Không phải ngẫu nhiên cuộc trao trả phi công Ấn Độ Abhinandan Varthaman bị Pakistan bắt giữ gần đây trong bối cảnh xung đột leo thang ở khu vực Kashmir được chọn diễn ra ở cửa khẩu Wagah. Ngoài các yếu tố hậu cần phù hợp cho một cuộc trao trả tù binh, còn vì nơi đây khá an toàn. 

Tới nơi này, người ta không cảm nhận được bầu không khí của xung đột hay chiến tranh. Không phải vì chốt cửa khẩu Wagah nằm ngoài khu vực tranh chấp, mà bởi nghi thức đổi gác đặc biệt được diễn ra mỗi buổi chiều hằng ngày của lực lượng Ấn Độ và Pakistan tại đây, khiến Wagah luôn mang bầu không khí lễ hội. Nghi thức đổi gác và đóng cửa biên giới diễn ra luôn thu hút rất đông du khách và người dân địa phương tới chiêm ngưỡng ở hai bên biên giới.

Khu vực biên giới Kashmir được chia bởi đường ranh giới kiểm soát (LoC), một bên do Ấn Độ kiểm soát, còn bên kia Pakistan kiểm soát. Ngôi làng Wagah nằm trên đường ranh giới quốc tế về phía nam giữa thành phố Lahore của Pakistan và thành phố Amritsar của Ấn Độ. Biên giới Wagah, với nửa đông ở Ấn Độ và nửa tây ở Pakistan, nằm trên đường Grand Trunk, một trong những tuyến đường bộ chính giữa hai nước. 

Từ 60 năm nay, vào mỗi buổi chiều (khoảng 4 giờ-giờ địa phương), những người lính canh gác vùng biên của Ấn Độ lại tiến hành nghi thức hạ cờ đổi gác, ví như màn trình diễn ballet đẹp mắt, được người dân hai bên bờ Wagah và khách du lịch trông đợi. Các binh sĩ hai bên mang bộ ria mép cong và dày, xoay gót chân như vũ công ballet, sau đó đá chân cao lên tận trán và giậm mạnh xuống với những mũi giày bóng loáng. Dọc hai bên đường, nơi có màn trình diễn luôn có đông đảo người xem ngồi trên khán đài giống ở sân vận động hò hét và vỗ tay cổ vũ các binh sĩ thực hiện nghi thức. Nghi thức ấn tượng này kết thúc trong khi hồi kèn cuối cùng vang lên và cánh cổng từ hai phía biên giới được đóng lại. 

Tuy nhiên, vào ngày 1/3, khi diễn ra màn trao trả tù binh Abhinandan Varthaman, phía Ấn Độ đã tự hủy màn trình diễn nghi thức trên để đón đợi phi công này.

Trong bối cảnh căng thẳng đang có nguy cơ làm bùng nổ cuộc chiến giữa hai nước láng giềng sở hữu vũ khí hạt nhân, cái bắt tay chào nhau một cách thân thiện giữa hai người lính Ấn Độ và Pakistan cuối màn trình diễn trước khi họ đóng cánh cửa biên giới rất có ý nghĩa. Cho dù bị giới phân tích đánh giá nghi thức này giống như một “sân khấu chính trị” thì không khí lễ hội sôi động diễn ra hằng ngày ở nơi này cũng phần nào giúp xoa dịu bầu không khí căng thẳng ở Kashmir. 

Wagah được xếp là một trong những đường biên giới căng thẳng nhất hành tinh vì nằm ở nơi còn tình trạng tranh chấp. Gần 3.000km đường biên giới giữa Ấn Độ và Pakistan luôn được canh gác nghiêm ngặt. Không có nhiều đường biên như vậy trên thế giới.

Từ khi phân vùng biên giới năm 1947 đến nay, khu vực Kashmir chứng kiến cái chết của nhiều nghìn người và hai quốc gia đã mất nhiều chục năm cho cuộc xung đột tranh chấp lãnh thổ. Năm 1947, Anh đã vạch ra ranh giới chia vùng Punjab thành Amritsar của Ấn Độ và Lahore của Pakistan ngày nay.

Những mâu thuẫn về tôn giáo và tranh chấp vùng lãnh thổ Kashmir là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bạo lực trong suốt nhiều chục năm qua.  

Và ngay tại cửa khẩu này từng xảy ra vụ tấn công liều chết bên phía Pakistan vào năm 2014 sau khi nghi lễ đổi gác kết thúc. Nơi đây cũng từng chứng kiến những màn trao trả người giữa Ấn Độ và Pakistan. 

Giờ đây, tín hiệu hòa bình đã xuất hiện sau khi phi công Ấn Độ Abhinandan Varthaman được Pakistan thiện chí trao trả cho Ấn Độ. Tuy nhiên, vấn đề tranh chấp ở Kashmir dai dẳng quá lâu và cuộc xung đột bùng phát thời gian gần đây cho thấy đã đến lúc cộng đồng quốc tế phải nhận ra bản chất thực sự của những căng thẳng hiện nay, đó là tranh chấp chưa được giải quyết.

Theo Đại sứ Pakistan tại Mỹ Asad Majeed Khan, đã đến lúc vấn đề phải được đưa ra trước Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Căng thẳng hai nước Ấn Độ-Pakistan tăng cao khi liên tiếp xảy ra các vụ tấn công trả đũa lẫn nhau sau vụ đánh bom đẫm máu ở Kashmir do Ấn Độ kiểm soát ngày 14/2 làm ít nhất 40 binh sĩ Ấn Độ thiệt mạng./.

Mai Nguyên (qdnd.vn)