XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA CÔNG SỞ THEO NGHỊ QUYẾT ĐẠI HỘI XIII CỦA ĐẢNG

Xây dựng môi trường văn hóa công sở liên qua đến nhiều công việc như kiến tạo các mối quan hệ con người với con người; xây dựng thể chế; nâng cao năng lực của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động; kiến thiết cơ sở vật chất; bảo vệ cảnh quan môi trường, xử lý ô nhiễm… Đại hội XIII của Đảng đã lựa chọn và nhấn mạnh nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa công sở thời gian tới đặt trọng tâm vào các nội dung sau:

Thứ nhất, xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh.

Công sở là trung tâm hành chính của cơ quan, đơn vị, nơi diễn ra các hoạt động thu thập, xử lý thông tin, tham mưu, ra quyết định chỉ đạo, điều hành công việc. Công sở là bộ mặt của cơ quan, đơn vị, xử lý các hoạt động đối nội, đối ngoại, có quan hệ trực tiếp đến người lao động, người dân trên địa bàn và các đối tác liên quan. Công sở hình thành nhiều mối quan hệ như: quan hệ cấp trên cấp dưới; quan hệ đồng nghiệp với nhau; quan hệ với người dân, người lao động; quan hệ với đối tác làm ăn và các quan hệ xã hội khác.

Xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh thể hiện ở cảnh quan môi trường sạch đẹp, văn minh, hiện đại, giàu bản sắc dân tộc, nhân văn; nâng cao đạo đức công vụ, tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, phù hợp với các quy định của pháp luật và mục đích, yêu cầu cải cách hành chính, chủ trương hiện đại hóa nền hành chính nhà nước; đồng thời đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Xây dựng các mối quan hệ ứng xử giữa các thành viên trong môi trường công sở thân thiện, chân tình, minh bạch, tạo điều kiện giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ, tận tâm với công việc. Tiếp thu thành tựu khoa học công nghệ, nhất là công nghệ số để nâng cao chất lượng hoạt động tại công sở xây dựng tác phong làm việc công nghiệp, hiện đại. Ngăn chặn, đẩy lùi biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nội bộ. Kiên quyết đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, chủ nghĩa cá nhân, lối sống cơ hội, thực dụng, bè phái, “lợi ích nhóm”, nói không đi đôi với làm… Chống biểu hiện độc đoán, chuyên quyền, cấp trên đe nẹt cấp dưới, trù úm người đấu tranh với sai trái, tiêu cực, quan hệ không trong sáng, nâng đỡ người thân bất chấp nguyên tắc. Phê phán cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức thiếu trách nhiệm trong công việc, gây khó khăn cho đối tác làm ăn, người lao động, người dân. Không để môi trường công sở là nơi chứa chấp các tệ nạn xã hội nghiêm trọng như ma túy, cờ bạc, mãi dâm, mê tín dị đoan…

Thứ hai, xây dựng môi trường văn hóa công sở dân chủ.

Khi bàn về dân chủ, các nhà nghiên cứu ở nước ta thường dẫn câu nói nổi tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vừa ngắn gọn, súc tích, vừa dễ hiểu, dễ nhớ: “Nước ta là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân là chủ”⁽²⁾; “Dân chủ là thế nào? Là dân làm chủ”⁽³⁾. Như vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh định nghĩa dân chủ là dân là chủ và dân làm chủ. Dân là chủ tức là nhân dân ở vị thế người chủ - chủ thể của xã hội. Còn dân làm chủ là những hành động cụ thể làm chủ xã hội của nhân dân trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Nhân dân là người đóng vai trò quyết định vận mệnh của đất nước, sự nghiệp văn hóa của quốc gia.

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh dân chủ là “của quý báu nhất của nhân dân”, “thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng có thể giải quyết mọi khó khăn”⁽⁴⁾. Thực tiễn cho thấy, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước có vào được cuộc sống hay không là dựa vào lực lượng nhân dân với tư cách là người chủ đích thực và là người trực tiếp hiện thực hóa các nhiệm vụ kinh tế, xã hội nêu trong các nghị quyết của Đảng.

Năm 2015, Chính phủ ban hành Nghị định số 04/2015/NĐ-CP về việc thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập, tập trung vào hai nội dung: 1) Dân chủ trong nội bộ cơ quan, đơn vị bao gồm: trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị và của cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện dân chủ trong hoạt động nội bộ của cơ quan, đơn vị; những việc phải công khai để cán bộ, công chức, viên chức biết; những việc cán bộ, công chức, viên chức tham gia ý kiến, người đứng đầu cơ quan quyết định; những việc cán bộ, công chức, viên chức giám sát, kiểm tra. 2) Dân chủ trong quan hệ và giải quyết công việc với công dân, cơ quan tổ chức có liên quan bao gồm: trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan đơn vị và của cán bộ, công chức, viên chức trong quan hệ và giải quyết công việc với công dân, cơ quan, tổ chức có liên quan; quan hệ giữa người đứng đầu cơ quan, đơn vị với cơ quan cấp trên và với cơ quan cấp dưới.

