Dịch hạch là bệnh truyền nhiễm cấp tính nhóm A, tối nguy hiểm bởi diễn tiến bệnh nhanh, tốc độ lây lan mạnh và tỷ lệ tử vong cao. Bệnh thuộc diện kiểm dịch và khai báo quốc tế theo quy định của Tổ chức Y tế Thế giới.

Bệnh dịch hạch do trực khuẩn Yersinia pestis gây nên và lưu hành trong quần thể động vật thuộc bộ gặm nhấm (Rodentia), chủ yếu là các loại chuột sống gần người và bọ chét ký sinh trên chúng, từ đó lây truyền sang các loại súc vật khác và sang người.

Lịch sử loài người đã ghi nhận ba vụ đại dịch vào các thế kỷ thứ VI, XIV và XIX với hàng trăm triệu người tử vong, đặc biệt đại dịch lần thứ hai với tỷ lệ tử vong lên tới 70-80% đã cướp đi sinh mạng của khoảng 1/3 dân số Châu Âu

Tại sao bệnh dịch hạch quay lại


Theo thông tin từ Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), trên thế giới, dịch hạch luôn luôn là một mối hiểm họa tiềm tàng bùng phát thành dịch lớn bởi vì mầm bệnh vẫn tồn tại rất rộng rãi trên các quần thể gặm nhấm hoang dã và có sự giao lưu rất thường xuyên giữa các loài gặm nhấm hoang dã này với quần thể chuột nhà.

Ngày 21/11, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thông báo về dịch hạch xảy ra tại Madagascar. Đến ngày 16/11, nước này đã ghi nhận 119 trường hợp mắc trong đó có 40 trường hợp tử vong. Tại nước Mỹ cũng ghi nhận 4 ca mắc bệnh ở bang Colorado.

Trung Quốc - nước có đường biên giới với Việt Nam - là một trong những nơi bệnh dịch hạch quay lại. Tại tỉnh Cam Túc, đã ghi nhận một trường hợp mắc bệnh dịch hạch thể phổi. Ngày 17/7, Ủy ban Kế hoạch hóa gia đình và Y tế Trung Quốc thông báo ghi nhận một bệnh nhân tử vong có kết quả dương tính với dịch hạch. Điều tra dịch tễ cho thấy bệnh nhân làm nghề chăm sóc vật nuôi và có tiền sử phơi nhiễm với một động vật thuộc loài gặm nhấm trước đó. 

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long, Việt Nam 12 năm nay không có ca bệnh. Tuy nhiên, Việt Nam từng lưu hành dịch, có đường biên dài với một số nước có ổ dịch cũ và Trung Quốc - nước đang xuất hiện ca bệnh mới, ổ dịch trên động vật... Do đó, cần xác định nguy cơ dịch bệnh xâm nhập từ các nước vào Việt Nam vẫn cao.

Để ứng phó với nguy cơ dịch hạch quay lại

Theo Tiến sỹ Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, điều kiện sinh cảnh, môi trường, vật chủ tại Việt Nam rất thuận lợi cho bùng phát và lan truyền bệnh dịch hạch. Việt Nam đã từng lưu hành dịch và mới dừng từ năm 2002 đến nay không phát hiện ca bệnh trên người cũng như mầm bệnh trên chuột và bọ chét.  

Trong lịch sử, dịch động vật có thể theo chuột và bọ chét mang vi khuẩn từ Trung Quốc xâm nhập vào Việt Nam vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 mở ra tiến trình 100 năm bệnh dịch hạch ở Việt Nam. Dịch được ghi nhận lần đầu tiên ở Việt Nam vào năm 1898 ở Nha Trang do tàu, thuyền từ HongKong xâm nhập vào. 

Sau 12 năm không lưu hành dịch, không có ca lâm sàng nào cũng là một thách thức đối với các bác sỹ về kiến thức, chuyên môn, xét nghiệm, điều trị. Ông Đoàn Văn Chung, Trưởng phòng chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương lo ngại: “Hầu như các bác sỹ hiện nay đều quên về biểu hiện lâm sàng. Bản thân chúng tôi từng chống dịch đã từng gặp nhiều ca bệnh trước đây nhưng giờ đọc lại thông tin về bệnh này vẫn như mới. Về lý thuyết các bác sỹ vẫn được học về bệnh dịch hạch nhưng chỉ là ‘dạy cho có lệ, không có ca lâm sàng để thực hành nên chủ yếu là dạy mang tính lý thuyết.”

Để ứng phó, Bộ Y tế sẽ sớm có kế hoạch xây dựng phát đồ điều trị mới, cập nhật thuốc điều trị mới, bởi hiện nay nhiều loại thuốc điều trị bệnh này cách đây hơn chục năm không còn sử dụng. Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long yêu cầu hệ thống giám sát tại các tỉnh cần tập trung quyết liệt, đặc biệt là các tỉnh thành có nguy cơ xâm nhập, có cảng biển như Đà Nẵng, Hải Phòng… và những tỉnh có sân bay, cửa khẩu đường bộ trong đó trọng tâm lưu ý vào đường thủy. 

Để phòng bệnh, người dân cần thực hiện tốt công tác vệ sinh môi trường, bố trí và sắp xếp đồ đạc, dụng cụ trong nhà ở, nhà kho hợp lý; nuôi mèo, đặt bẫy, phá vỡ hang tổ chuột, không chế, phá hủy nơi sinh sản của chuột, bọ chét.

Khi phát hiện có chuột chết bất thường phải khai báo ngay cho cơ quan y tế. Nếu có người nhà, hàng xóm biểu hiện bệnh dịch hạch (sốt, nổi hạch...) phải đến ngay cơ sở y tế đế khám và điều trị.

.