Ðây cũng là năm công tác DS-KHHGÐ chuyển hướng từ số lượng sang chất lượng - tập trung nâng cao chất lượng dân số qua các mô hình, dự án: Tư vấn và khám sức khỏe trước hôn nhân; Sàng lọc trước sinh và sơ sinh; Can thiệp giảm tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống tại một số tỉnh có đông đồng bào dân tộc thiểu số; Ðề án nâng cao chất lượng dân số của đồng bào Cống, Mảng, La Hủ, Si La; Can thiệp giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh...

Ðáng chú ý, tổ chức bộ máy từng bước được củng cố, kiện toàn từ trung ương đến địa phương. Ðã xây dựng được mã số đào tạo trung cấp dân số - y tế. Theo đó, một số trường cao đẳng, trung cấp y tế của các tỉnh, thành phố đã bắt đầu triển khai đào tạo hệ trung cấp dân số - y tế, đáp ứng nhu cầu cán bộ làm công tác dân số ở cơ sở. Một kết quả đáng ghi nhận nữa là tính đến thời điểm hiện nay, sau hơn 10 năm triển khai, một tỷ sản phẩm phương tiện tránh thai (PTTT) đã được tiếp thị   xã hội (TTXH) đến người dân. Ðiều này có ý nghĩa rất lớn khi nhu cầu các PTTT ngày càng lớn do số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (15 đến 49 tuổi) ở nước ta tiếp tục tăng nhanh trong thời gian tới. Bên cạnh đó, năm 2010 là năm tuổi thọ trung bình  của nước ta đạt 73 tuổi, vượt chỉ tiêu Ðại hội Ðảng toàn quốc lần thứ X đề ra là 72 tuổi; số lượng các cụ thọ từ 100 tuổi trở lên đã tăng từ hơn ba nghìn cụ vào năm 1999 lên 7.200 cụ vào năm 2009.

Mặc dù đã đạt được những thành quả rất đáng ghi nhận nhưng theo TS Dương Quốc Trọng, Tổng cục trưởng Dân số (Bộ y tế), công tác DS-KHHGÐ vẫn đang phải đối mặt những khó khăn, thách thức. Hiện nay, quy mô dân số nước ta đã đạt khoảng 86,9 triệu người, mật độ dân số là 260 người/km2, đứng thứ 13 thế giới về quy mô dân số và là một trong những nước có mật độ dân số rất cao. Cùng đó là số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đang tiếp tục tăng nhanh và sẽ đạt cực đại vào năm 2020 đến 2025. Vì vậy dù đã đạt mức sinh thay thế nhưng dân số nước ta vẫn tiếp tục gia tăng trong khoảng 30 năm nữa theo 'đà tăng dân số' của quy luật nhân khẩu học. Mức sinh thay thế tuy đã đạt được nhưng chưa thật sự vững chắc, vẫn còn 28/63 tỉnh, thành phố (chiếm 34% dân số cả nước) chưa đạt mức sinh thay thế; Mật độ dân số cao, quy mô dân số lớn và tiếp tục tăng trung bình  mỗi năm  gần một triệu người  (tương đương với số dân một tỉnh trung bình) vẫn là một thách thức đối với các vấn đề phát triển kinh tế - xã hội. Cơ cấu dân số nước ta bắt đầu chuyển từ giai đoạn 'cơ cấu dân số trẻ' sang giai đoạn 'già hóa dân số' và bước vào thời kỳ 'cơ cấu dân số vàng'. Sự chuyển đổi này sẽ tạo ra những cơ hội thuận lợi to lớn nhưng đồng thời cũng trở thành những thách thức gay gắt đối với sự phát triển kinh tế- xã hội nếu như không có một giải pháp cho giai đoạn 'già hóa dân số'.

Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ngày càng trầm trọng và trở thành một vấn đề lớn của xã hội, nếu không được khống chế ngay từ bây giờ thì trong vài chục năm tới sẽ dẫn đến tình trạng thừa nam thiếu nữ như một số quốc gia trong khu vực đang phải gánh chịu, điều này dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng về mặt xã hội, thậm chí có những hệ lụy cả về an ninh chính trị. Chất lượng dân số thấp thể hiện ở chiều cao, cân nặng của thanh niên còn thua kém nhiều nước, tỷ lệ người khuyết tật còn cao và hiện chiếm 7,8% dân số; số trẻ mới sinh ra bị dị tật bẩm sinh có xu hướng tiếp tục gia tăng.

Chỉ số phát triển con người (HDI) của nước ta tuy có tăng về mặt điểm số nhưng thứ hạng so với các nước trên thế giới trong 10 năm qua vẫn chưa có sự cải thiện. Ðiều này cần sớm được khắc phục trong thời gian tới và chúng ta cần phải nỗ lực hơn nữa để giải quyết các vấn đề nêu trên để từng bước nâng cao chất lượng dân số. Ðáng chú ý, trong khi các nước trên thế giới phải trải qua nhiều năm thì nước ta chỉ mất có ba năm (từ 2005  đến 2008) đã chuyển từ cơ cấu dân số trẻ sang giai đoạn già hóa dân số. Chính vì thế mà chúng ta chưa kịp chuẩn bị cho việc thích ứng với giai đoạn già hóa dân số, nhất là chế độ an sinh xã hội cho người cao tuổi. Các nhà khoa học đã tính toán, nếu việc chăm sóc sức khỏe cho một đứa trẻ chỉ tốn một đồng thì việc chăm sóc một người cao tuổi phải cần tới tám đồng.

Hiện nay, những thách thức đặt ra với vấn đề già hóa dân số ở nước ta mới nặng về chăm sóc người cao tuổi, góc độ phát huy trí tuệ của người cao tuổi ở nước ta  hạn chế. Một số nước trên thế giới và trong khu vực đã làm rất tốt việc sắp xếp, bố trí công việc phù hợp cho người cao tuổi để tận dụng được kinh nghiệm, kiến thức và sức khỏe mà họ có thể đáp ứng được. Ðể nắm bắt, tận dụng cơ hội 'dân số vàng', để đạt chất lượng dân số, muốn cạnh tranh với các nước trong khu vực và trên thế giới, nước ta không còn con đường nào khác là phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cạnh tranh bằng lao động có trình độ và chất xám cao.

Theo Nhân dân