Thứ trưởng Trần Quốc khánh vừa có chuyến công tác tại Washington DC để thảo luận với Cơ quan Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) về các vấn đề có liên quan tới đàm phán TPP.

PV: Thưa Thứ trưởng, Hội nghị Bộ trưởng các nước TPP vừa kết thúc tại Hawaii mà không đạt được thỏa thuận cuối cùng. Ông có thể giải thích thêm về lý do không thành công của Hội nghị? 

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Sau khi Hoa Kỳ có được quyền đàm phán nhanh (TPA), tất cả các nước đều đã hết sức nỗ lực tại Hawaii để xử lý các vấn đề tồn đọng nhằm kết thúc đàm phán. Các Bộ trưởng, vì vậy, đã đạt được thỏa thuận về gần như tất cả các vấn đề, kể cả các lĩnh vực khó như đầu tư, dịch vụ tài chính, môi trường, doanh nghiệp nhà nước... Tuy nhiên, đàm phán vẫn chưa thể kết thúc vì còn 3 nội dung quan trọng chưa đạt được đồng thuận.

Thứ nhất là mở cửa thị trường ô tô. Hoa Kỳ và Nhật Bản đã đạt được thỏa thuận về ô tô nhưng Mexico và Canada chưa nhất trí do thỏa thuận này cho phép Nhật Bản được hưởng quy tắc xuất xứ linh hoạt hơn quy tắc xuất xứ trong Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Sau 20 năm thực hiện NAFTA, Mexico và Canada đã trở thành 2 nước xuất khẩu lớn mặt hàng ô tô và phụ tùng ô tô vào Hoa Kỳ.

Nếu ô tô Nhật Bản được hưởng quy tắc xuất xứ linh hoạt, tức là có thể sử dụng phụ tùng, linh kiện sản xuất ngoài TPP, thì Nhật Bản sẽ có sức cạnh tranh lớn hơn và sẽ có thêm thị phần trên thị trường Hoa Kỳ, ảnh hưởng tới Mexico và Canada.

Trong khi đó, đối với Nhật Bản, mặt hàng ô tô lại có tầm quan trọng đặc biệt nên một khi đã phải đưa ra rất nhiều nhượng bộ về nông sản để đổi lấy việc mở cửa thị trường ô tô, họ sẽ không chấp nhận lùi bước. Có thể nói đây là nguyên nhân cơ bản khiến Hội nghị Bộ trưởng tại không thể kết thúc thành công.

Thứ hai là mở cửa thị trường sữa, mặt hàng quan trọng đối với Australia và New Zealand. Tuy nhiên, bản chào của một số nước cho Australia và New Zealand vẫn còn quá khiêm tốn nên cả hai nước này đều chưa chấp nhận.

Thứ ba là sở hữu trí tuệ. Đàm phán sở hữu trí tuệ vẫn còn một số vấn đề chưa kết thúc nhưng nổi bật nhất là thời gian bảo hộ độc quyền dữ liệu thử nghiệm cho thuốc sinh học (sinh dược). Do có đặc thù riêng nên sinh dược rất khó dùng bằng sáng chế để bảo hộ nên các nhà sản xuất sinh dược đề nghị kéo dài thời gian bảo hộ độc quyền dữ liệu thử nghiệm so với thông lệ chung là 5 năm. Hoa Kỳ đề nghị 12 năm nhưng tất cả các nước đều phản đối.

Một số vấn đề khác, trong đó có dệt may, cũng chưa đạt được đồng thuận nhưng do số lượng các nước liên quan ít hơn 3 vấn đề kia nên không được truyền thông đề cập nhiều.

PV: Theo Vụ Chính sách thương mại đa biên của Bộ Công Thương, Việt Nam đã kết thúc đàm phán song phương với tất cả các nước, nhưng ông vừa cho biết ở trên là vẫn còn vấn đề dệt may, trong khi Việt Nam nằm trong top đầu về xuất khẩu mặt hàng này trong số các nước tham gia đàm phán TPP. Vậy sự thực là thế nào và có liên quan gì tới Việt Nam, thưa Thứ trưởng? 

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Khi đưa thông tin ra báo chí, anh em quen dùng thuật ngữ của TPP nên đã dẫn tới hiểu lầm. Trong đàm phán TPP, đàm phán song phương được dùng để chỉ các vấn đề thuần túy song phương, không liên quan tới các nước khác.

Dệt may, do tính chất đặc thù của nó, là vấn đề đa phương, liên quan nhiều nước. Giày dép và một số vấn đề khác cũng vậy.

Ta có thể trao đổi song phương với các nước có liên quan nhưng kết quả thảo luận song phương vẫn phải đưa ra đa phương xem xét. Chỉ khi nào có được đồng thuận đa phương thì những vấn đề đó mới được coi là kết thúc.

PV: Vừa qua, Bộ trưởng Thương mại Nhật Bản Akira Amari cho biết Hội nghị Bộ trưởng TPP mới có thể sẽ được tổ chức vào cuối tháng 8/2015 nhưng sau đó lại bác bỏ khả năng này. Theo ông, khi nào các nước TPP mới có thể tổ chức được Hội nghị Bộ trưởng tiếp theo và liệu có kết thúc được đàm phán tại hội nghị này hay không? 

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Khả năng tổ chức Hội nghị Bộ trưởng tiếp theo vào cuối tháng 8 là khó vì các nước cũng cần thời gian để thảo luận song phương về các nội dung khó còn tồn đọng, trong đó có những vấn đề mà tôi đã đề cập. Theo tôi được biết thì các bên liên quan đang có các cuộc trao đổi ở cường độ rất cao.

Như Bộ trưởng Andrew Robb của Australia đã nói, các nước đã đi được "98% chặng đường" nên tôi tin là không nước nào muốn bỏ lỡ cơ hội có được Hiệp định trong năm nay. Nếu để muộn quá, Hoa Kỳ sẽ không kịp trình Hiệp định ra Quốc hội của họ trước khi bắt đầu chiến dịch tranh cử Tổng thống vào năm 2016. Xuất phát từ đây, cá nhân tôi cho rằng không thể tổ chức Hội nghị Bộ trưởng muộn hơn tháng 9.

Hội nghị Bộ trưởng tiếp theo, nếu được tổ chức, sẽ thực sự là Hội nghị Bộ trưởng cuối cùng, có tính quyết định. Vì vậy, nếu các nước đồng thuận tổ chức sự kiện này thì có thể tin là đã có kết quả đáng khích lệ trong trao đổi song phương trước đó. Rủi ro có thể vẫn còn nhưng nếu tổ chức được Hội nghị Bộ trưởng thì xác suất thành công là rất cao.

Đoàn đàm phán Việt Nam, vì vậy, vẫn đang tích cực trao đổi song phương với Hoa Kỳ và một số nước khác để bảo đảm tối đa các quyền lợi cốt lõi của Việt Nam trước khi bước vào Hội nghị Bộ trưởng cuối cùng này./.

Theo VOV