1. Cũng giống như các loại hình truyền thông khác, thông tin trên báo điện tử cũng có những yêu cầu nhất định. Đó vừa là mục tiêu vừa là yêu cầu để báo điện tử đạt tới những tiêu chí cơ bản của báo chí hiện đại.

Một là, nội dung thông tin về vấn đề được đề cập phải đảm bảo đúng định hướng chính trị.

Tin, bài thông tin về vấn đề được đề cập phải thể hiện đúng đường lối của Đảng, Nhà nước, góp phần phục vụ sự phát triển của ngành xây dựng nói riêng và đất nước nói chung. Những tin bài sai định hướng chính trị của Đảng không những không thể trở thành vũ khí tuyên truyền sắc bén mà còn phản tác dụng, thậm chí có thể gây tác hại không nhỏ khi nó làm nhiễu thông tin, gây tâm lý hoang mang trong dư luận xã hội, dễ dẫn đến những suy nghĩ lệch lạc. Hậu quả nghiêm trọng là những thông tin đó có thể bị các thế lực thù địch lợi dụng để chống phá Đảng, Nhà nước.

Hai là, nội dung truyền thông phải đảm bảo tính nhanh nhạy và chính xác, đúng thời điểm, đúng đối tượng.

Sự phát triển mạnh mẽ của Internet và các phương tiện truyền thông hiện đại, trên khắp thế giới cũng như ở Việt Nam, công chúng độc giả có thể tiếp cận nhiều loại thông tin một cách nhanh chóng từ rất nhiều kênh khác nhau, trong đó bao gồm cả thông tin tốt và thông tin xấu. Báo chí luôn được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của nhà nước, sự giám sát và xây dựng của nhân dân.

Báo chí là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, của các tổ chức chính trị xã hội và là diễn đàn của nhân dân. Các cơ quan báo chí hoạt động theo định hướng của Đảng và pháp luật của Nhà nước, nhằm tuyên truyền, phản ánh, hướng dẫn và hình thành dư luận xã hội lành mạnh. Do vậy, các cơ quan báo chí cần phát huy thế mạnh của tờ báo, luôn giữ được vai trò chi phối thông tin. Để làm được điều đó, trong bối cảnh toàn cầu hóa truyền thông hiện nay, các cơ quan báo chí phải giành và giữ được quyền chủ động trong thông tin, thông tin phải thật nhanh, nhưng đặc biệt là phải luôn đảm bảo độ chính xác và đúng định hướng.

Để thông tin về vấn đề đạt hiệu quả, bản thân các phóng viên, biên tập viên, Ban biên tập các tờ báo cần phải hiểu rõ các thông tin, hiểu được công chúng đang quan tâm đến vấn đề gì, để từ đó có những sản phẩm lồng ghép nội dung thông tin đạt hiệu quả tốt nhất.

Ba là, nội dung thông tin phải phù hợp với tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí.

Cùng một nội dung thông tin về vấn đề nào đó nhưng mỗi cơ quan báo chí lại có một cách tiếp cận, nhìn nhận vấn đề và đối tượng bạn đọc khác nhau. Vì vậy, bên cạnh những nội dung chung mà vấn đề muốn hướng tới, mỗi một cơ quan báo chí lại cần tìm cho mình một thông điệp riêng để đáp ứng nhu cầu thông tin đối tượng bạn đọc của mình.

Bốn là, đa dạng đề tài thông tin, tăng cường thông tin lý giải và định hướng, nêu được những đổi mới của vấn đề.

Thông tin với những nội dung mang tính chất khô khan đồng thời có nhiều nội dung không phải đối tượng nào cũng có thể hiểu được. Trên cơ sở đó, thông tin về mọi vấn đề cần phải tăng cường thông tin lý giải để người dân có thể dễ dàng hiểu, nắm bắt được thông tin.

Ngoài ra, yếu tố quan trọng của người làm báo chính là năng lực sáng tạo. Năng lực sáng tạo thể hiện trước hết ở khả năng phát hiện những tin tức về các sự vật, sự kiện, hiện tượng cần thông tin, có giá trị đối với đời sống người dân nước ta. Năng lực sáng tạo còn thể hiện ở khả năng phân tích, tổng hợp thông tin, tìm hiểu nguyên nhân, bản chất các sự kiện, dự báo diễn biến, hậu quả của chúng, đánh giá ý nghĩa của chúng đối với con người, cộng đồng quốc gia hay khu vực... để tạo ra những sản phẩm báo chí phù hợp. Đồng thời, cần phải nắm rõ độc giả quan tâm nhiều hơn đến vấn đề gì và ý nghĩa của tin tức đó như thế nào để tạo nên được những sản phẩm thông tin tốt, định hướng được nhu cầu, thẩm mỹ của người đọc, tờ báo đó sẽ thành công.

