Đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan là lực lượng nòng cốt truyền bá, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nghị quyết của Đảng; trực tiếp tiến hành công tác nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn quân sự, tổng kết thực tiễn, bổ sung lý luận, đấu tranh, làm thất bại các quan điểm phản động, sai trái của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị; thực hiện giáo dục, bồi dưỡng nâng cao chất lượng công tác đảng, công tác chính trị, xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, hạ sĩ quan, binh sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa, kiên định với mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng, bảo đảm chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong mọi tình huống.

Trong những năm qua, đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan được bố trí, sắp xếp phù hợp với yêu cầu xây dựng nhà trường Quân đội “Mẫu mực, tiêu biểu”, chuyên sâu, hiện đại; có phẩm chất, năng lực đáp ứng với yêu cầu, chức trách, nhiệm vụ và thường xuyên được kiện toàn, cơ bản đủ về số lượng, chất lượng, từng bước được chuẩn hóa; có nhiều đổi mới về cách thức tổ chức và phương pháp giảng dạy; thực hiện các chương trình giáo dục, đào tạo của nhà trường thể hiện tính khoa học đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Tuy nhiên, số lượng và tỷ lệ giảng viên KHXHNVQS đạt trình độ tiến sĩ, tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, danh hiệu nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú còn thấp, chưa đồng đều giữa các nhà trường; năng lực ngoại ngữ, tin học và kiến thức thực tiễn còn hạn chế. Thực tế cho thấy, "một số cấp uỷ, cán bộ chưa nhận thức đúng yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên trong tình hình mới, nên chưa phát huy đầy đủ trách nhiệm trong tạo nguồn bổ sung cán bộ và bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, còn trông chờ ỷ lại vào Học viện"⁽¹⁾.

Những năm tới, tình hình thế giới, khu vực diễn biến nhanh, phức tạp, khó dự báo; đối tượng tác chiến luôn có sự phát triển về phương thức tác chiến và sử dụng vũ khí công nghệ cao; sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc yêu cầu ngày càng cao. Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới hiện nay được xác định là “Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người”⁽²⁾. Quân đội được xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại; xây dựng học viện, trường sĩ quan Quân đội “Mẫu mực, tiêu biểu”, chuyên sâu, hiện đại. Toàn quân tích cực triển khai thực hiện điều chỉnh tổ chức, biên chế theo Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 17/01/2022 của Bộ Chính trị về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030 và những năm tiếp, Nghị quyết số 230-NQ/QUTW ngày 02/4/2022 của QUTW. Từ đó, đặt ra yêu cầu cao đối với chất lượng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan, đòi hỏi mỗi cá nhân phải không ngừng nghiên cứu tiếp thu những tri thức mới; kịp thời bổ sung phát triển bài giảng phù hợp với đối tượng, đồng thời, phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện về mọi mặt để có bản lĩnh chính trị vững vàng, sự vững chắc về kiến thức ngành và các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh...; lý giải thuyết phục, khoa học những vấn đề lý luận, thực tiễn mới nảy sinh.

Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “cùng với đề cao vị trí, vai trò và trách nhiệm xã hội, cần đổi mới mạnh mẽ chính sách đãi ngộ, chăm lo xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt”⁽³⁾. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI cũng chỉ rõ: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục có trình độ tương xứng với công việc, ngành đào tạo; thực hiện tốt bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học qua thực tiễn; có chính sách thu hút nhân tài về các học viện, nhà trường công tác”⁽⁴⁾.

Để nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn quân sự ở các học viện, nhà trường đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới cần quán triệt và thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:

Một là, nâng cao nhận thức trách nhiệm của cấp uỷ, chỉ huy các cấp, cơ quan chính trị đối với công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS.

Đây là giải pháp có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan Quân đội. Những năm tới, nhiệm vụ giáo dục đào tạo và nghiên cứu KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan tiếp tục có sự phát triển mới cả về quy mô và yêu cầu đào tạo, đòi hỏi cần phải có đội ngũ giảng viên KHXHNVQS thật sự vững mạnh. Vì vậy, cần nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò và các yêu cầu cụ thể, đồng thời phải tích cực, chủ động, quyết liệt hơn trong xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ngày càng vững mạnh, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao.

Cần tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục, quán triệt các quan điểm, nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm của Đảng về cán bộ và công tác cán bộ, quán triệt sâu sắc nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của quân đội và yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội trong tình hình mới; tăng cường giáo dục, quán triệt nhiệm vụ chính trị của các nhà trường, các khoa giảng viên và chức trách, nhiệm vụ của từng giảng viên; bồi dưỡng, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mỗi cá nhân và tổ chức đối với công tác xây dựng đội ngũ giảng viên nói chung và giảng viên KHXHNVQS nói riêng.

