Tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham
nhũng ngày 18/3/2021, nhấn mạnh về sự cần thiết sửa đổi, bổ sung chức
năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Chỉ đạo, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
nêu rõ: Không chỉ đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh
tế, mà quan trọng hơn là phải chống tiêu cực trong cả lĩnh vực tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống. Hai lĩnh vực này có liên quan đến nhau, sự
suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn đến tham nhũng,
đây là cái gốc, cái cơ bản cần phải chống...
SỰ SUY THOÁI CỦA CÁN BỘ LÀ BIỂU HIỆN TIÊU CỰC RÕ NÉT NHẤT
Tiêu
cực là một khái niệm có nội hàm rất rộng. Ðể nhận diện những tiêu cực
góp phần phòng, chống tham nhũng hiệu quả, Hướng dẫn số 25-HD/BCÐTW nêu
rõ: Ðó là những hành vi của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức trái
với Ðiều lệ, Cương lĩnh, nghị quyết, quy chế, quy định, chỉ thị, kết
luận... (gọi chung là chủ trương, đường lối, quy định của Ðảng), pháp
luật của Nhà nước, Ðiều lệ của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính
trị - xã hội, những hành vi trái với chuẩn mực đạo đức, quy tắc ứng xử,
truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, gây ảnh hưởng xấu đến uy tín
của Ðảng, Nhà nước, làm tha hóa đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức,
viên chức, làm giảm sút niềm tin của nhân dân, cản trở quá trình phát
triển kinh tế-xã hội... Trong đó, biểu hiện rõ nét nhất của tiêu cực là
suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng
viên, công chức, viên chức, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các
cấp trong hệ thống chính trị.
Hướng dẫn số 25-HD/BCÐTW cũng chỉ
ra 19 hành vi tiêu cực cần tập trung phòng, chống. Cụ thể như: Nói,
viết, thực hiện không đúng hoặc không thực hiện, thực hiện không đầy đủ
chủ trương, đường lối, quy định của Ðảng, pháp luật của Nhà nước. Không
chấp hành hoặc chấp hành không đầy đủ các nguyên tắc tổ chức, hoạt động
của Ðảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình.
Không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ trách nhiệm nêu gương theo
quy định của Ðảng. Lợi dụng công việc có liên quan đến bí mật nhà nước,
bí mật công tác, công việc thuộc thẩm quyền giải quyết để trục lợi. "Tư
duy nhiệm kỳ", cơ hội, vụ lợi, nhất là hành vi lạm quyền, lộng quyền,
lấy danh nghĩa tập thể để áp đặt, hợp thức hóa quyết định sai trái của
cá nhân. Quan liêu, xa rời thực tế, không sâu sát công việc, không nắm
chắc tình hình trong cơ quan, tổ chức, địa phương, đơn vị. Chủ trì ban
hành hoặc tham mưu ban hành văn bản có nội dung trái với chủ trương,
đường lối, quy định của Ðảng, pháp luật của Nhà nước hoặc có nhiều sơ
hở, bị lợi dụng gây thiệt hại cho Nhà nước, tổ chức, cá nhân...
Như
vậy có thể hiểu, biểu hiện rõ nét nhất của tiêu cực là suy thoái về tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Trong thực tế, những hành vi tiêu
cực, biểu hiện suy thoái đã được nêu trong nhiều văn bản của Ðảng như
Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn
Ðảng, Quy định 37-QÐ/TW ngày 25/10/2021 về những điều đảng viên không
được làm, Quy định số 101-QÐ/TW ngày 7/6/2012 về trách nhiệm nêu gương
của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, Quy
định số 69-QÐ/TW ngày 6/7/2022 về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi
phạm... Thực hiện các văn bản này, các địa phương, đơn vị đã có chuyển
biến rõ nét trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Ðảng. Tuy nhiên, tại một
số địa phương, bộ, ngành, việc tự kiểm tra, phát hiện và xử lý tham
nhũng trong nội bộ còn là khâu yếu. Vì vậy, tình trạng nhũng nhiễu, tiêu
cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công chưa được ngăn chặn có hiệu
quả; tham nhũng trên một số lĩnh vực vẫn nghiêm trọng, phức tạp với
những biểu hiện ngày càng tinh vi.
