Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo là chuyển hệ thống giáo dục cứng nhắc, thiếu liên thông
sang hệ thống giáo dục mở; hình thành cơ chế học tập suốt đời gắn với
xây dựng xã hội học tập...
Chiều ngày 19/9, Thường trực Ban soạn thảo Đề án - Bộ
GD-ĐT đã tổ chức gặp mặt báo chí để thông báo việc hoàn thành sửa đổi dự
thảo Đề án “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu
cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”.
So với bản dự thảo trình Hội nghị Trung ương 6 (khóa XI), dự thảo lần
này đã chỉnh sửa, bổ sung và làm sáng tỏ nhiều nội dung, thẳng thắn,
đúng mức hơn trong đánh giá thực trạng GD-ĐT Việt Nam; quan niệm và các
quan điểm chỉ đạo đổi mới được trình bày rõ hơn và được cụ thể hóa trong
mục tiêu, các nhiệm vụ và 9 giải pháp.
Chấn chỉnh những lệch lạc
Dự thảo đã nêu rõ 6 hạn chế, yếu kém của giáo dục - đào tạo hiện nay là chất
lượng giáo dục còn thấp, còn nặng bệnh thành tích, chương trình giáo
dục còn coi nhẹ thực hành, vận dụng kiến thức, hệ thống giáo dục
còn cứng nhắc, thiếu tính liên thông; quản lý giáo dục và đào tạo còn
nhiều yếu kém, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục còn nhiều bất
cập; nhiều chính sách và cơ chế tài chính lạc hậu… Nguyên nhân chính là
do chưa nhận thức sâu sắc và chậm đổi mới tư duy về phát
triển giáo dục trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Tư tưởng và thói quen bao cấp trong giáo dục còn nặng nề. Bên
cạnh đó, yếu kém trong công tác quản lý, chỉ đạo của ngành giáo dục…
Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển, thường trực Ban soạn thảo đề án
cho biết: "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục là đổi mới những
vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ tư duy, quan điểm đến mục
tiêu, hệ thống, chương trình giáo dục (nội dung, phương pháp,
thi, kiểm tra, đánh giá), các chính sách, cơ chế và các điều kiện bảo
đảm chất lượng giáo dục. Đổi mới ở tất cả các cấp học và
trình độ đào tạo, ở cả Trung ương và địa phương, ở mối quan
hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
“Đổi mới căn bản và toàn diện không có nghĩa là làm lại tất cả, từ
đầu mà cần vừa củng cố, phát huy các thành tựu và điển hình đổi mới, vừa
kiên quyết chấn chỉnh những lệch lạc, những việc làm trái quy luật,
phát triển những nhân tố tích cực mới” - Thứ trưởng Hiển cho hay.
Chuyển sang hệ thống giáo dục mở
Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo
trong hoàn cảnh hiện nay, theo ông Bùi Mạnh Nhị - thành viên Ban soạn
thảo, đổi mới, để tiến hành thành công đổi mới, cần coi Giáo dục
là một nhân tố giữ vai trò quyết định thực hiện thành công mục tiêu
“Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Chuyển mạnh quá
trình giáo dục từ chủ yếu chú trọng trang bị kiến thức (nâng cao dân
trí) sang tập trung phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người
học (năng lực công dân). Chuyển phát triển giáo dục chủ yếu theo mục
tiêu số lượng sang phát triển theo mục tiêu vừa nâng cao chất lượng,
hiệu quả giáo dục, vừa đáp ứng yêu cầu số lượng theo nhu cầu nhân
lực của xã hội. Phát triển giáo dục phù hợp với cơ chế thị trường, bảo
đảm định hướng xã hội chủ nghĩa…
Đặc biệt, chuyển hệ thống giáo dục cứng nhắc, thiếu liên thông sang
hệ thống giáo dục mở; hình thành cơ chế học tập suốt đời gắn với xây
dựng xã hội học tập; thực hiện xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc
tế.
