ích vi phạm tiền lương; tệ mại dâm, vụ các bảo mẫu hành hạ trẻ em do quản lý kém…
Để đưa nghị quyết của Đảng vào cuộc sống và tăng cường hoàn thiện các chủ trương của Thành ủy, các cấp ủy đã bám sát vào thực tiễn, kịp thời nắm bắt tư tưởng của nhân dân. Một số hoạt động tuyên truyền không chỉ thể hiện bằng khẩu hiệu hành động mà bằng các hoạt động thực tiễn, các công việc thực tế, đem lại hiệu quả thiết thực cho nhân dân. Ví dụ như khi tuyên truyền bảo vệ chủ quyền biển, đảo, biên giới không chỉ nêu về mặt lý luận mà hướng mạnh vào việc tăng cường phát triển kinh tế biển và chăm lo đời sống nhân dân, chiến sỹ. Do đó, nhiều chương trình thu hút sự hưởng ứng, ủng hộ của các tầng lớp nhân dân và tạo sự lan tỏa rộng lớn như “Vì biển đảo quê hương”, “Nghĩa tình Trường Sơn”, “Góp đá xây Trường Sa”,v.v.. vừa mang lại kết quả vật chất vừa giáo dục lòng yêu nước, nhất là đối với thế hệ trẻ, góp phần bảo vệ Tổ quốc... Bằng hoạt động thực tiễn, công tác tuyên truyền đã đạt được kết quả mong muốn, hạn chế được một số biểu hiện tụ tập đông người, gây rối an ninh trật tự. Đồng thời phản bác lại các quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phần tử cơ hội chính trị nhằm chống phá Đảng và Nhà nước.
Trong lĩnh vực xây dựng đời sống văn hóa, Thành phố đã nỗ lực tổ chức các hoạt động theo hướng trực quan, chú trọng bồi đắp những giá trị mang nét đặc trưng của con người Thành phố, nhằm giữ gìn và phát huy bản sắc, truyền thống tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Cấp ủy và chính quyền các cấp cùng các ban, ngành chức năng đã hết sức chú trọng chăm sóc đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, không chỉ bằng các chế độ, chính sách mà còn luôn tạo ra các môi trường thuận lợi để trí thức, văn nghệ sĩ phát huy tài năng, tự do sáng tạo, gắn bó với cuộc sống, với Đảng, chính quyền và nhân dân. Nhiều công trình văn hóa cùng các hoạt động văn học, nghệ thuật, báo chí phát triển và hoạt động sôi động trong những năm gần đây đã phát huy tác dụng, từng bước tạo ra diện mạo mới trong đời sống tinh thần của nhân dân Thành phố. Trong đó, có thể kể đến Đền Tưởng niệm các Vua Hùng với Lễ Quốc Tổ Hùng Vương; Bảo tàng Hồ Chí Minh - Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh được tôn tạo với nhiều hoạt động thu hút đông đảo nhân dân đến tham quan, viếng Bác và thưởng lãm; Đền Tưởng niệm Ngã Ba Giồng với lễ kỷ niệm Nam kỳ khởi nghĩa hàng năm; Tượng Đài Thích Quảng Đức; Hội sách thành phố Hồ Chí Minh; Đường hoa và Đường sách Nguyễn Huệ vào dịp Tết cổ truyền dân tộc hàng năm; các chuyến thăm và biểu diễn văn nghệ, cầu truyền hình phục vụ quân, dân huyện đảo Trường Sa,v.v.. đã để lại những ấn tượng sâu sắc, có tính giáo dục cao, tăng cường nhận thức và ý thức xây dựng lối sống, nếp sống tốt đẹp rộng rãi trong xã hội.
