VAI TRÒ CỦA AN NINH TRUYỀN THÔNG, BÁO CHÍ ĐỐI VỚI AN NINH CON NGƯỜI VIỆT NAM
An
ninh con người và bảo đảm an ninh con người là những khái niệm mới được
hình thành trên cơ sở phát triển tư duy về sự mở rộng nội hàm an ninh
quốc gia. Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) quan niệm:
“An ninh con người là sự an toàn của con người trước những mối đe dọa
kinh niên như nghèo đói, bệnh tật, đàn áp và những biến cố bất ngờ, bất
lợi trong cuộc sống hằng ngày”(1); có 7 mặt tạo nên an ninh
con người, đó là: An ninh kinh tế, an ninh lương thực, an ninh sức khỏe,
an ninh môi trường, an ninh cá nhân, an ninh cộng đồng và an ninh chính
trị.
Tại
Việt Nam, thuật ngữ an ninh con người và bảo đảm an ninh con người lần
đầu tiên được đề cập tại Văn kiện Đại hội XII: “Kịp thời kiểm soát và xử
lý các rủi ro, mâu thuẫn, xung đột xã hội. Đẩy mạnh các giải pháp đấu
tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội; giảm thiểu tai nạn giao
thông; bảo đảm an toàn xã hội, an ninh con người”(2). Đến Đại
hội XIII, an ninh con người được xác định là một thành tố trong an ninh
quốc gia, có mối quan hệ mật thiết với an ninh chính trị, an ninh kinh
tế, an ninh văn hóa - tư tưởng… Văn kiện nhấn mạnh: “Chú trọng an ninh,
an toàn là một trong những yếu tố hàng đầu trong cuộc sống của người
dân”(3) và cụ thể hóa thành 2 định hướng trong 12 định hướng
phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030. Như vậy, an ninh con người
nhận được nhiều sự quan tâm của các diễn đàn trên thế giới cũng như ở
Việt Nam. Dù có một số điểm khác nhau về cách tiếp cận, các nghiên cứu
đều khẳng định mối quan hệ chặt chẽ giữa an ninh quốc gia và an ninh con
người, đồng thời, nội hàm của khái niệm này cũng không ngừng được mở
rộng, phát triển.
Truyền
thông, báo chí là lĩnh vực có chức năng, vai trò hết sức quan trọng, ra
đời là để thỏa mãn nhu cầu thông tin, giao tiếp của con người và xã
hội. Ở Việt Nam, chức năng tư tưởng của báo chí, truyền thông là chức
năng xuyên suốt, quan trọng hàng đầu, với nhiệm vụ truyền bá hệ tư tưởng
của Đảng, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
làm cho hệ tư tưởng - lý luận này trở thành chủ đạo trong đời sống tinh
thần, tư tưởng của quần chúng nhân dân. Ngoài ra, truyền thông, báo chí
còn có chức năng giám sát và phản biện xã hội, thể hiện ở chỗ báo chí
duy trì và phát triển mối liên hệ chặt chẽ giữa chủ thể và khách thể
quản lý bằng thông tin hai chiều, bảo đảm cho các quyết định quản lý
được thông suốt và thực thi hiệu quả.
An
ninh truyền thông, báo chí là trạng thái ổn định, an toàn, thực hiện
đúng chức năng của hệ thống truyền thông, báo chí, bảo đảm cho mọi hoạt
động trao đổi thông tin giữa mọi đối tượng trong xã hội diễn ra bình
thường, góp phần tích cực vào sự phát triển đất nước. Trước hết, nó trực
tiếp tham gia định hướng dư luận xã hội, tạo ra bầu không khí tâm lý xã
hội tích cực, lành mạnh cho con người hoạt động. Nếu như trước khi có
internet, hệ thống truyền thông, báo chí cơ bản chỉ mang tính một chiều,
đơn tuyến (từ phía Nhà nước đến phía người dân), thì ngày nay, mỗi một
người dân đều có thể trở thành một “nhà truyền thông”, “người đưa tin”,
đồng thời cũng có thể nắm bắt được thông tin ở mọi nơi trên thế giới chỉ
với một chiếc điện thoại có kết nối mạng. Chính vì vậy, chỉ cần một
thông tin “nóng” được đưa ra, có thể được lan tỏa rất lớn, rất nhanh,
tạo ra dư luận xã hội mạnh mẽ, ảnh hưởng trực tiếp tới tâm lý, tư tưởng,
cuộc sống của nhiều người trong xã hội. Do đó, ngăn chặn, lọc bỏ các
thông tin không đúng, thông tin tiêu cực và thực hiện tuyên truyền theo
hướng “làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và
phần xấu bị mất dần đi”(4) sẽ phục vụ đắc lực cho bảo đảm an ninh con người ở Việt Nam hiện nay.
