1. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ “tham nhũng là giặc nội xâm”; “thắng giặc ngoại xâm đã khó, thắng giặc nội xâm lại càng khó hơn”. Thực hiện chỉ đạo của Người, những năm 60 của thế kỷ trước, Đảng ta đã tiến hành cuộc vận động “Ba xây ba chống” gồm: Nâng cao tinh thần trách nhiệm; Tăng cường quản lý kinh tế tài chính, cải tiến kỹ thuật; Chống tham ô, lãng phí, quan liêu.

Cuộc chiến chống tham nhũng, quan liêu, lãng phí tiếp tục được Đảng ta đẩy mạnh trong suốt thời kỳ đổi mới. Tại Hội nghị Trung ương 6 (lần 2) Khóa VIII, Đảng đã thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương 6 về xây dựng và chỉnh đốn Đảng, trong đó có nhiệm vụ quan trọng là chống tham nhũng, lãng phí.

Trong nhiệm kỳ Đại hội XII, công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng đã được đặt ở vị trí cao hơn, đề cập rõ cả trong xây dựng Nhà nước và xây dựng Đảng, thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng đối với tệ nạn nguy hiểm này, coi tham nhũng là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của đất nước, chế độ. Nghị quyết Đại hội XII xác định: “Nguy cơ tệ nạn tham nhũng, lãng phí, quan liêu và các tiêu cực xã hội, làm suy yếu Đảng”. Không chỉ dừng lại ở quyết tâm chính trị, ngay từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII, bằng những hành động quyết liệt, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã có bước tiến mạnh mẽ, với nhiều chủ trương, giải pháp đột phá, đi vào chiều sâu và đã đạt được những kết quả to lớn, được ghi nhận trong Nghị quyết Đại hội Đảng XIII: “… Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật và đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực chuyển biến mạnh mẽ, có bước đột phá gắn kết chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, có hiệu quả, ngày càng đi vào chiều sâu”⁽¹⁾.

Theo một kết quả điều tra dư luận xã hội do Ban Tuyên giáo Trung ương tiến hành, “tuyệt đại đa số ý kiến người dân (93%) bày tỏ tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng”⁽²⁾. Điều này cho thấy, hiệu quả trong công tác đấu trang phòng, chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta là một trong những nhân tố có ý nghĩa hết sức thiết thực để đảm bảo củng cố niềm tin của nhân dân vào chế độ chính trị.

Qua quá trình thực hiện tinh thần Nghị quyết Đại hội XII về phòng, chống tham nhũng, chúng ta đã thu được những kết quả tích cực, có giá trị cổ vũ lớn lao cho hành trình tiếp theo trong công cuộc chống “giặc nội xâm”. Những kết quả bước đầu đạt được thời gian qua đã góp phần không nhỏ vào ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Tuy nhiên, vì tính phức tạp của “cuộc chiến không tiếng súng” này, nên việc đấu tranh không thể là công việc của ngày một ngày hai, mà cần có lộ trình, chiến lược với quyết tâm và nỗ lực cao nhất. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII trình Đại hội XIII tiếp tục nhấn mạnh nội dung này đồng thời nêu rõ các nhiệm vụ trọng tâm, trong đó có nội dung: Triển khai đồng bộ, có hiệu quả quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, bảo đảm đúng pháp luật.

2. Trong các văn kiện Đại hội Đảng XIII, nhiều nội dung đề cập trực diện đến công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Đánh giá những kết quả đạt được trong thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, Nghị quyết Đại hội XIII nhấn mạnh: “… Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật và đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực chuyển biến mạnh mẽ, có bước đột phá gắn kết chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, có hiệu quả, ngày càng đi vào chiều sâu”⁽³⁾. Đây là nhận định hoàn toàn khách quan, có cơ sở từ những kết quả thực tế 5 năm qua, thể hiện sinh động và rõ nét thông qua các đại án tham nhũng, xử lý nghiêm “không có vùng cấm” - kể cả những đối tượng nắm giữ vị trí quyền lực cao.