Các nội dung thông tin về vấn đề cần tập trung vào những điểm mới của thông tin đó so với những thông tin trước đây, có sự thay đổi như thế nào? Hiệu quả của sự thay đổi đó là gì? Từ đó, giúp công chúng không chỉ hiểu và nắm rõ hơn về các nội dung liên quan đến vấn đề mà còn tạo được sự đồng thuận trong xã hội.

Năm là, có sự phản hồi, tương tác từ công chúng.

Đây chính là phương tiện hiệu quả, thể hiện sự vượt trội của báo điện tử so với các loại hình báo chí khác. Các chương trình tương tác này có thể là trò chơi, trả lời câu hỏi, làm trắc nghiệm, hoặc các chương trình trực tuyến. Người làm truyền thông/ thông tin về các vấn đề trong xã hội có thể thông qua hình thức này để thăm dò ý kiến của công chúng liên quan đến các thông tin về lĩnh vực quy hoạch, trong các giai đoạn của quy hoạch như hoạch định, ban hành, thực thi, đánh giá... Điều này giúp đánh giá được hiệu quả của vấn đề vào cuộc sống. Ngoài ra, các nội dung liên quan đến vấn đề cũng sẽ được người dân, dư luận phản hồi nhanh chóng, kịp thời, bởi các thông tin được đưa ra một cách nhanh, công khai và liên tục; và bởi cơ chế phản hồi trên báo điện tử.

Sáu là, các tiêu chí về hình thức. Bao gồm: tít, ngôn ngữ, bố cục phải rõ ràng, mạch lạc; giao diện báo được phối hợp đơn giản nhưng đảm bảo tính chuẩn mực của báo điện tử hiện đại để dễ dàng tìm kiếm thông tin; tăng cường kết hợp đa phương tiện trong chuyển tải thông tin...

(Ảnh minh họa)

2. Quyết định số 1497/QĐ-TTg, ngày 8/11/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược “Phát triển thông tin quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn 2030 (Chiến lược) xác định rõ các quan điểm, mục tiêu là: a) Hoạt động thông tin và các loại hình thông tin ở nước ta đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp và toàn diện của Đảng, sự quản lý của Nhà nước theo quy định của pháp luật. b) Phát triển nhanh, mạnh, vững chắc với cơ cấu, quy mô hợp lý các loại hình thông tin theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, chất lượng, hiệu quả, phù hợp xu thế phát triển khoa học và công nghệ, thông tin, truyền thông thế giới, đáp ứng quyền tiếp cận thông tin của nhân dân, phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, ngang tầm khả năng và trình độ phát triển thông tin của các nước trong khu vực và thế giới. c) Kết hợp chặt chẽ các loại hình thông tin, giữa thông tin đối nội và thông tin đối ngoại; thông tin phải chính xác, chủ động, kịp thời, làm tốt việc dự báo, định hướng, phát triển xã hội, bảo đảm tính tích cực, tính giáo dục, tính nhân văn, tính phản biện và tính chiến đấu, phù hợp với lợi ích của đất nước và nhân dân. Khắc phục tình trạng thông tin thiếu cân đối, đảm bảo sự đồng đều về phân bố, thu hẹp khoảng cách về hưởng thụ thông tin của nhân dân giữa các vùng, miền. d) Thông tin tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam; nâng cao uy tín, vị thế và ảnh hưởng của Việt Nam trong khu vực và trên trường quốc tế; phát huy sức mạnh đoàn kết dân tộc, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế, tạo thuận lợi cho công cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước.

Trong các mục tiêu về phát triển báo điện tử, Chiến lược xác định đến năm 2025: 100% người dân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo được tiếp cận báo điện tử phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu; 80% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ, phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới...

Trong Quyết định số 348/QĐ-TTg ngày 6/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” (Chiến lược) đã xác định: Chuyển đổi số báo chí nhằm mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng; đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả; tạo nguồn thu mới; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số.

Theo đó, mục tiêu đến năm 2030 được nêu ra trong Chiến lược là, 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số; 90% cơ quan báo chí sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động; 100% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và các mô hình phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới, sản xuất nội dung theo các xu hướng báo chí số....