Bằng các hình thức phong phú đa dạng như tổ chức học tập chính trị, mở các lớp tập huấn về nghiệp vụ chuyên môn, các cuộc thi cán bộ, giảng viên giỏi, thông qua sinh hoạt đảng, sinh hoạt chính quyền, nhất là qua thực tiễn và hiệu quả hoạt động xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan, một mặt Đảng uỷ các Học viện, trường sĩ quan có thể đánh giá được trình độ nhận thức cũng như trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân đối với công tác này, mặt khác, qua hoạt động thực tiễn cũng sẽ sớm phát hiện được những vấn đề chưa phù hợp trong nhận thức của các đối tượng để kịp thời uốn nắn, điều chỉnh cho phù hợp; thường xuyên theo dõi, kiểm tra để đánh giá đúng thực trạng, nhất là những hạn chế, bất cập trong nhận thức của đội ngũ cán bộ đảng viên để kịp thời tìm biện pháp điều chỉnh. Khuyến khích, động viên những cách làm hay, kiên quyết đấu tranh, khắc phục những khuynh hướng sai lầm, lệch lạc trong nhận thức như xem nhẹ vị trí, vai trò của đội ngũ giảng viên và tầm quan trọng của công tác xây dựng đội ngũ giảng viên dẫn đến hiện tượng thờ ơ, thiếu quan tâm đúng mức đến công tác này, hoặc quan niệm cho rằng việc xây dựng đội ngũ giảng viên chỉ là trách nhiệm của cấp ủy Đảng cấp trên, tránh nảy sinh tư tưởng dựa dẫm ỷ lại không phát huy hết vai trò trách nhiệm cũng như tính chủ động, sáng tạo trong công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS trong nhà trường.

Hai là, làm tốt công tác quy hoạch, tạo nguồn và tuyển chọn đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn quân sự phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ ở các học viện, trường sĩ quan Quân đội hiện nay.

Quy hoạch, tạo nguồn và tuyển chọn đội ngũ giảng viên KHXHNVQS là khâu đầu tiên trong công tác xây dựng đội ngũ giảng viên, bảo đảm sự kế thừa, chuyển tiếp liên tục, tránh được sự hẫng hụt hoặc ùn tắc trong xây dựng đội ngũ giảng viên. Yêu cầu thực hiện có nền nếp tích cực, chủ động, khoa học, tạo cơ sở cho các khâu, các bước tiếp theo của công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS.

Để đáp ứng với yêu cầu đó cần quán triệt, thực hiện các biện pháp như quy hoạch tạo nguồn, tuyển chọn đội ngũ giảng viên KHXHNVQS đáp ứng sự phát triển của tình hình nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học, bảo đảm sự kế thừa liên thông và phát triển liên tục; xây dựng và thực hiện quy hoạch thật sự dân chủ, khách quan, với biện pháp đồng bộ, nhất quán. Thường xuyên được điều chỉnh, bổ xung cho phù hợp với tình hình phát triển giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học của nhà trường và các khoa KHXHNVQS; xây dựng, chuẩn hóa hệ thống chức danh, danh hiệu, học vị, học hàm, phân định được hướng phấn đấu cho mỗi thành phần, đối tượng. Quán triệt phương châm: Cá nhân nào cũng được tổ chức quan tâm, người nào cũng có hướng để phấn đấu vươn lên. Những đồng chí mới được tuyển chọn về các khoa giáo viên cần thực hiện tốt các yêu cầu của chức danh trợ giảng; có kế hoạch phấn đấu theo tiêu chí của giảng viên, đồng thời tích cực chuẩn bị các điều kiện để dự thi sau đại học. Những đồng chí sau khi tốt nghiệp các khoá đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ, trở về khoa công tác phải nỗ lực phấn đấu trở thành giảng viên chính, giảng viên cấp cao. Những đồng chí có độ tuổi còn trẻ, có trình độ chuyên môn vững, có khả năng lãnh đạo, quản lý, có uy tín với đồng nghiệp và với học viên cần được định hướng phấn đấu trở thành phó chủ nhiệm bộ môn, chủ nhiệm bộ môn. Những đồng chí chủ nhiệm bộ môn có phẩm chất tốt, năng lực nghiên cứu, giảng dạy giỏi, có tín nhiệm cao cần được quy hoạch phát triển thành cán bộ khoa và một số thành cán bộ chủ trì cấp phòng, hệ, tiểu đoàn. Những đồng chí đã được đào tạo tiến sĩ cần phải được định hướng và tạo điều kiện để trở thành phó giáo sư, giáo sư. Những đồng chí không có điều kiện đi đào tạo tiến sĩ hoặc quá tuổi theo quy hoạch cán bộ chủ trì cần tập trung tốt cho nhiệm vụ giảng dạy, tích cực phấn đấu trở thành giáo viên dạy giỏi, chiến sĩ thi đua, chiến sĩ quyết thắng, nhà giáo ưu tú, nhà giáo nhân dân.

