Trong bối cảnh mới hiện nay, đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ bảo vệ Tổ quốc, công nghiệp hóa - hiện đại hóa với việc phát triển nền kinh tế và mở cửa hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đem lại yêu cầu cao hơn đối với việc thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy tối đa sức mạnh nội lực, kết hợp với sức mạnh thời đại, tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của bạn bè quốc tế trong quá trình chủ động hội nhập kinh tế quốc tế.
Khẳng định sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc
Nhìn lại năm 2017, đất nước ta có nhiều thuận lợi nhưng cũng gặp không ít khó khăn, thách thức. Nhưng với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và các tầng lớp nhân dân, đất nước ta tiếp tục phát triển nhanh và khá toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực. Nổi bật là về kinh tế - xã hội, đạt và vượt 13 chỉ tiêu của Quốc hội đề ra, kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định, GDP đạt 6,81%, vượt kế hoạch đề ra. Xuất khẩu, đầu tư trực tiếp nước ngoài, thành lập mới doanh nghiệp tăng mạnh. Lĩnh vực văn hóa, xã hội, khoa học, công nghệ, y tế, giáo dục và đào tạo tiếp tục chuyển biến. An sinh xã hội được quan tâm. Cải cách thủ tục hành chính đạt kết quả rõ nét. Quốc phòng được tăng cường; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tiếp tục được giữ vững. Quan hệ đối ngoại thu được kết quả tốt đẹp, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế tiếp tục được nâng lên. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, kiện toàn hệ thống chính trị, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí được đẩy mạnh và bước đầu đạt được nhiều kết quả cụ thể, tích cực, được nhân dân đồng tình, ủng hộ… Thực tiễn sinh động năm qua thêm một lần nữa khẳng định đường lối đổi mới đất nước của Đảng ngày càng đi vào cuộc sống, khẳng định sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và vị trí, vai trò của MTTQ (MTTQ) Việt Nam trong hệ thống chính trị, đời sống xã hội.
Cũng trong năm 2017 vừa qua, công tác Mặt trận đã đạt được nhiều kết quả quan trọng:
Việc tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đã đạt được kết quả cơ bản, thông qua việc: tuyên truyền, quán triệt về Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị; Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về công tác xây dựng Đảng; Luật Tín ngưỡng tôn giáo; các chủ trương, chính sách về phát triển kinh tế, xã hội của đất nước và các địa phương…, góp phần quan trọng củng cố niềm tin, tạo sự đồng thuận cao trong các tầng lớp nhân dân.
Việc tiếp xúc, lắng nghe, tập hợp ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, kịp thời phản ánh đến các cơ quan Đảng, Nhà nước đã có những bước tiến rõ rệt. Thống kê trong năm 2017, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đã tổ chức 12.271 cuộc thăm hỏi, gặp mặt, tiếp xúc đồng bào các dân tộc với 346.677 lượt người tham gia; đã tổ chức 23.784 cuộc thăm hỏi, gặp mặt, tiếp xúc đồng bào các tôn giáo với 1.480.066 lượt người tham gia. Tổ chức được 3.186 hoạt động, hội nghị biểu dương tổng cộng 26.990 điển hình tiên tiến, người uy tín, tiêu biểu trong đồng bào các dân tộc, tôn giáo. Báo cáo của Mặt trận tham gia xây dựng chính quyền phản ánh tại các kỳ họp HĐND các cấp ngày càng sâu sát, phản ánh kịp thời những tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân của Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam trình bày tại kỳ họp thứ ba, thứ tư Quốc hội khóa XIV đã nhận được sự quan tâm và đánh giá tích cực của cử tri và nhân dân. Nhiều địa phương đã hình thành các tổ nắm bắt dư luận xã hội; tổ chức đối thoại giữa cấp ủy, chính quyền với nhân dân.
Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp ở địa phương đã xây dựng được 2.578 báo cáo tổng hợp từ 113.241 ý kiến, kiến nghị của nhân dân để phản ánh đến các cơ quan Đảng, Nhà nước. Tại kỳ họp thứ ba, thứ tư Quốc hội khóa XIV, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã phối hợp với Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổng hợp 6.608 ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân cả nước gửi tới Quốc hội.
Việc quan tâm thăm hỏi, động viên, chăm lo và nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của đồng bào dân tộc, tôn giáo, người tiêu biểu, người uy tín trong cộng đồng đã được tập trung, quan tâm và nâng lên về chất lượng, số lượng. Tổ chức được nhiều cuộc tiếp xúc, đối thoại giữa lãnh đạo cấp ủy Đảng, chính quyền với đồng bào các dân tộc thiểu số, các chức sắc tôn giáo; tăng cường sự gắn kết giữa các tôn giáo trên địa bàn.
Ngày hội Đại đoàn kết dân tộc năm 2017 được tổ chức rộng khắp, tạo không khí đoàn kết, gắn bó trong nhân dân. Nhiều lãnh đạo Đảng, Nhà nước, MTTQ Việt Nam, đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân cùng chung vui ngày hội, góp phần thiết thực xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Mặc dù nhiều địa phương chịu ảnh hưởng của bão lũ, song toàn quốc đã có 95% khu dân cư tổ chức được Ngày hội đại đoàn kết, trong đó trên 60% khu dân cư tổ chức bữa cơm đại đoàn kết.
