(TCTG) - Chiều nay 9/3, tại Macau, Trung Quốc, trong phiên họp toàn thể thường niên Ủy ban Ký ức Thế giới khu vực Châu Á-Thái Bình Dương của UNESCO, hồ sơ Bia đá các khoa thi Tiến sĩ triều Lê và Mạc (1442-1779) tại Văn Miếu-Quốc Tử Giám Hà Nội (Bia Tiến sĩ Văn Miếu) đã được công nhận là Di sản tư liệu thế giới.
Sau Mộc bản triều Nguyễn, Bia Tiến sĩ Văn Miếu là di sản tư liệu thứ hai của Việt Nam được đưa vào danh mục Di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức thế giới của UNESCO.
82 tấm bia mang phong cách khác nhau, khắc dựng công phu, có giá trị về nghệ thuật điêu khắc và thư pháp. Bia tạc bằng đá thanh lấy ở Đông Sơn – Thanh Hóa kết cấu vững chắc, chịu đựng phong hóa. Khắc bia do thợ đá làng Hồng Lục và Liễu Chàng, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương - nơi nổi tiếng về nghề khắc ván in sách và khắc chữ bia. Các bia khắc dựng trong các niên hiệu Chính Hòa (1680-1704), Vĩnh Thịnh (1705-1719), Cảnh Hưng (1740-1786) v.v... Theo các nhà nghiên cứu, các bia dựng năm 1655 (cao 150 - 170 cm, rộng từ 110 - 125 cm, dày 20 - 30 cm) mang nghệ thuật trang trí sinh động, tinh xảo, trình độ điêu khắc bia cao, trán bia cong. Rùa ở loại bia này cổ rụt, đầu chếch hoặc ngang bằng, mặt bẹt, sống mũi nở cao, thẳng, mắt tròn lồi gắn liền với sống mũi; khối vuông góc cạnh, đơn giản dứt khoát. Nghệ thuật trang trí trán bia là rồng chầu mặt nguyệt hoặc phượng chầu mặt nguyệt. Diềm bia được điêu khắc với các hình ảnh đa dạng, sinh động. Những tấm bia thời kỳ đầu, trán bia trang trí mặt trời hoặc mặt trăng ở chính giữa, xung quanh là mây vờn, diềm được trang trí hình hoa lá. Từ thế kỷ XVII trở đi khi vai trò Nho sĩ mạnh lên xuất hiện hình rồng trên trán bia. Đề tài trang trí phong phú có đôi rồng – đôi phượng chầu mặt nguyệt, hình chim – hoa lá đa dạng nhiều loại.
Bia Tiến sĩ Văn Miếu - Quốc Tử Giám – Hà Nội được coi như những “pho sử đá” về giáo dục Nho học Việt Nam. Văn bia ghi lại lịch sử cụ thể của từng khoa thi. Các bài văn bia đều do những danh nhân văn hóa, trí thức lớn của đất nước soạn nên về cơ bản đều là những tác phẩm văn học vô giá. Các bài ký bia Tiến sĩ ở Văn Miếu là những áng văn chữ Hán viết theo thể biền ngẫu người xưa vẫn thường dùng. Các tác giả văn bia có những người từng nổi tiếng trên lĩnh vực văn học, sử học, triết học.
Đây là sự kiện vô cùng ý nghĩa với Thủ đô trước thềm Đại lễ 1000 năm Thăng Long-Hà Nội./.
TG