An
ninh truyền thông, báo chí góp phần bảo đảm an ninh chính trị của con
người. Mặc dù trong xã hội thông tin, song trong thực tế, các kênh phát
thanh, truyền hình, báo chí của Đảng, Nhà nước và các cơ quan trong hệ
thống chính trị vẫn luôn được người dân quan tâm, theo dõi và coi đây là
những thông tin chính thống. Với chức năng tư tưởng của mình, truyền
thông, báo chí thực hiện truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, đồng thời đấu tranh phản bác
các quan điểm sai trái, thù địch. Thông qua đó, góp phần quan trọng tăng
cường sự lãnh đạo của Đảng, giữ vững an ninh chính trị, xây dựng niềm
tin, khơi dậy những nhân tố tích cực trong tư tưởng, tinh thần con người
và tạo sự đồng thuận trong quần chúng nhân dân.
Trong
quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và mạnh mẽ của đất nước
hiện nay, bảo đảm an ninh truyền thông, báo chí có ý nghĩa quan trọng
trong việc tăng cường đại đoàn kết toàn dân tộc và giữ gìn bản sắc văn
hóa con người Việt Nam. Lợi dụng sự phát triển của các phương tiện
truyền thông xã hội, các thế lực thù địch không ngừng thực hiện mưu đồ
“xâm lăng văn hóa”, cổ xúy nhiều xu hướng, lối sống lai căng,
phản văn hóa, nhất là tác động tới giới trẻ Việt Nam. Bảo đảm an
ninh truyền thông, báo chí một mặt giúp tuyên truyền, quảng bá những nét
giá trị văn hóa truyền thống quý báu của con người Việt Nam không chỉ ở
trong nước mà còn với bạn bè thế giới; mặt khác, giúp người dùng có thể
kết nối, tương tác an toàn thuận tiện trên các không gian, môi trường
truyền thông, góp phần thực hiện phong trào “toàn dân đoàn kết xây
dựng đời sống văn hóa” và định hình ngày càng vững chắc hơn những phẩm
chất tốt đẹp của con người Việt Nam hiện đại.
Nếu
như thông tin có vai trò ngày càng to lớn và toàn diện đối với xã hội
thì rõ ràng, mức độ bảo đảm an ninh truyền thông, báo chí cũng thể hiện
vai trò hết sức toàn diện đối với an ninh con người ở Việt Nam. Nếu
những thông tin trên hệ thống truyền thông, báo chí mất an toàn, có
thể tác động tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, tạo ra “hiệu ứng
đô-mi-nô”, gây nên hậu quả khôn lường, mà người cuối cùng gánh chịu
chính là người dân. Trong trường hợp các cơ quan truyền thông, báo chí
bị tấn công, bị chiếm đoạt, đánh cắp tài liệu, bí mật từ hệ thống cơ
sở dữ liệu, để đưa lên những thông tin giả, thậm chí kêu gọi, hướng dẫn
người dân tiến hành các hoạt động sai phạm, thì sẽ gây rối loạn
hệ thống thông tin quốc gia và gây thiệt hại vô cùng to lớn về kinh
tế, chính trị, xã hội.