Mục đích thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan, đơn vị: Phát huy quyền làm chủ của cán bộ, công chức, viên chức và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị. Góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là công bộc của nhân dân, có đủ phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, năng lực và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, làm việc có năng suất, chất lượng, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển và đổi mới của đất nước. Phòng ngừa, ngăn chặn và chống các hành vi tham nhũng, lãng phí, quan liêu, phiền hà, sách nhiễu nhân dân.

Xây dựng môi trường văn hóa công sở chỉ có thể đem lại hiệu quả cao khi chúng ta phát huy được quyền làm chủ của các thành viên ở công sở. Chỉ khi nào chúng ta tranh thủ được tối đa trí tuệ, công sức, ý thức tự giác của mỗi thành viên của công sở trong xây dựng môi trường văn hóa ở nơi làm việc thì lúc đó chúng ta mới tìm ra phương án tối ưu nhất, huy động được các nguồn lực xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh. Một khi mỗi thành viên biết được chủ trương, công khai, dân chủ bàn bạc, họ thấu hiểu sự cần thiết của việc xây dựng môi trường văn hóa công sở, họ sẽ tự nguyện thực hiện những quy định của cơ quan, đơn vị.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng cũng đề ra phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân hưởng thụ”. Công khai, minh bạch, tôn trọng, lắng nghe, tiếp thu ý kiến đúng đắn của các thành viên ở công sở, thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ là cách tốt nhất để có thể huy động được sức mạnh tổng hợp của mọi lực lượng trong xã hội vào việc xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh.

Thứ ba, xây dựng môi trường văn hóa công sở đoàn kết.

Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho chúng ta bản Di chúc vô cùng quý giá. Nhà nước đã công nhận Di chúc của Người là bảo vật quốc gia. Trong rất nhiều điều Bác Hồ gửi gắm lại cho toàn Đảng, toàn dân ta có vấn đề đoàn kết. Bác viết: “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”⁽⁵⁾.

Mỗi tổ chức công sở chỉ thực sự vững mạnh khi các thành viên liên kết với nhau, nhất trí với chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và đồng thuận cao triển khai các nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị. Đồng tâm, đồng chí, đồng lòng, tận tụy với công việc được giao, hợp tác với nhau trong công việc là tiền đề để thực hiện tốt mọi công việc cơ quan, đơn vị giao.

Đoàn kết là một tiêu chuẩn đánh giá môi trường văn hóa lành mạnh ở công sở. Đoàn kết phải thực lòng, nói đi đôi với làm. Đoàn kết không có nghĩa là suôi chiều, né tránh phê bình, đấu tranh. Phê bình và tự phê bình là một nguyên tắc trong xây dựng tổ chức và cán bộ của Đảng, Nhà nước. Phê bình chỉ ra thiếu sót, khuyết điểm góp ý cho đồng chí, đồng nghiệp sửa chữa, tiến bộ. Đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực, thoái hóa, biến chất, bảo vệ cái đúng, cái tốt, cái đẹp, sự công bằng, ủng hộ người thẳng thắn, trung thực là cơ sở cho sự gắn bó của các thành viên trong tổ chức, củng cố sự đoàn kết ngày một vững chãi hơn.

Thứ tư, xây dựng môi trường văn hóa công sở nhân văn.

Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI của Đảng đề ra mục tiêu chung: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân – thiện – mĩ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học”.

Nhân văn là là tôn trọng, đề cao phẩm chất cao quý của con người sống trong xã hội. Xét đến cùng, mục tiêu cơ bản, xuyên suốt của văn hóa là vì con người. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011) xác định: “Con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển”⁽⁶⁾. Xây dựng môi trường văn hóa công sở nhân văn là làm cho các nhân tố văn hóa trong không gian hoạt động của công sở đáp ứng nhu cầu ngày một nâng cao chất lượng sống của con người mà giá trị hướng đến là chân – thiện – mĩ. Con người hoạt động ở môi trường công sở sống có nghĩa có tình. Những con người tử tế thắm đượm tình người, sẻ chia buồn vui trong cuộc sống, giúp đỡ lẫn nhau trong công việc, lúc hoạn nạn khó khăn. Mỗi thành viên của công sở học hỏi nhau để hoàn thiện nhân cách, đúng như quan điểm của Đảng nêu trong Nghị quyết Trung ương 9 về xây dựng môi trường văn hóa: “Mỗi địa phương, cộng đồng, cơ quan, đơn vị, tổ chức phải là một môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần giáo dục, rèn luyện con người về nhân cách, lối sống⁽⁷⁾. Như vậy, xây dựng môi trường văn hóa công sở nhân văn đặt trọng tâm vào xây dựng nhân cách và lối sống tốt đẹp. Nhân cách là phẩm chất, năng lực, nghệ thuật ứng xử của con người trong môi trường sống. Nhân cách tạo cho con người có tâm – tầm – tài, lòng tự trọng, biết cách chung sống với cộng đồng xã hội. Nhân cách được đặt trong môi trường hoạt động của công sở, hình thành triết lý sống, lối sống: “Mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người”.

