Dự kiến, hội nghị sẽ đón tiếp hơn
6.000 đại biểu đến từ Nhật Bản và các nước châu Phi, trong đó có khoảng
40 nguyên thủ quốc gia cùng đại diện các tổ chức quốc tế, các nước tài
trợ chính, các tổ chức xã hội dân sự và khu vực tư nhân. Ông A-bê cũng
là thủ tướng đương nhiệm Nhật Bản đầu tiên thăm Kê-ni-a trong vòng 15
năm qua. Phát biểu với báo giới tại Sân bay Haneda ở Tô-ki-ô trước khi
lên đường tới Kê-ni-a, Thủ tướng A-bê cho biết ông “muốn đóng góp vào sự
phát triển của châu Phi thông qua lĩnh vực công nghệ cao của Nhật Bản
và đào tạo nguồn nhân lực”.
Theo chương trình nghị sự, các nhà lãnh đạo Nhật Bản và châu Phi sẽ
thông qua Tuyên bố Nai-rô-bi, trong đó tập trung vào việc giải quyết mối
đe dọa từ chủ nghĩa khủng bố thông qua các cách thức như thúc đẩy giáo
dục ở châu lục này.
Giới chức Nhật Bản cho biết, trong khuôn khổ chuyến công du, ông A-bê
sẽ gặp Tổng thống nước chủ nhà U-hu-ra Kê-ni-át-ta (Uhuru Kenyatta) và
chứng kiến lễ ký hiệp định đầu tư song phương nhằm thúc đẩy quan hệ hợp
tác kinh tế giữa hai nước. Tại hội nghị, Thủ tướng Sin-dô A-bê cũng sẽ
có cuộc gặp với hàng chục nhà lãnh đạo đến từ khắp châu Phi, trong đó có
Tổng thống Nam Phi G.Du-ma (Jacob Zuma). Giới chức Nhật cho hay, Thủ
tướng A-bê sẽ cho công bố các dự án viện trợ và đầu tư cho châu Phi, bao
gồm cả các dự án chăm sóc sức khỏe.
Hội nghị quốc tế về phát triển châu Phi TICAD lần đầu diễn ra vào năm
1993, thường xuyên được tổ chức tại Tô-ki-ô, Nhật Bản. Là một trong
những quốc gia sáng lập ra diễn đàn này, vai trò của Nhật Bản được các
nước châu Phi đánh giá rất cao. Đồng tổ chức với Tô-ki-ô có Liên hợp
quốc, Ngân hàng Thế giới (WB) và Liên minh châu Phi. Năm nay, châu Phi
đề nghị tổ chức tại Kê-ni-a. Đây là lần đầu tiên sự kiện TICAD tổ chức
bên ngoài Nhật Bản từ khi ra mắt năm 1993. Việc chuyển địa điểm đến châu
Phi năm nay được thực hiện theo yêu cầu của nước tổ chức, tuy nhiên
cũng phản ánh xu hướng muốn thúc đẩy tầm ảnh hưởng của Nhật Bản tới khu
vực châu Phi, nơi đang trên đà phát triển.
Hội nghị quốc tế về phát triển châu Phi lần thứ 6 được kỳ vọng sẽ
thúc đẩy các dự án viện trợ và đầu tư cơ sở hạ tầng cho châu Phi như:
Xây dựng đường giao thông, bến cảng, hệ thống đường sắt… của Nhật Bản.
Tất nhiên, các khoản đầu tư cũng sẽ mang lại nguồn lợi nhuận đáng kể cho
chính phủ Nhật.
Không riêng Nhật Bản, các tổ chức và quốc gia như Liên minh châu Âu
(EU), Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ cũng sử dụng phương thức
viện trợ để thuyết phục các lãnh đạo châu Phi, vì họ xem đây là thị
trường tiềm năng. Ngoài mở rộng đầu tư, các quốc gia còn không ngừng
tranh giành ảnh hưởng tại lục địa đen để lấy quyền khai thác tài nguyên
thiên nhiên bởi châu Phi từ lâu vẫn được ghi nhận là châu lục giàu có về
năng lượng và khoáng sản.
Theo những người chuyên theo dõi chính sách đối ngoại của Nhật Bản,
từ vài năm nay, một trong những hướng quan trọng nhất của chính sách này
là châu Phi, và vì thế, TICAD được nhìn nhận như “hạt nhân” trong đường
hướng đối ngoại với châu Phi của Nhật Bản. Tuy nhiên, theo giới phân
tích, dù sao chăng nữa, Nhật Bản còn lâu mới "đuổi kịp" người láng giềng
khổng lồ Trung Quốc trong quan hệ với lục địa đen. Cụ thể, nền kinh tế
thứ hai thế giới Trung Quốc đã có tổng giá trị thương mại đầu tư vào
châu Phi lên tới 179 tỷ USD năm 2015, trong khi số vốn đầu tư của Nhật
Bản vào châu lục này chỉ gần 24 tỷ USD.
“Nhật Bản gần như phải “chiến đấu” với Trung Quốc ở thị trường châu
Phi. Khi Nhật Bản không thể đối chọi với Trung Quốc về khoản tiền đầu
tư, thì họ cần phải nhấn mạnh về mặt chất lượng”, theo ông C.Xa-ca-mô-tô
(Koichi Sakamoto), giáo sư nghiên cứu phát triển vùng tại Đại học Toyo
nói.
Dù được được xem là “lính mới” tại thị trường châu Phi, nhưng Nhật
Bản đang chứng tỏ quyết tâm gia tăng ảnh hưởng của mình thông qua việc
tiếp tục đẩy mạnh nỗ lực đầu tư vào khu vực này trong vài năm trở lại
đây. Tháng 12-2012, Tập đoàn Toyota Tsusho mua lại Tập đoàn thương mại
CFAO SA của Pháp, qua đó lấy được quyền tiếp cận 53 trên 54 nước tại
châu Phi. Toyota Tsusho cũng lên kế hoạch mở 80 trung tâm thương mại tại
Bờ Biển Ngà và 7 nước khác ở châu Phi trong thời gian đến năm 2020,
theo The Japan Times. Ngoài ra, nhiều công ty Nhật như: Mitsui, Yamaha
Motor, Sumimotor Rubber hay chuỗi nhà hàng Toridoll cũng tranh thủ tạo
quan hệ kinh doanh với nhiều nước châu Phi.
Trên thực tế, từ sau TICAD-3, Nhật Bản đã nhận thức rõ ràng hơn ảnh
hưởng về kinh tế ngày càng lớn của châu Phi và đã ráo riết mở mang quan
hệ với châu lục này. Tuy nhiên, về chính thức, Nhật Bản luôn khẳng định
rằng việc họ mở mang quan hệ với châu Phi hoàn toàn không phải để cạnh
tranh với Trung Quốc mà chỉ muốn mang tới châu Phi những “sáng kiến đặc
biệt” để thúc đẩy sự phát triển cơ sở hạ tầng, đào tạo nhân công có tay
nghề, y tế và nông nghiệp. Và sự giúp đỡ ấy của Nhật Bản đang được các
nước châu Phi chào đón, và đây là một trong những cơ sở quan trọng để
hai bên tiếp tục mở rộng quan hệ, đúng như mong muốn của Tô-ki-ô.
NGỌC HÀ (Báo QĐND)