Quy định về cấm hút thuốc lá ở nơi công cộng đã có hiệu lực khá lâu. Tuy nhiên, việc hút thuốc lá ở nơi công cộng vẫn diễn ra bình thường, không mấy chuyển biến so với trước, khi chưa có quy định cấm. Nhiều nơi người dân vẫn vô tư, tự nhiên hút thuốc ở nơi công cộng như xưa! Câu hỏi đặt ra là có phải người dân coi thường quy định về xử phạt hay các quy định về xử phạt trong việc cấm hút thuốc lá nơi công cộng là bất khả thi? Thật ra không phải như vậy.

Qua tìm hiểu thực tế nhiều người hút thuốc và không hút thuốc thì việc xử phạt hút thuốc là nơi công cộng chưa được triển khai bài bản, đồng bộ, nhiều quy định còn cứng nhắc nên việc triển khai gặp khó khăn. Ở đây ta chưa nói về khó khăn do phong tục, tập quán, thói quen của người dân... mà là trách nhiệm về phía các cơ quan chức năng.

Theo quy định về xử phạt là các cơ quan thanh tra liên ngành về y tế từ trung ương tới địa phương; cơ quan quản lý thị trường; cơ quan công an và UBND các cấp. Trong đó, thanh tra y tế là cơ quan chủ công nhưng theo phản ánh của một số địa phương thì lực lượng thanh tra y tế chưa được tăng cường, còn quá mỏng thiếu về số lượng và trang thiết bị, kinh phí để tuần tra, hoạt động. Bên cạnh đó, việc quy định thẩm quyền xử phạt của UBND các cấp, đó là quy định thẩm quyền chung theo hiện hành là Luật Xử lý vi phạm hành chính nhưng chưa có quy định cụ thể về cơ quan tham mưu, chịu trách nhiệm chính việc xử phạt hành vi hút thuốc lá nơi công cộng của cấp xã, phường, thị trấn có nên rất lúng túng khó thực hiện. Ví dụ, xử phạt trong lĩnh vực an ninh trật tự thì có công an xã tham mưu, xử phạt trong chăn nuôi, thú y nông lâm ngư nghiệp có cán bộ nông nghiệp xã tham mưu, xử phạt trong lĩnh vực tư pháp có cán bộ tư pháp xã tham mưu... nhưng xử phạt hút thuốc lá nơi công cộng ở cấp xã hiện chưa quy định người theo dõi, tham mưu, chịu trách nhiệm chính, cụ thể... 

Ngoài ra, việc yêu cầu người bị phạt đến kho bạc nộp tiền phạt là bất hợp lý. Bởi vì, nếu yêu cầu mà người vi phạm bị lập biên bản vẫn không đến nộp phạt thì cơ quan chức năng cũng đành chịu! Lý do là các trường hợp vi phạm hành chính khác có thể tạm giữ tang vật, phương tiện, giấy phép hoặc các giấy tờ tùy thân... chỉ khi đến nộp phạt có biên lai của kho bạc thì mới được giải quyết, trả lại giấy tờ, nhưng đối với việc vi phạm trong lĩnh vực thuốc lá thì... không có gì để tạm giữ. Chẳng lẽ cơ quan chức năng tạm giữ mẫu thuốc lá, trường hợp giữ CMND, giấy tờ tùy thân của người vi phạm thì pháp luật không cho phép. Do đó, có thể nói là rất khó thực hiện, thậm chí là rất khó để thực hiện được.

Vì vậy, trước mắt cần tiếp tục tăng cường công tác giáo dục thuyết phục, tuyên truyền, vận động người dân chấp hành quy định cấm thuốc lá nơi công cộng. Tiếp đến cần sửa đổi một số quy định cứng nhắc về xử phạt hút thuốc lá nơi công cộng, theo đó cho phép cơ quan chức năng lập biên bản và xử phạt tại chỗ các hành vi vi phạm. Bởi vì, yêu cầu người vi phạm phải đến kho bạc nộp phạt là rất khó thực hiện. Mặt khác, khi xử phạt tại chỗ sẽ có tác dụng răn đe, phòng ngừa và tính tuyên truyền, giáo dục cao trong cộng đồng dân cư. Ngoài ra, cần quy định cụ thể cơ quan chịu trách nhiệm theo dõi, quản lý, kiểm tra xử phạt về hành vi hút thuốc lá nơi công cộng, theo đó nên giao cho công an xã thực hiện nhiệm vụ này. Điều này sẽ giúp quy định của pháp luật đi vào thực tế cuộc sống, bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước các hành vi vô ý thức của người hút thuốc nơi công cộng. Đồng thời, chứng minh được quy định về xử phạt hành vi hút thuốc là nơi công cộng là hoàn toàn khả thi, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật./.

Phạm Văn Chung
Sở Tư pháp tỉnh Kon Tum.