Để đạt được mục tiêu trên, Chiến lược đưa ra các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm như: Nâng cao nhận thức, tăng cường tuyên truyền; rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật; phát triển các sản phẩm báo chí số; phát triển nền tảng số; phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; tăng cường hợp tác quốc tế, học tập kinh nghiệm của các quốc gia có nền báo chí số phát triển mạnh.

Trong tình hình mới, để báo điện tử nói chung và thông tin trên báo điện tử đảm bảo và phát huy tốt những tiêu chí về thông tin như đã nêu ở trên. Đặc biệt là đạt được những mục tiêu đã được xác định trong Chiến lược “Phát triển thông tin quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn 2030” và Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, cần quan tâm tích cực, hiệu quả hơn nữa đến những vấn đề cơ bản sau:

Thứ nhất, nhất quán nguyên tắc hoạt động báo chí nói chung, trong đó có báo điện tử đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Bên cạnh tính nhanh nhạy, phù hợp và thích ứng với các hình thức và xu thế truyền thông mới, thông tin trên báo điện tử vẫn phải bảo đảm tính tư tưởng, tính chân thật, tính nhân dân, tính chiến đấu và tính đa dạng, có trách nhiệm hình thành dư luận xã hội lành mạnh góp phần tăng cường sự đoàn kết, nhất trí về tư tưởng, chính trị và tinh thần trong nhân dân.

Thứ hai, thông tin trên báo điện tử - dù dưới bất cứ hình thức, mục đích nào cũng không đi ngược lại các điều đã được Luật Báo chí quy định cũng như trái với pháp luật Việt Nam hiện hành. Kiên quyết đấu tranh, phê phán các quan điểm sai trái, thù địch, khắc phục các biểu hiện thương mại hóa, xa rời tôn chỉ, mục đích và các biểu hiện tiêu cực, lệch lạc khác. Tích cực biểu dương nhân tố mới, điển hình tiên tiến, tham gia đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, mê tín dị đoan và các tệ nạn xã hội, góp phần làm lành mạnh xã hội, giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp bản sắc và tinh hoa văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; thông tin truyên truyền trên báo chí phải kết hợp tốt giữa xây và chống; lấy cái đẹp để dẹp cái xấu, lấy tích cực để đẩy lùi tiêu cực.

Thứ ba, đội ngũ những người làm báo nói chung, các phóng viên, biên tập viên trẻ tác nghiệp trong môi trường báo điện tử càng phải được thường xuyên bồi dưỡng, quán triệt những nội dung liên quan định hướng của Đảng và pháp luật của Nhà nước; không ngừng củng cố, bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức trong sáng, kiến thức chuyên môn rộng, trình độ nghiệp vụ và ngoại ngữ ngày một cao, luôn gắn bó với thực tiễn đất nước...

Thứ tư, tăng cường công tác cộng tác viên; thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, trao đổi kinh nghiệm tác nghiệp và làm báo hiện đại với các tổ chức, đơn vị liên quan cũng như các quan, tập đoàn báo chí phát triển mạnh, có uy tín. Thường xuyên “tự làm mới chính mình” - đổi mới nội dung, hình thức phản ánh và thông tin trên cơ sở tham khảo những cải tiến phù hợp với xu thế và nhu cầu của độc giả. Chú trọng tính tương tác - chuyển từ phương thức thông tin một chiều, độc thoại sang thông tin hai chiều, nhiều chiều.

Thứ năm, không ngừng chủ động tìm tòi, nghiên cứu để đa dạng hóa hình thức thông tin trên báo điện tử. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên. Đồng thời, quan tâm đầu tư trang thiết bị phương tiện để những người làm báo thường xuyên tiếp cận được công nghệ làm báo hiện đại, đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ chính trị đặt ra trong tình hình mới.

Thứ sáu, thực tiễn và bối cảnh đương đại luôn đặt ra những yêu cầu và “đòi hỏi không cùng”, do đó báo điện tử muốn không bị thụt lùi trong thông tin thì đội ngũ những người làm báo cũng phải luôn có những tư duy mới, nắm bắt kịp thời xu hướng và nhu cầu của từng đối tượng độc giả; chủ động đề xuất những thay đổi theo tinh thần “dĩ bất biến, ứng vạn biến”; luôn coi chất lượng thông tin với những tiêu chí như sắc bén, kịp thời, phù hợp nhu cầu, có sức thuyết phục, linh hoạt, phong phú, đa dạng... là những tiêu chí quan trọng đảm bảo cho “tính chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại” của báo điện tử trong tình hình mới./.

ĐẶNG THỊ MINH DIỄM