Trong 12 định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030 được xác định trong Nghị quyết Đại hội XIII, có 2 định hướng đề cập đến công tác phòng, chống tham nhũng. Đó là, định hướng thứ 10: “…Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình; kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tội phạm và tệ nạn xã hội”⁽⁴⁾; định hướng thứ 11 - đề cập đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng - xác định: “...tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng và công tác dân vận của Đảng”⁽⁵⁾. Điều này cho thấy, trong tinh thần của Nghị quyết Đại hội, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng vẫn tiếp tục là một định hướng cần được quán triệt nghiêm túc thực hiện cả trong quá trình xây dựng và hoàn thiện thể chế nhà nước cũng như trong công tác xây dựng Đảng.

Từ chỗ xác định đấu tranh phòng, chống tham nhũng là một phần nội dung trong các định hướng lớn để xây dựng, hoàn thiện nhà nước cũng như xây dựng Đảng, ngay trong Nhiệm vụ trọng tâm đầu tiên, Nghị quyết Đại hội XIII đã xác định: “…Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm", những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ”⁽⁶⁾; đồng thời nêu ra những giải pháp có tính chỉ dẫn: “… đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hợp lý, hiệu quả, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực bằng hệ thống pháp luật”⁽⁷⁾.

Tiếp nối những nội dung được đề cập đến trong Văn kiện các kỳ Đại hội trước đây, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng được Đại hội XIII nhấn mạnh và “nâng cấp độ” - thể hiện qua việc đề cập nhiều lần trong các nội dung Nghị quyết Đại hội. Những nội dung này không chỉ thể hiện quan điểm, quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong công tác phòng, chống tham nhũng ở nhiệm kỳ Đại hội XIII và những năm tiếp theo, mà còn là những gợi mở, chỉ dẫn quan trọng để cả hệ thống chính trị và toàn xã hội không ngừng nâng cao ý thức, chú trọng tính hiệu quả trong cuộc đấu tranh phức tạp, khó khăn này.

3. Bám sát tinh thần Đại hội XIII, trên cơ sở những nội dung liên quan đến công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được đề cập trong Văn kiện Đại hội, xin nêu lên một số nội dung mang tính định hướng, giải pháp, góp phần nâng cao tính thực tiễn và hiệu quả trong cuộc đấu tranh này:

Thứ nhất, tiếp tục nâng cao nhận thức trong toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị và cả xã hội về những “biểu hiện” và “cấp độ” của tham nhũng cũng như những “nguy hại khôn lường” mà nó gây ra; tiếp tục khẳng định tầm quan trọng và tinh thần kiên quyết, kiên trì của Đảng, Nhà nước trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Qua đó củng cố và tăng cường quyết tâm chính trị, nỗ lực hành động mạnh mẽ và thiết thực hơn nữa nhằm tạo cơ sở chính trị - pháp lý để đấu tranh phòng, chống tham nhũng một cách khoa học, chiến lược và hiệu quả.

Không thể phủ nhận, qua 5 năm thực hiện đấu tranh phòng, chống tham nhũng theo tinh thần Đại hội XII của Đảng, chúng ta đã đạt được những kết quả quan trọng, đáng khích lệ. Nguyên nhân cơ bản nhất của những thành công ấy chính là quyết tâm chính trị của chúng ta. Nhờ quyết tâm chính trị cao cùng hành động quyết liệt, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã được lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, bài bản, đi vào chiều sâu, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội.

Thứ hai, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện các quy định của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước để đảm bảo công tác phòng, chống tham nhũng có hiệu lực, hiệu quả. Trong đó chú trọng xây dựng các quy chế nội bộ của Đảng, các nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức áp dụng đối với cán bộ, đảng viên, người đứng đầu; xây dựng và hoàn thiện thể chế quản lý kinh tế - xã hội và thể chế về phòng, chống tham nhũng theo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Hiến pháp năm 2013 và Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Sửa đổi toàn diện Luật phòng, chống tham nhũng. Bổ sung, hoàn thiện các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước về cán bộ, công chức, viên chức; các quy định của pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự, giám định tư pháp, thanh tra, kiểm toán, giải quyết tố cáo; các quy định của pháp luật về quản lý kinh tế - xã hội đối với các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng…, đảm bảo chặt chẽ, đồng bộ, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả. Cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ việc xây dựng chính sách và pháp luật về quản lý kinh tế - xã hội để hạn chế sự tác động tiêu cực của “nhóm lợi ích”, “sân sau”, “tư duy nhiệm kỳ” - những tác nhân trực tiếp và phổ biến của tham nhũng.