Phóng viên tác nghiệp tại một sự kiện. (Nguồn: congluan.vn)
MỘT SỐ GIẢI PHÁP TRONG THỜI GIAN TỚI
Thực
tiễn thời gian qua cho thấy, công tác bảo đảm an ninh truyền thông, báo
chí đã được quan tâm thực hiện ngày càng tốt hơn. Theo đó, số lượng địa
chỉ IP trong năm 2023 của Việt Nam nằm trong mạng Botnet tiếp tục giảm
liên tục trong 5 năm qua (giảm gần 70% kể từ năm 2018). Năm 2023 cũng là
năm đổi mới cách tiếp cận về bảo vệ người dân trên không gian mạng. Gần
125 nghìn nguồn website đã được thiết lập và kết nối, tích hợp với các
giải pháp an toàn thông tin mạng. Hệ thống cảnh báo, ngăn chặn tên miền
độc hại quốc gia đã chặn 9.073 website vi phạm pháp luật, trong đó có
2.603 website lừa đảo. Bảo vệ hơn 10 triệu người dân khỏi truy cập các
website vi phạm, lừa đảo trực tuyến(5). Hiện cả nước có 6 cơ
quan truyền thông đa phương tiện chủ lực, 127 cơ quan báo, 671 cơ quan
tạp chí, 72 cơ quan đài phát thanh, truyền hình(6). Tuy
nhiên, đứng trước nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bối cảnh sự phát
triển của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư hiện nay, cần tiến hành nhiều
biện pháp nhằm bảo đảm ngày càng tốt hơn an ninh truyền thông, báo chí
theo đúng quan điểm của Đảng: “Nâng cao chất lượng, bảo đảm an ninh, an
toàn hệ thống thông tin, báo chí, internet, xuất bản; tăng cường năng
lực quản lý không gian mạng. Xây dựng các cơ quan báo chí, tổ hợp truyền
thông chủ lực đủ mạnh để thực hiện tốt chức năng thông tin tuyên truyền
thiết yếu, làm chủ mặt trận thông tin”(7).
Một là,
tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo đảm an ninh truyền
thông, báo chí. Tập trung quán triệt, triển khai thực hiện các quan
điểm, đường lối về công tác tuyên truyền, báo chí, xuất bản, về ứng
dụng, phát triển công nghệ thông tin đi đôi với bảo đảm an toàn thông
tin, an ninh mạng, nhất là một số nghị quyết, chỉ thị như: Chỉ thị số
28-CT/TW, ngày 16/9/2013 của Ban Bí thư về "Tăng cường công tác bảo
đảm an toàn thông tin mạng”; Chỉ thị số 30-CT/TW, ngày 25/12/2013 của
Bộ Chính trị về "Phát triển và tăng cường quản lý báo chí điện tử, mạng
xã hội và các loại hình truyền thông khác trên internet”; Nghị quyết số
52-NQ/TW, ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về "Một số chủ trương,
chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”; Chỉ
thị số 09/CT-TTg, ngày 31/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ về "Nâng cao
hiệu quả công tác thông tin, tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị,
thông tin thiết yếu của các cơ quan báo chí giai đoạn 2021 – 2025”… Song
song với đó, các địa phương, đơn vị cũng cần kịp thời xây dựng, kiện
toàn các cơ quan, lực lượng thực hiện nhiệm vụ bảo đảm an ninh truyền
thông, báo chí, để có đủ năng lực hoàn thành nhiệm vụ.
Hai là,
nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về bảo đảm an ninh truyền
thông, báo chí. Trước hết cần rà soát, bổ sung, cụ thể hóa hệ thống các
văn bản quy phạm pháp luật về bảo đảm an ninh truyền thông, báo chí,
nhất là đối với những vấn đề mới, “nhạy cảm”. Xác định rõ trách nhiệm
của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong bảo vệ an toàn, an
ninh truyền thông, báo chí và có chế tài xử lý nghiêm các hành vi vi
phạm. Tăng cường tiềm lực quản lý an ninh truyền thông, báo chí, đặc
biệt là trong việc ngăn chặn, đối phó đối với các hoạt động tấn công làm
tê liệt hệ thống thông tin, truyền thông quốc gia; ý đồ sử dụng trí tuệ
nhân tạo, dữ liệu lớn để thao túng, kích động dư luận xã hội; âm mưu và
hoạt động của các đối tượng phản động, chống đối lợi dụng các phương
tiện truyền thông xã hội để kích động quần chúng tham gia khiếu kiện,
biểu tình gây phức tạp về an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội…
Quản lý chặt chẽ các cơ quan báo chí, nâng cao hiệu quả hoạt động cung
cấp thông tin, định hướng dư luận đối với cán bộ, đảng viên và nhân
dân trước các sự kiện lớn, sự kiện phức tạp, nhạy cảm.