Giá trị nhân văn trong xây dựng môi trường văn hóa công sở thể hiện ở việc các thành viên của công sở có chung khát vọng vươn lên, dám dấn thân cống hiến xây dựng công sở phát triển bền vững, thấm đượm nhân tính.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP

Để xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh, dân chủ, đoàn kết, nhân văn, cần tập trung vào một số nội dung trọng tâm như sau:

Thứ nhất, sử dụng nhiều hình thức tuyên truyền, vận động làm cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động ở công sở nhận thức đầy đủ, sâu sắc vai trò, vị trí của văn hóa, đúng như quan điểm nêu trong Nghị quyết Trung ương 9: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”. Từ đó hiểu đúng vai trò, ý nghĩa của việc xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh, dân chủ, đoàn kết, nhân văn trong xây dựng cơ quan, đơn vị trong sạch, vững mạnh, hoàn thành tốt các nhiệm vụ Đảng, Nhà nước giao.

Thứ hai, tư tưởng, đạo đức, lối sống là thành tố cốt lõi của văn hóa, của nhân cách con người. Muốn xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh, chúng ta phải tăng cường giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và người lao động. Tập trung tổ chức thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị và Kết luận số 01-KL/TW của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động, đưa việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thành công việc tự giác, thường xuyên của của người đứng đầu, của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động ở công sở.

Quán triệt, triển khai thực hiện, có kiểm điểm, đánh giá thường xuyên các nội dung trong Đề án Văn hóa công vụ, nhất là nội dung Chuẩn mực về đạo đức, lối sống của cán bộ, công chức, viên chức.

Thứ ba, bổ sung những nội dung của Đề án Văn hóa công vụ vào hoàn thiện nội dung Quy chế Văn hóa công sở và tổ chức thực hiện Quyết định số 733/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ hưởng ứng phong trào thi đua “Cán bộ, công chức, viên chức thi đua thực hiện văn hóa công sở” giai đoạn 2019 - 2025. Nâng cao chất lượng phong trào xây dựng cơ quan, đơn vị đạt chuẩn văn hóa. Đầy mạnh số hóa hoạt động ở công sở, quan tâm bảo vệ môi trường sinh thái, xây dựng văn hóa ứng xử văn minh, lịch sự, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc nơi hoạt động của công sở. Xử lý kịp thời những biểu hiện tiêu cực, những hành vi lệch chuẩn trong thực thi công vụ và trong sinh hoạt của cán bộ, công chức, viên chức. Coi trọng giải pháp nêu gương, đề cao trách nhiệm của cán bộ lãnh đạo, người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc tổ chức, thực hiện xây dựng môi trường văn hóa công sở và gương mẫu chấp hành văn hóa công vụ, văn hóa công sở.

Thứ tư, tiếp tục triển khai thực hiện tốt Nghị định số 04/2015/NĐ-CP của Chính phủ về việc thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập. Tranh thủ ý kiến và nguồn lực của các thành viên ở công sở để xây dựng môi trường văn hóa công sở. Tập hợp các thành viên vào tổ chức văn hóa quần chúng, phát huy cao độ tính tích cực, năng động, sáng tạo, tự quản của mỗi thành viên và tổ chức trong xây dựng môi trường văn hóa công sở.

Thứ năm, trong xây dựng môi trường văn hóa công sở cần phải xây dựng cơ chế để phát hiện kịp thời biểu hiện bè phái, gây khó khăn, bằng mặt không bằng lòng, nói xấu “sau lưng nhau”, cản trở nhau trong công việc để có giải pháp kịp thời góp ý chân tình, đấu tranh chỉ ra thiếu sót, khuyết điểm của đồng chí, đồng nghiệp, khai thông tư tưởng, hóa giải các mâu thuẫn nội bộ, củng cố sự đoàn kết nhất trí trong công sở.

Thứ sáu, để hiện thực hóa tính nhân văn trong xây dựng môi trường văn hóa công sở vấn đề đặt ra là phải thường xuyên, liên tục biểu dương người tốt, việc tốt, những con người tử tế, lấy cái tích cực đẩy lùi cái tiêu cực, lan tỏa những con người, những việc làm hết mình vì cộng đồng xã hội, vì con người. Biểu dương, cổ vũ cả những con người, những hành động dám đấu tranh không khoan nhượng chống lại cái ác, cái xấu, cái tiêu cực vì cuộc sống ngày một tươi sáng hơn. Thấm nhuần sự chỉ đạo của Đảng trong Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI về văn hóa, con người: “Sự gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên là yêu cầu quan trọng trong công tác lãnh đạo của Đảng”⁽⁸⁾.

PGS.TS. Nguyễn Hữu Thức

------------------------------------------------

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2021, .tr.144.

(2) (3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 1996, tr. 515, tr.375.

(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H, 2002, t.10, tr.118.

(5) Di Chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh (2020), Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh,  2020, tr.39.

(6) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2011, tr.76.

(7) (8) Ban Chỉ đạo Trung ương Phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa: Các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn Phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, Nxb. Văn hóa-Thông tin, H, 2015, tr.15, 21.