Thứ ba, duy trì và thực hiện nghiêm minh kỷ luật Đảng làm tiền đề để xử lý về mặt nhà nước đối với các vụ án tham nhũng, tạo sự răn đe trong đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng và cán bộ, quan chức trong các cơ quan nhà nước.

Tính nghiêm minh trong kỷ luật Đảng đóng vai trò rất quan trọng, góp phần đắc lực nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng. Sự nghiêm minh này đã được thể hiện rõ qua số lượng cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý bị kỷ luật trong nhiệm kỳ Đại hội XII vừa qua. 

Thứ tư, phát huy vai trò nêu gương và gắn với trách nhiệm của các cấp ủy, người đứng đầu trong quá trình đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Đấu tranh phòng, chống tham nhũng là cuộc đấu tranh ngay trong mỗi cơ quan, tổ chức, đơn vị, đấu tranh ngay trong chính bản thân mỗi cá nhân. Người đứng đầu phải nêu cao trách nhiệm, gương mẫu, đi đầu, quyết tâm, quyết liệt, trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng chống tham nhũng, trước hết là trong cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương mình phụ trách. Cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải gương mẫu thực hiện nghiêm các quy định của Đảng, Nhà nước về phòng, chống tham nhũng; đảng viên phải gương mẫu hơn quần chúng, cán bộ phải gương mẫu hơn nhân viên, cán bộ càng cao càng phải gương mẫu. Thành công trong công tác phòng, chống tham nhũng theo tinh thần của Nghị quyết Đại hội XII đến từ nhiều nguyên nhân nhưng một nguyên nhân rất quan trọng là bản thân Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng là một trong những biểu tượng, một tấm gương trong lãnh đạo phòng, chống tham nhũng.

Thứ năm, cần quyết liệt hơn nữa trong xử lý các vụ án tham nhũng để tạo lòng tin, niềm tin trong nhân dân vào công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng cũng như niềm tin vào Đảng, vào Nhà nước. Phải xử lý kiên quyết các đối tượng tham nhũng, không có vùng cấm trong công tác này. Thực hiện nghiêm các quy định về công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; kiểm soát có hiệu quả tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý. Công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình là điều kiện đầu tiên để kiểm soát quyền lực, tạo điều kiện cho các chủ thể giám sát có hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, không có vùng tối, vùng trống, vùng cấm trong phòng, chống tham nhũng. Từ đó mới tạo được sự đồng thuận trong toàn xã hội và phát huy được sự tham gia của xác lực lượng xã hội, của nhân dân vào công tác này.

Thứ sáu, phát huy hơn nữa vai trò của báo chí, truyền thông, của các tổ chức chính trị - xã hội và người dân trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Huy động và phát huy sự tham gia chủ động, tích cực, hiệu quả từ xã hội đối với công tác phòng, chống tham nhũng là sự bổ sung cần thiết và hiệu quả cho những cơ chế, chính sách phòng, chống tham nhũng từ bên trong các tổ chức Đảng, các cơ quan Nhà nước. Trong những năm qua, sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân, sự chủ động vào cuộc tích cực của báo chí, truyền thông đã tạo nên sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống chính trị trong phòng, chống tham nhũng.

Học viện Báo chí và Tuyên truyền

_______________________________________

(1) (3) (4) (5) (6) (7) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2021, t.2, tr.317-318, 317-318, 332, 333, 334, 338.

(2) Dẫn theo: https://daihoidang.vn/nhin-lai-nhiem-ky-xii-quyet-tam-dau-tranh-phong-chong-tham-nhung/1168.vnp