Tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong đấu tranh phòng, chống tội phạm

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, sáng 9/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình Trần Khánh Thu phát biểu ý kiến. (Ảnh: TTXVN)

Theo Tờ trình của Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, trong những năm qua, công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm, trong đó đấu tranh phòng chống tội phạm tham nhũng, kinh tế đã đạt được những kết quả to lớn, nhất là các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi chỉ đạo. Tuy nhiên, thực tiễn hoạt động tố tụng hình sự cho thấy có nhiều khó khăn, vướng mắc đặt ra nhất là trong việc xử lý vật chứng, tài sản trong các vụ án, vụ việc về tham nhũng, kinh tế.

Nhiều vật chứng, tài sản có giá trị lớn tồn đọng khi bị thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa trong thời gian dài chưa được xử lý sớm để lưu thông, gây đóng băng, lãng phí nguồn lực, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân. Bên cạnh đó cũng còn thiếu các biện pháp để các cơ quan tố tụng thực hiện ngay từ đầu nhằm ngăn chặn sớm việc chuyển dịch, tẩu tán tài sản trước khi có đủ căn cứ áp dụng các biện pháp tố tụng kê biên, phong tỏa…

Do vậy, để bảo đảm khơi thông nguồn lực, giải quyết những vấn đề cấp bách phát sinh, bảo đảm thu hồi sớm, tối đa giá trị tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt… Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao tối cao xây dựng và trình Quốc hội ban hành Nghị quyết thí điểm này.

Thảo luận tại hội trường, các ý kiến phát biểu tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết, tạo cơ sở pháp lý nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhất là tội phạm về kinh tế, tham nhũng, chức vụ, bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân liên quan cũng như giảm thiểu những tác động tiêu cực đến đầu tư, kinh doanh và sự phát triển kinh tế - xã hội.

Cho ý kiến về các nội dung cụ thể trong dự thảo Nghị quyết, đại biểu Trần Khánh Thu (Thái Bình) cho biết, có những vụ án lớn thông thường kéo dài hằng năm, khi cơ quan điều tra tạm giữ, kê biên và cấm giao dịch thì đến khi giải quyết xong có những tài sản trong quá trình điều tra truy tố xét xử lẽ ra phải xử lý hoặc xử lý sớm nhưng không xử lý được để đến khi tòa xét xử sẽ gây ra tình trạng lãng phí, tài sản này không được đưa vào sử dụng khai thác.

Bên cạnh đó, có những tài sản kể cả bị cáo, bị can, người bị hại vẫn muốn xử lý, thậm chí lúc đó bị cáo có muốn nộp tiền, nộp tài sản để khắc phục hậu quả để làm tình tiết giảm nhẹ cũng phải đến tòa án, lúc đó giá trị tài sản cũng không thể định giá đúng, hoặc tài sản đó có thể hỏng hóc, xuống cấp không thể sử dụng được.

Vì vậy, đại biểu cho rằng, việc xây dựng dự thảo Nghị quyết để kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn, tạo cơ sở pháp lý để áp dụng, xem xét xử lý sớm vật chứng, tài sản trong vụ việc, vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, bảo đảm hiệu quả, đúng pháp luật, tránh thất thoát, lãng phí, phát sinh vi phạm, tham nhũng, tiêu cực, bảo đảm lợi ích hợp pháp của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân là cần thiết.

Chú thích ảnh — *Đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang Nguyễn Văn Quân phát biểu ý kiến. (Ảnh: TTXVN)*

Đại biểu Nguyễn Văn Quân (Hậu Giang) đề nghị, nên mở rộng phạm vi của dự thảo Nghị quyết chứ không chỉ trong các vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo nhằm tạo sự công bằng, bình đẳng cho các bên tham gia pháp luật.

Tham gia thảo luận, theo đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Hà Nội), trong vụ án Tân Hoàng Minh, bị cáo đã nộp và khắc phục số tiền hơn 8460 tỷ đồng cho bị hại ngay sau khi khởi tố. Đáng lẽ có thể trả tiền ngay cho người bị hại nhưng theo quy định, số tiền trên phải gửi vào kho bạc để chờ Tòa án xử lý, trong khi đó bị hại muốn được trả tiền, nhưng hơn 2 năm sau khi kết thúc điều tra, tòa án mới quyết định bằng bản án trả tiền cho họ được, thời gian kéo dài gây bức xúc và thiệt hại rất lớn khi đồng tiền gửi kho bạc không được lưu thông.

Từ ví dụ , theo đại biểu, Điều 106 Bộ luật Tố tụng hình sự quy định, vật chứng vụ án được xử lý như trả lại, tịch thu hay tiếp tục kê biên chỉ có thể thực hiện ở giai đoạn hồ sơ vụ án chuyển sang Tòa án. Trong thực tiễn, nhiều vụ án có tính chất phức tạp, thời gian điều tra truy tố xéo dài (có vụ từ 1-2 năm, cá biệt hơn 2 năm) đến khi Tòa án giải quyết, tang vật là nhà xưởng, thiết bị máy móc, phương tiện hầu như hư hỏng không thể sử dụng được và chỉ còn là đống sắt vụn, gây lãng phí gây thiệt hại rất lớn, đặc biệt là các vụ án liên quan đến việc cho vay của Ngân hàng thương mại. Vì vậy, đại biểu đồng tình với sự cần thiết của việc ban hành Nghị quyết.

Để tăng tính khả thi của Nghị quyết, đại biểu Nguyễn Hữu Chính cho rằng, việc thí điểm xử lý vật chứng, tài sản không nên dừng và gói gọn trong một số vụ án tham nhũng thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi như dự thảo. Bởi lẽ, trong thực tiễn và thống kê hàng năm, số lượng những vụ án tham nhũng chiếm tỷ lệ rất nhỏ, khoảng 15% các vụ án hình sự thông thường.