Ba là,
tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức, ý thức, kỹ năng của người dân
trong tiếp cận, khai thác thông tin. Tập trung tuyên truyền, giáo dục,
phổ biến pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong hoạt động truyền
thông, báo chí, an ninh mạng, giúp họ ý thức được ranh giới giữa quyền
tự do ngôn luận, phản biện xã hội với hành vi bình luận, phát ngôn mang
tính chất bôi nhọ, thù địch, vi phạm pháp luật. Nâng cao nhận thức của
nhân dân về âm mưu chống phá đất nước ta của các thế lực thù địch; động
viên và có biện pháp thích hợp huy động nhân dân tham gia bảo vệ an
ninh truyền thông, báo chí. Tổ chức hướng dẫn, bồi dưỡng cho nhiều đối
tượng, người sử dụng khác nhau những kỹ năng cần thiết, như: kỹ
năng kiểm chứng thông tin, lựa chọn, tiếp nhận thông tin, kỹ năng nhận
diện, phân biệt thông tin thật - giả, đúng - sai, xây dựng văn hóa ứng
xử, giao tiếp trên không gian mạng và các phương tiện truyền thông, báo
chí.
Bốn là,
chú trọng đào tạo, phát triển và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao
đi đôi với đẩy mạnh tự chủ về công nghệ, kỹ thuật, cơ sở vật chất bảo
đảm an ninh truyền thông, báo chí. Xây dựng và thực hiện tốt cơ chế,
chính sách ưu đãi đối với đội ngũ chuyên gia làm việc trong các cơ quan,
tổ chức có nhiệm vụ bảo đảm an ninh truyền thông, báo chí. Hỗ trợ phát
triển các doanh nghiệp và cá nhân tham gia cung cấp các sản phẩm, dịch
vụ trong lĩnh vực này. Nâng cao chất lượng đào tạo kỹ thuật, công nghệ
thông tin, an ninh mạng tại các cơ sở đào tạo. Đầu tư kết cấu hạ tầng
hiện đại, xây dựng các quỹ đầu tư, nghiên cứu, phát triển giải pháp bảo
vệ chủ quyền trên không gian mạng.
Năm là,
tăng cường hợp tác quốc tế về lĩnh vực bảo đảm an ninh truyền thông,
báo chí. Mở rộng liên kết, hợp tác với các quốc gia, tổ chức, tập đoàn
có trình độ phát triển cao. Tham gia các công ước, thỏa thuận quốc tế về
bảo đảm an toàn, an ninh mạng, phòng, chống tội phạm mạng phù hợp với
chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Bảo
đảm an ninh truyền thông, báo chí là vấn đề cấp thiết và có vai trò
ngày càng quan trọng đối với bảo đảm an ninh con người ở Việt Nam hiện
nay, cần kíp phải xây dựng chiến lược và triển khai đồng bộ các giải
pháp có tính khả thi cao, bằng nhiều hình thức khác nhau, thiết thực
góp phần vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước trong tình hình
hiện nay./.
PGS. TS. TRẦN THANH GIANG
Phó Giám đốc, Phó Chủ tịch Hội đồng trường
Học viện Báo chí và Tuyên truyền
________________________
(1) United Nations Development Programme (UNDP): Human Developmemt Report 1994, Oxford University Press, New York, 1994, p. 23.
(2) (7) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2016, tr.135, 272..
(3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2021, t. I, tr.156.
(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2000, t.12, tr.558.
(5) Doanh thu toàn ngành thông tin và truyền thông năm 2023 cán mốc hơn 3,74 triệu tỷ đồng, https://dangcongsan.vn/kinh-te-va-hoi-nhap/doanh-thu-toan-nganh-thong-tin-va-truyen-thong-nam-2023-can-moc-hon-3-74-trieu-ty-dong-656791.html.
(6) Số liệu về các cơ quan báo chí Việt Nam năm 2023, https://infographics.vn/so-lieu-ve-cac-co-quan-bao-chi-viet-nam-nam-2023/209747.vna.
(Nguồn: tapchicongsan.org.vn)