Do đó, Hướng dẫn số
25-HD/BCÐTW chỉ ra các hành vi tiêu cực cần tập trung chỉ đạo phòng,
chống và những nhiệm vụ công tác cụ thể là căn cứ quan trọng giúp các
địa phương, cơ quan, đơn vị, nhất là các Ban Chỉ đạo phòng, chống tham
nhũng, tiêu cực tỉnh, thành phố xác định được rõ phạm vi, đối tượng, mục
tiêu, nhiệm vụ, từ đó thống nhất nhận thức và hành động trong công tác
phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Ðặc biệt, với sự nhận diện rõ ràng,
cụ thể hơn các hành vi tiêu cực liên quan tới tham nhũng, văn bản hướng
dẫn đã khoanh vùng, thu hẹp diện tiêu cực để tập trung đấu tranh, tránh
thực hiện tràn lan, kém hiệu quả; đồng thời tạo thuận lợi cho việc tham
chiếu, áp dụng các văn bản của Ðảng, Nhà nước trong xử lý hành vi, vụ
việc hoặc sửa đổi, bổ sung các văn bản cho phù hợp tình hình thực tiễn.
Nhìn vào đây, mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có thể tự soi,
tự sửa, tránh để bản thân vi phạm hoặc người thân lợi dụng để vi phạm.
Dựa vào đây, quần chúng nhân dân có thể tham gia giám sát, phát hiện,
tích cực góp phần vào công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu
cực.
NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÁT HIỆN, XỬ LÝ TIÊU CỰC
Mặc
dù đã hướng dẫn nhận diện những hành vi tiêu cực cần tập trung chỉ đạo
phòng, chống nhưng công tác phát hiện, xử lý tiêu cực có đúng và kịp
thời hay không là ở năng lực hoạt động của cấp ủy, tổ chức đảng, các cơ
quan chức năng ở bộ, ngành, địa phương. Thực tế cho thấy, quá trình thực
hiện Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII, nếu địa phương nào chủ động
thực hiện công tác kiểm điểm, đánh giá, tự phê bình và phê bình, nhất là
tiếp tục cụ thể hóa 27 biểu hiện suy thoái thành những biểu hiện cụ thể
hơn thì nơi đó công tác xây dựng, chỉnh đốn Ðảng có sự chuyển biến rõ
nét, nhận thức của cán bộ, đảng viên trong việc tự soi, tự sửa, tự rèn
luyện nâng lên, uy tín và sức chiến đấu của tổ chức đảng được củng cố.
Cũng
như vậy, đối với 19 hành vi tiêu cực mà Ban Chỉ đạo đã chỉ ra, các địa
phương, cơ quan, đơn vị cần tích cực nghiên cứu, phổ biến, hướng dẫn,
quán triệt để có sự nhận thức đầy đủ, sâu sắc trong toàn thể đội ngũ cán
bộ, đảng viên, công chức, viên chức; cần thiết tiếp tục nghiên cứu cụ
thể hóa các hành vi tiêu cực sát với thực tiễn môi trường công tác, tình
hình địa phương để tăng tính chủ động, nâng cao hiệu quả phát hiện và
xử lý hành vi tiêu cực, góp phần ngăn chặn "mầm mống" tham nhũng từ gốc.
Theo TS. Nguyễn Xuân
Trường, Vụ trưởng Vụ địa phương 1, Ban Nội chính Trung ương, phòng,
chống tiêu cực trước hết cần tập trung vào cán bộ lãnh đạo, quản lý với
những biểu hiện tiêu cực xoay quanh sáu mối quan hệ chủ yếu của họ gồm:
Trong quan hệ với công việc; trong quan hệ với cán bộ, đảng viên thuộc
phạm vi lãnh đạo, quản lý của mình; trong quan hệ với doanh nghiệp;
trong quan hệ với người dân; trong quan hệ với những người thân thiết và
đối với bản thân mình. Những biểu hiện tiêu cực phổ biến trong quan hệ
với công việc là: Không chấp hành nghiêm các nguyên tắc tổ chức của
Ðảng; không gương mẫu trong công tác; né tránh trách nhiệm, thiếu trách
nhiệm, làm việc qua loa, đại khái, kém hiệu quả; nói và viết không đúng
với quan điểm, đường lối của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước;
không sẵn sàng nhận nhiệm vụ ở nơi xa, nơi có khó khăn; thao túng trong
công tác cán bộ; lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được giao để dung
túng, bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực...
