Cách đây vừa tròn 40 năm, đế quốc Mỹ đã huy động một lực lượng lớn không quân, đặc biệt là máy bay chiến lược B.52 – một trong bộ 3 vũ khí tiến công chiến lược của Mỹ, gồm: Tên lửa hạt nhân, tàu ngầm nguyên tử và máy bay B.52, mở cuộc tập kích chiến lược vào Thủ đô Hà Nội và một số vùng lân cận, hòng xoay chuyển tình thế trên bàn đàm phán tại Hội nghị Paris.

Trong cuộc tập kích này, đế quốc Mỹ sử dụng 193 máy bay B.52 trong tổng số 400 chiếc B.52 (chiếm gần 50% lực lượng B.52 của toàn nước Mỹ), 1.077 máy bay chiến thuật, với gần 100.000 tấn bom. Tin tưởng vào sức mạnh trên, Mỹ tuyên bố sẽ đưa “Hà Nội trở về thời kỳ đồ đá’, làm cho chúng ta thiệt hại tới mức không thể chịu đựng được mà phải khuất phục và chấp nhận những điều kiện do chúng đưa ra trên bàn đàm phán ở Hội nghị Paris. Song, bằng bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam, bằng tinh thần và ý chí "Không có gì quý hơn độc lập, tự do", quân và dân ta đã đập tan cuộc tập kích chiến lược của Mỹ, làm nên một “Điện Biên Phủ trên không’" trên bầu trời Hà Nội, buộc đế quốc Mỹ phải ký Hiệp định Paris ngày 27/1/1973, chấm dứt chiến tranh và rút quân ra khỏi miền Nam Việt Nam, tạo ra cục diện mới để quân dân ta tiến tới “đánh cho Ngụy nhào” giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, giành thắng lợi hoàn toàn vào ngày 30/4/1975.

Triển lãm gồm 4 phần:

- Phần thứ nhất: Giới thiệu chủ trương và quyết tâm chiến lược của Đảng nhằm đánh bại cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay B.52 của đến quốc Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng.

- Phần thứ hai: Âm mưu và tội ác của đế quốc Mỹ trong cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay B.52 vào Hà Nội, Hải Phòng.

- Phần thứ ba: Hà Nội chiến đấu và chiến thắng

- Phần thứ tư: Viết tiếp bản hùng ca “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không”.

Tại triển lãm, có gần 300 hình ảnh, tài liệu, hiện vật được trưng bày, trong đó có nhiều tài liệu, hiện vật lần đầu tiên được đưa ra công bố: Động cơ máy bay B.52 thu được tại làng hoa Ngọc Hà; Mảnh xác chiếc máy bay B.52 đầu tiên bị bắn rơi trên cánh đồng Chuôm, Phủ Lỗ, Sóc Sơn, Hà Nội; Mảnh xác chiếc máy bay B.52 bị bắn rơi tại Tương Mai, Hà Nội ngày 26/12/1972… cùng những vật dụng thu được của phi công lái máy bay B.52 như: Cờ xin ăn, sách tra cứu hướng dẫn, súng bắn pháo hiệu, phao bơi, áo kháng áp, giày, mũ phi công và một số nhãn mác các loại máy bay Mỹ bị bắn rơi trong cuộc tập kích 12 ngày đêm.

Cùng với những hiện vật nói lên sự thất bại của Mỹ, triển lãm trưng bày những hiện vật thể hiện chiến thắng của quân và dân ta trong 12 ngày đêm ác liệt cuối năm 1972, gắn với tên tuổi những con người trực tiếp tham gia và lập nên thành tích trong chiến đấu như:

Giản đồ chiến đấu của Anh hùng LLVT Nguyễn Văn Giắng – Binh chủng ra đa; Bằng Huân chương chiến công hạng 3 của Thượng sỹ Nghiêm Đình Tích – Đài Trưởng Đài ra đa (pi-35) thuộc Đại đội 45, Trung đoàn 291; Bảng bắn của Đại đội pháo 100mm khu Đống Đa đã sử dụng với 8 viên đạn bắn rơi 1 chiếc máy bay F8.. Đặc biệt nhóm hiện vật gồm: chiếc mũ sắt, huy hiệu chiến sỹ thi đua năm 1972, huy hiệu anh hùng LLVTND của anh hùng Nguyễn Văn Phiệt – tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn tên lửa 57 đã bắn rơi 02 máy bay B.52 của Mỹ đêm 20/12/1972,v.v..

Bên cạnh những thành tích to lớn mà quân và dân ta đã giành được trong 12 ngày đêm, không thể không nhắc đến những mất mát, hi sinh mà nhân dân Hà Nội phải gánh chịu sau những trận bom ác liệt của kẻ thù. Đây là những tội ác cần phải lên án, và cũng chính nó tạo thêm sức mạnh cho quân và dân ta chiến thắng trong trận “Điện Biên Phủ trên không”. Đó là hình ảnh về sự đổ nát của phố Khâm Thiên, bệnh viện Bạch Mai, khu An Dương, Mễ Trì… những ngày cuối năm 1972.

40 năm đã trôi qua, nhưng chiến thắng “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không” vẫn còn nguyên giá trị lịch sử và thực tiễn. Từ nội dung của triển lãm, chúng ta càng hiểu rõ hơn giá trị lịch sử to lớn và bài học kinh nghiệm của chiến thắng đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.

Duy Hưng