Ông Nhị cho rằng: “Hệ thống giáo dục mở là hệ thống giáo dục
linh hoạt, liên thông giữa các yếu tố (nội dung, chương trình, phương
pháp, phương thức, thời gian, không gian, chủ thể giáo dục…) của hệ
thống và liên thông với môi trường bên ngoài hệ thống, bảo đảm tính sáng
tạo cho việc xây dựng, tổ chức các nội dung, hình thức giáo dục. Tạo cơ
hội tiếp cận giáo dục cho mọi người; tận dụng các nguồn lực cho giáo
dục và bảo đảm tính hiệu quả, phát triển bền vững của hệ thống”.
Dạy học phân hóa
Đề xuất phương án tích hợp và phân hóa trong chương trình giáo dục
phổ thông của Việt Nam sau năm 2015, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho
biết: “Dạy học tích hợp là tổ chức, hướng dẫn để học sinh biết huy động
tổng hợp kiến thức, kỹ năng thuộc nhiều lĩnh vực nhằm giải quyết các
nhiệm vụ trong học tập và trong cuộc sống. Xét về thiết kế chương trình
giáo dục, việc tích hợp sẽ giúp cho việc giảm số môn học. Dạy học
phân hóa là tổ chức dạy học tùy theo đối tượng, phù hợp tâm sinh lý,
khả năng, nhu cầu và hứng thú của người học nhằm phát triển tối đa tiềm
năng vốn có của mỗi học sinh”.
Thứ trưởng Hiển cho hay, sắp tới sẽ đẩy mạnh phân hóa, nhẹ bớt cho các em, học theo định hướng nghề nghiệp.
Theo phương án dạy học phân hóa của Bộ GD-ĐT, ở tiểu học và THCS,
ngoài những môn học bắt buộc, học sinh sẽ được chọn thêm các chủ đề,
hoạt động giáo dục khác phù hợp năng lực, sở thích, nhu cầu của mình.
Sau THCS, học sinh sẽ phân luồng, học ở trường THPT hoặc các cơ sở giáo
dục nghề nghiệp. Ở THPT sẽ tổ chức dạy học phân hóa theo hướng tự chọn.
Có thể, lớp 10, tổ chức bước đầu định hướng nghề cho học sinh; học sinh
sẽ học 7 – 10 môn bắt buộc. Còn lại là các môn học và hoạt động giáo dục
tự chọn nhằm giúp học sinh có nhận thức thấu đáo hơn các lĩnh vực kiến
thức khác nhau, làm cơ sở cho việc định hướng sau này.
Lớp 11 và 12 là giai đoạn thực hiện phân hóa mạnh và hướng nghiệp
cao. Học sinh học ít môn, trong đó một số môn bắt buộc và một số môn tự
chọn. Dự kiến có 3 môn bắt buộc (Tiếng Việt, Toán và Ngoại ngữ). Đồng
thời, học sinh được chọn 3 môn/chủ đề trong danh mục các môn/chủ đề tự
chọn như Vật lý, hóa, sinh, lịch sử, địa lý, công nghệ, khoa học về máy
tính, kinh doanh, ngoại ngữ 2, nghệ thuật, hướng nghiệp…
Theo lãnh đạo Bộ GD-ĐT, dạy học tích hợp không gây xáo trộn về số
lượng và cơ cấu giáo viên, không đòi hỏi phải tăng cường quá nhiều về cơ
sở vật chất và thiết bị dạy học. Dạy học tích hợp là thay đổi căn bản ở
THPT, bỏ hình thức phân ban, chuyển sang dạy học tự chọn. Lớp 11 và 12
học rất ít môn bắt buộc vì thế có thời gian tập trung cho các môn học tự
chọn.
Các trường có thể chủ động lựa chọn các nghề ở địa phương, chủ động
cùng các doanh nghiệp, nhà máy, công ty địa phương liên kết về dạy các
nghề này, phục vụ công tác dạy nghề, hướng nghiệp của trường. Học sinh
sẽ được học các môn hoặc các chủ đề tự chọn phụ thuộc vào khả năng đáp
ứng tăng dần của các nhà trường hoặc được giới thiệu đến học ở các
trường, các doanh nghiệp, nhà máy…
Theo Dân Trí