Những kết quả đạt được nêu trên thể hiện sự nỗ lực của các cấp ủy và chính quyền, trong đó có đội ngũ những người làm công tác tuyên giáo. Song trong hoạt động của mình, Ban Tuyên giáo Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh cũng nhận thức rằng chưa làm thật tốt công tác lý luận, nhất là nghiên cứu lý luận, một trong những nhiệm vụ quan trọng của công tác tuyên giáo. Các hoạt động tổng kết cũng còn rất hạn chế, chưa phản ánh đúng đòi hỏi của thực tiễn và chưa đưa được thực tiễn sinh động vào lý luận. Hoạt động tuyên giáo chủ yếu mới cố gắng quán triệt, triển khai thực hiện các định hướng, chủ trương của Đảng, Nhà nước, mà chưa đầu tư đúng mức để nâng tầm lý luận từ thực tiễn, tạo ra mối quan hệ biện chứng không thể thiếu giữa lý luận và thực tiễn, gắn lý luận với thực tiễn. Nhận thức rõ điều đó, chúng tôi rút ra một số kinh nghiệm bước đầu như sau:
Một là, phải tăng cường công tác nghiên cứu, bồi dưỡng lý luận trong cán bộ, đảng viên, nhất là cấp ủy, người đứng đầu; phát huy hơn nữa vai trò của đội ngũ cán bộ giảng dạy lý luận, chính trị. Thực hiện tốt chế độ học tập lý luận, cập nhật kiến thức đối với cán bộ, đảng viên theo quy định; bảo đảm tiếp thu, quán triệt các nghị quyết của Đảng, nhất là các vấn đề mới có tầm lý luận về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Chính nắm vững lý luận sẽ giúp phát triển tư duy, tạo ra thực tiễn sinh động, đúng hướng và đó là cơ sở để Thành phố tổng kết thực tiễn.
Hai là, cùng với quá trình nghiêm túc quán triệt, triển khai thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, cần thường xuyên sơ, tổng kết kịp thời hoạt động trên các lĩnh vực nhằm rút kinh nghiệm. Điều quan trọng là phải tổ chức, bám sát thực tiễn, xuất phát từ thực tiễn để tổng kết, nhân rộng những mô hình hay, cách làm hiệu quả và từ thực tiễn mạnh dạn đề xuất, kiến nghị giải pháp, cơ chế mới, nhằm tiếp tục đẩy mạnh hoạt động, nâng mức phổ biến, đúc kết để tuyên truyền, giáo dục.
Ba là, đẩy mạnh công tác nghiên cứu dư luận xã hội. Việc thực hiện thường xuyên, có báo cáo định kỳ hàng tuần về dư luận xã hội đã giúp Thường trực Thành ủy, Ban Thường vụ Thành ủy nắm bắt sớm tình hình, vụ việc để kịp thời xử lý được đánh giá khá tốt. Trong đó, việc tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII đã đặt ra vấn đề tiêu chí định hướng xây dựng, bảo vệ và phát triển Thành phố được đồng tình rất cao. Việc thêm cụm từ “nghĩa tình” vào việc xây dựng Thành phố văn minh, hiện đại, có thể xem là quan điểm của Thành phố mang tên Bác khi khẳng định phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần xã hội, đồng thời với phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt. Ngoài ra, Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh cũng tổng kết và đề xuất xây dựng mô hình chính quyền đô thị nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước phù hợp với vai trò đô thị đặc biệt, phục vụ nhân dân tốt hơn.
Bốn là, để tổng kết được thực tiễn, cần phải đẩy mạnh hoạt động của ngành tuyên giáo ngày càng phong phú, đa dạng trong thực tiễn. Để thực hiện nhiệm vụ tham mưu cấp ủy về lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, khoa giáo, đội ngũ cán bộ tuyên giáo phải được củng cố, tăng cường mạnh hơn, nhất là cấp cơ sở, nơi thường xuyên tiếp xúc trực tiếp hàng ngày với người dân. Vì vậy, việc khảo sát, nghiên cứu, xây dựng lực lượng tuyên giáo cấp cơ sở phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn là yêu cầu bức thiết hiện nay. Trên cơ sở xác định rõ về tổ chức bộ máy và hoạt động, tháo gỡ những khó khăn về chế độ, chính sách cụ thể mà hiện tại Thành phố đang lúng túng, sẽ góp phần củng cố và phát huy tốt vai trò của đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo cơ sở. Đây là điều hết sức quan trọng và cần thiết./.
Thân Thị Thư
UVBTV, Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy TP. Hồ Chí Minh