Biểu hiện
tiêu cực trong quan hệ với cán bộ, đảng viên thuộc phạm vi lãnh đạo,
quản lý: Phê bình thì nể nang, né tránh, ngại va chạm, thấy đúng không
bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; duy ý chí, áp đặt, bảo thủ, chỉ làm
theo ý mình; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội
bộ... Trong quan hệ với doanh nghiệp: Quyết định hoặc tổ chức thực hiện
gây lãng phí, thất thoát tài chính, tài sản, ngân sách nhà nước, đất
đai, tài nguyên; đầu tư công tràn lan, hiệu quả thấp hoặc không hiệu
quả; mua sắm, sử dụng tài sản công vượt quy định; lợi dụng chức vụ,
quyền hạn cấu kết với doanh nghiệp, thậm chí lập doanh nghiệp "sân sau"
để trục lợi...
Trong quan hệ với người dân: Quan liêu, xa rời
quần chúng, không sâu sát cơ sở, thiếu kiểm tra, đôn đốc, không nắm chắc
tình hình địa phương, cơ quan, đơn vị; thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm
trước những khó khăn, bức xúc và đòi hỏi chính đáng của nhân dân...
Trong quan hệ với những người thân thiết (vợ, chồng, bố, mẹ, con, anh
chị em ruột...): Ðể người thân lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để
trục lợi; tranh thủ bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không
đủ tiêu chuẩn, điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý hoặc bố trí, sắp
xếp vào vị trí có nhiều lợi ích... Ðối với bản thân mình: Báo cáo, kê
khai tài sản, thu nhập không trung thực; trong tự phê bình còn giấu
giếm, tranh công, đổ lỗi, không dám nhận khuyết điểm; cá nhân chủ nghĩa,
sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi; ganh ghét, đố kỵ, so bì, tị
nạnh, không muốn người khác hơn mình...
Bên cạnh việc tăng cường
hoạt động kiểm tra, giám sát nhằm nhận diện kịp thời các hành vi tiêu
cực, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về phòng, chống tiêu cực gắn
với xây dựng, chỉnh đốn Ðảng, hệ thống chính trị, quản lý kinh tế-xã
hội, có vai trò rất quan trọng nhằm ngăn ngừa hiệu quả tình trạng suy
thoái của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức.
Theo đó, các
bộ, ngành, địa phương cần chủ động ban hành hoặc tham mưu ban hành các
chủ trương, chính sách, pháp luật, giải pháp phòng, chống tham nhũng,
tiêu cực. Ban Chỉ đạo còn yêu cầu làm rõ nguyên nhân, điều kiện phát
sinh tiêu cực, những sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật
để kiến nghị, yêu cầu cơ quan có thẩm quyền ngăn ngừa, khắc phục, hoàn
thiện; đồng thời sơ kết, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về
phòng, chống tiêu cực; nghiên cứu, đánh giá những hành vi tiêu cực mới
phát sinh của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức để tham mưu, đề
xuất Ban Chỉ đạo Trung ương xem xét, đưa vào diện tập trung chỉ đạo
phòng, chống.
Hành vi thứ 19 trong Hướng dẫn số 25-HD/BCÐTW:
"Các hành vi tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp khác do Ban Chỉ đạo Trung
ương xem xét, quyết định" chính là nội dung mở để tiếp tục bổ sung những
hành vi tiêu cực mới phát sinh trong thực tiễn...
Cùng với việc
khẩn trương kiện toàn các Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực
tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Hướng dẫn số 25-HD/BCÐTW của Ban
Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là những cơ sở
pháp lý quan trọng để thực hiện đồng bộ, toàn diện công tác phòng, chống
tham nhũng, tiêu cực từ Trung ương tới địa phương; đồng thời gắn phòng,
chống tham nhũng, tiêu cực với xây dựng, chỉnh đốn Ðảng và hệ thống
chính trị, quyết tâm làm trong sạch bộ máy, xây dựng đội ngũ cán bộ các
cấp có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; dám nghĩ,
dám làm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích
chung, vì sự phát triển bền vững của đất nước./.
Hạnh Nguyên (nhandan.vn)