Các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước được triển khai sâu rộng, thiết thực và hiệu quả đến cơ sở và khu dân cư. Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” được triển khai đồng bộ với nhiều mô hình, sáng kiến của Mặt trận góp phần thiết thực hoàn thành và nâng cao chất lượng các tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở nhiều địa phương; góp phần hình thành phong trào thi đua xây dựng đô thị văn minh, hiện đại.
Đến hết 31-12-2017, cả nước có 3.069 xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó, đã có trên 492 xã được công nhận đạt chuẩn theo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016-2020. Có 43 đơn vị cấp huyện thuộc 24 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Đến hết quý I năm 2018, cả nước đã có 3.289 xã đạt chuẩn nông thôn mới (36,84%) và 49 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn nông thôn mới.
Quỹ “Vì người nghèo” ở 4 cấp thu được 919,483 tỷ đồng; các cơ quan, doanh nghiệp, cá nhân ủng hộ trực tiếp 3.096 tỷ đồng cho các chương trình an sinh xã hội ở các địa phương. Từ các nguồn vận động cùng với hỗ trợ của ngân sách nhà nước, trợ giúp của cộng đồng, các địa phương đã giúp đỡ xây dựng và sửa chữa 32.414 căn nhà đại đoàn kết; giúp đỡ, hỗ trợ 155.423 hộ nghèo phát triển sản xuất, 2.729.328 lượt người nghèo được khám chữa bệnh, giúp đỡ 322.114 học sinh có hoàn cảnh khó khăn; hỗ trợ xây dựng 1.305 công trình dân sinh thiết yếu.
Công tác vận động đền ơn, đáp nghĩa, cao điểm là dịp kỷ niệm 70 năm ngày Thương binh - Liệt sỹ; công tác vận động chung tay giúp đỡ người nghèo; công tác vận động cứu trợ giúp đỡ nhân dân vùng bị thiên tai khắc phục hậu quả, xây dựng sửa chữa nhà, khôi phục sản xuất, ổn định đời sống... được tổ chức kịp thời, hiệu quả, kêu gọi được sự tham gia của toàn xã hội. Kỷ niệm 70 năm ngày Thương binh - Liệt sỹ, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã ra lời kêu gọi và tổ chức Lễ phát động 3 tháng cao điểm vận động toàn dân tham gia phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”. Qua 3 tháng cao điểm ở 4 cấp đã vận động được gần 200,6 tỷ đồng; hỗ trợ xây dựng và sửa chữa 26.882 căn nhà cho người có công với tổng giá trị hơn 737 tỷ đồng.
Trong năm 2017, tổng số tiền Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp vận động và tiếp nhận từ các nguồn đóng góp hỗ trợ nhân dân khắc phục thiệt hại do thiên tai là 607,070 tỷ đồng. Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã phân bổ cho các tỉnh bị thiệt hại số tiền là 46,585 tỷ đồng. Ủy ban MTTQ Việt Nam các tỉnh, thành phố đã chi hỗ trợ 396,767 tỷ đồng.
Công tác giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền được triển khai theo quy trình chặt chẽ, chất lượng và hiệu quả hơn. Ở Trung ương tiếp tục duy trì và triển khai mới một số chương trình giám sát phạm vi toàn quốc. Ở địa phương, Mặt trận đã lựa chọn các chuyên đề giám sát và phản biện xã hội liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân. Vai trò tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội có chuyển biến mới, chủ động và ngày càng thiết thực hơn. Năm 2017, Ủy ban MTTQ Việt Nam các địa phương đã tổ chức 850 cuộc giám sát cấp tỉnh, 4.469 cuộc giám sát cấp huyện, 45.584 cuộc giám sát cấp xã. Cùng với giám sát độc lập, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đã cử đại diện tham gia 22.450 cuộc giám sát của các tổ chức thành viên và cơ quan nhà nước ở địa phương. Tổ chức được 15.745 cuộc phản biện xã hội, 32.064 việc và nội dung tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền.
Hoạt động đối ngoại nhân dân triển khai có trọng tâm, bám sát yêu cầu nhiệm vụ đối ngoại của Đảng và ngoại giao của Nhà nước. Triển khai tốt các hoạt động kỷ niệm 55 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Lào và 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Campuchia; tăng cường hơn các hoạt động giao lưu, kết nghĩa, đoàn kết nhân dân biên giới; phát huy vai trò các tổ chức tôn giáo trong mở rộng hoạt động đối ngoại nhân dân. Năm 2017, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đã tổ chức 405 cuộc gặp mặt, thăm hỏi, tiếp xúc với 9.710 lượt người Việt Nam ở nước ngoài.