Quá trình xây dựng quy hoạch, định hướng đối với đội ngũ giảng viên KHXHNVQS cần phải linh hoạt, đồng thời tuân thủ chặt chẽ những quy định của trên về quy hoạch cán bộ chủ trì. Quy hoạch định hướng đối với từng người phải đặt trong mối quan hệ với tổ chức, với tập thể, tất cả vì sự nghiệp chung.

Ba là, kết hợp đào tạo, bồi dưỡng với tự đào tạo, bồi dưỡng của đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn quân sự.

Hiện nay, công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS cần tập trung những vấn đề sau:

Đổi mới chương trình, nội dung đào tạo, trên cơ sở mục tiêu mô hình đã xác định cần xây dựng cấu trúc chương trình, nội dung đào tạo theo hướng chuẩn hoá, hiện đại, cơ bản, toàn diện, có hệ thống và chuyên sâu. Các cơ quan chức năng, các khoa chuyên ngành phải bàn bạc thống nhất, điều chỉnh xác định đúng tỷ lệ cho các khối kiến thức cơ bản, cơ sở và chuyên ngành, giữa khối kiến thức khoa học quân sự, khoa học xã hội nhân văn và các môn học, các học phần lý luận và thực hành; đồng thời giải quyết hài hoà mối quan hệ giữa toàn diện và chuyên sâu. Trong đó, chú trọng đầu tư thích đáng cho mảng kiến thức chuyên ngành, trọng tâm rèn luyện tay nghề cho giảng viên; điều này sẽ giúp cho giảng viên vừa có thể dạy tốt môn chuyên ngành, vừa có thể giảng một số chuyên ngành khác có tính liên thông về tri thức, phương pháp liên quan.

Phát huy vai trò tự đào tạo bồi dưỡng, rèn luyện của đội ngũ giảng viên KHXHNVQS. Phẩm chất năng lực của người giảng viên được tạo nên bởi nhiều yếu tố, trong đó việc đào tạo bồi dưỡng tại Học viện và đơn vị giữ vai trò quan trọng nhưng không thay thế được hoạt động tự học tập, tự rèn luyện tu dưỡng của đội ngũ giảng viên. Trái lại, việc tự đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện của mỗi người lại giữ vai trò quyết định nhất đến chất lượng giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

Thường xuyên bồi dưỡng nâng cao ý thức tự đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện của từng giảng viên KHXHNVQS, phải xây dựng chương trình, kế hoạch tự đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện thực sự khoa học, thiết thực, cụ thể bao gồm: mục tiêu cần đạt được, nội dung, phương pháp, tài liệu điều kiện bảo đảm, thời gian hoàn thành,  phải xây dựng, rèn luyện ý chí quyết tâm phấn đấu cao trong việc tự đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện. và tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, giám sát của cấp ủy, chỉ huy trong tự đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện của đội ngũ giảng viên KHXHNVQS.        

Bốn là, đổi mới công tác quản lý, bố trí sử dụng, thực hiện tốt các chế độ chính sách đối với đội ngũ giảng viên KHXHNVQS.

Quản lý đội ngũ giảng viên KHXHNVQS là một khâu trong quy trình xây dựng đội ngũ giảng viên, có quản lý chặt chẽ đánh giá chính xác đội ngũ giảng viên mới có cơ sở để quy hoạch bồi dưỡng, sử dụng thực hiện chính sách đối với đội ngũ giảng viên chính xác.

Quản lý giảng viên phải thường xuyên, liên tục, toàn diện cả số lượng và chất lượng, cả từng người và đội ngũ, từng loại, từng cấp giảng viên, quản lý cả phẩm chất và năng lực, sức khỏe, lịch sử chính trị của giảng viên, cả quá trình hoạt động thực tiễn, sinh hoạt của giảng viên ở đơn vị, nơi cư trú, cả tình hình gia đình hậu phương và các quan hệ xã hội của giảng viên. Công tác quản lý giảng viên được phân cấp quy định và được thực hiện thống nhất trong nhà trường, thuộc quyền hạn, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức Đảng và cán bộ chủ trì các cấp và cơ quan chính trị.

Chú trọng đổi mới việc sắp xếp, bố trí cán bộ chủ trì; có quy chế khoa học trong bổ nhiệm, miễm nhiệm và phương pháp luân chuyển giảng viên KHXHNVQS; điều động, sử dụng có hiệu quả đội ngũ giảng viên.

Để thực hiện tốt công tác chính sách đối với đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan, trước hết lãnh đạo, chỉ huy các cấp và các cơ quan chức năng của cần tiếp tục quán triệt tốt đường lối, nghị quyết, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác cán bộ, về đội ngũ nhà giáo trong điều kiện mới, phù hợp với đặc điểm của nhà trường. Xây dựng chế độ gắn với chức danh giảng viên, thực hiện tốt chính sách thù lao, khen thưởng thích đáng với các công trình nghiên cứu khoa học có chất lượng tốt. Cần tranh thủ sự giúp đỡ của Thủ trưởng Bộ Quốc phòng và cơ quan chức năng cấp trên, liên hệ với địa phương tiếp tục tạo điều kiện giải quyết đất ở, nhà ở cho số giảng viên. Mặt khác, tạo điều kiện để giảng viên hợp lý hoá gia đình, cần có chính sách ưu tiên trong tuyển dụng vợ, con của giảng viên nhất là những đồng chí gặp khó khăn để vào làm việc tại đơn vị.

Năm là, phát huy sức mạnh tổng hợp, trong xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn quân sự.

Đảng ủy các học viện, trường sĩ quan và cấp ủy các khoa KHXHNVQS phải thường xuyên thực hiện tốt chức năng lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS hiện nay. Phân công các đảng uỷ viên để trực tiếp theo dõi, chỉ đạo, giúp đỡ các khoa KHXHNVQS. Định kỳ, xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo việc xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS. Căn cứ vào chỉ thị, nghị quyết của trên và tuỳ theo tình hình cụ thể Đảng uỷ nhà trường có thể ra nghị quyết chuyên đề theo từng mặt hoặc toàn bộ công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS, đồng thời triển khai cho các cơ quan, các khoa cùng thực hiện. Luôn chăm lo, bồi dưỡng xây dựng toàn diện từ việc giáo dục, nâng cao phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống đến việc bồi dưỡng nâng cao kiến thức năng lực, kể cả năng lực nhận thức, năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và rèn luyện phương pháp, tác phong công tác cho đội ngũ giảng viên. Tăng cường quản lý chặt chẽ tình hình mọi mặt đội ngũ giảng viên, kịp thời phát hiện và uốn nắn những nhận thức và hành động lệch lạc trong xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS.

Cơ quan Chính trị chú trọng việc tham mưu giúp việc cho Đảng uỷ Học viện về công tác cán bộ để Đảng uỷ Học viện có những quyết định chính xác, đúng đắn, kịp thời trong quá trình xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS như: việc quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, điều động, bổ nhiệm, sắp xếp, chuyển ra của đội ngũ giảng viên KHXHNVQS theo đúng đường lối, quan điểm, nguyên tắc công tác cán bộ, đúng Luật sĩ quan. Tập trung bổ sung vào số lượng giảng viên KHXHNVQS còn thiếu so với nhu cầu biên chế.

Cán bộ chủ trì, chủ nhiệm bộ môn các khoa KHXHNVQS là người trực tiếp quản lý, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên khoa KHXHNVQS thường xuyên bồi dưỡng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS theo chúc năng, nhiệm vụ, quyền hạn quy định.

Xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan có đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu và có chất lượng cao là yêu cầu khách quan, cấp bách do đòi hỏi của tình hình nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ của quân đội và nhiệm vụ giáo dục đào tạo và nghiên cứu khoa học của các học viện, trường sĩ quan trong Quân đội hiện nay. Quá trình xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ngang tầm nhiệm vụ, cần quán triệt sâu sắc các quan điểm, tư tưởng, chủ trương, nghị quyết của Đảng, của quân đội về chiến lược cán bộ thời kỳ mới; vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào tình hình cụ thể của các nhà trường. Xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS cần tập trung thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, huy động sức mạnh tổng hợp của nhiều ngành, nhiều lực lượng, với một qui trình và bước đi phù hợp. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mọi tổ chức, mọi cá nhân đối với công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS. Thực hiện tốt công tác quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn đội ngũ giảng viên, xác định rõ hướng vào, hướng ra, quy trình đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng. Thực hiện tốt đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, chú trọng bồi dưỡng cán bộ, chuyên gia đầu ngành. Chú trọng công tác quản lý, đổi mới việc sắp xếp sử dụng và thực hiện chính sách đối với đội ngũ giảng viên là hệ thống giải pháp tổng hợp, đồng bộ trong xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS hiện nay, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội cách mạng, chính qui, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong giai đoạn cách mạng mới./.

Thượng tá Trần Quốc Đạt
Học viên, Hệ sau Đại học, Học viện Chính trị

-----------

(1) Báo cáo tổng kết công tác đảng, công tác 5 năm (2015-2020), phương hướng, nhiệm vụ (2021-2025) của Cục Chính trị, Học viện Quốc phòng.

(2) (3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2021, t.I, tr. 155, 156.

(4) Tổng cục Chính trị: Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội.

(5) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 1996, t.5, tr, 237.