Công tác tham mưu cho Đảng, phối hợp với cơ quan Nhà nước và các tổ chức thành viên ngày càng chặt chẽ. Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng và các cấp ủy địa phương đã kịp thời ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác Mặt trận; Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các sở, ngành địa phương đã ký kết Nghị quyết liên tịch, quy chế phối hợp, ban hành chính sách… góp phần hoàn thiện cơ chế, đảm bảo các điều kiện, nâng cao năng lực cho hoạt động của Mặt trận.
Có được những thành tích quan trọng trên, là do trong năm qua, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đã tăng cường tổng kết rút kinh nghiệm, chú trọng đổi mới sáng tạo trong công việc. Các cấp uỷ, chính quyền ngày càng quan tâm sâu sát hơn đến công tác Mặt trận. Cơ chế phối hợp giữa Mặt trận với các thành viên ngày càng rõ nét hơn. Đội ngũ cán bộ làm công tác Mặt trận và đoàn thể tâm huyết, trách nhiệm, năng động và sáng tạo. Các chương trình hành động của Mặt trận ngày càng thiết thực, gắn với lợi ích trực tiếp của nhân dân, nhận được sự quan tâm và hưởng ứng của xã hội.
Đáp ứng yêu cầu mới đặt ra trong phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc
Tiếp tục quan tâm khắc phục những tồn tại, hạn chế, với trách nhiệm của mình, để đáp ứng những yêu cầu mới đặt ra trong việc phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc, thời gian tới, MTTQ Việt Nam các cấp cần tập trung quán triệt và thực hiện tốt một số nội dung sau:
Thứ nhất, chủ động tham mưu với Đảng, Nhà nước, phối hợp với cấp ủy, chính quyền các cấp tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức tuyên truyền, giáo dục và vận động trong Đảng, toàn dân, toàn quân ta nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của đại đoàn kết toàn dân tộc và MTTQ Việt Nam trong tình hình mới. Làm cho tư tưởng đại đoàn kết dân tộc phải được thể hiện trong mọi chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại.
Thứ hai, tăng cường, mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; đa dạng hoá các hình thức vận động, tập hợp, tăng cường đoàn kết mọi người Việt Nam trong ngôi nhà chung MTTQ Việt Nam, không phân biệt thành phần xã hội, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, quá khứ, ý thức hệ và chính kiến, miễn là tán thành công cuộc đổi mới, lấy mục tiêu giữ vững độc lập, thống nhất của Tổ quốc, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh làm điểm tương đồng để gắn bó đồng bào các dân tộc, các tôn giáo, các tầng lớp nhân dân ở trong nước và người Việt Nam định cư ở nước ngoài.
Thứ ba, thực hiện tốt vai trò là liên minh chính trị, là tổ chức rộng rãi của nhân dân, là cơ sở chính trị của chính quyền, đại diện và bảo vệ cho quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của nhân dân. Tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tích cực tham gia xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát huy cao độ quyền làm chủ của nhân dân. Tổ chức thực thiện tốt các qui định của Hiến pháp năm 2013 về MTTQ Việt Nam, Luật MTTQ Việt Nam năm 2015.
Thứ tư, chủ trì, phối hợp với các cấp chính quyền và các tổ chức thành viên đẩy mạnh các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước. Phát huy tinh thần yêu nước, ý chí tự lực tự cường, tự tôn dân tộc, trí tuệ của các tầng lớp nhân dân thi đua thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại trong thời kỳ mới trọng tâm là cuộc vận động: “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, giảm nghèo bền vững”; “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”; phong trào thi đua "Đoàn kết sáng tạo, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, hội nhập quốc tế”.
Thứ năm, đẩy mạnh công tác giám sát và phản biện xã hội. Thường xuyên lắng nghe và tổng hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân để báo cáo với Đảng, Nhà nước và các cấp ủy, chính quyền các cấp. Tích cực thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí theo tinh thần Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 30-10-2016 Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ”; làm cho tổ chức đảng và bộ máy chính quyền các cấp thực sự trong sạch, vững mạnh, thực sự là nhà nước của nhân dân và vì nhân dân.
Thứ sáu, tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của MTTQ Việt Nam. Chuẩn bị tốt nhất các điều kiện tổ chức Đại hội MTTQ Việt Nam các cấp và Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2019- 2024 theo Chỉ thị số 17-CT/TW, ngày 4-1-2018 của Ban Bí thư Trung ương Đảng. Rà soát, sắp xếp bộ máy tổ chức, cán bộ theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 6 khóa XII của Đảng về "Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Thực hiện có hiệu quả các quy chế, nghị quyết liên tịch, chương trình phối hợp giữa Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp với các cơ quan Nhà nước và các tổ chức thành viên..
Kế thừa, phát triển tư tưởng đại đoàn kết trong sự nghiệp đổi mới đòi hỏi phải có sự nghiên cứu sâu sắc, toàn diện tất cả các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và quốc tế. Đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối chiến lược nhất quán, cơ bản và lâu dài của Đảng và Nhà nước ta, là nguồn sức mạnh, động lực chủ yếu và là nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi bền vững của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
TS. Trần Thanh Mẫn Ủy viên Trung ương Đảng Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam