Bê tông hóa và trùng tu... hiện đại!

Thạc sĩ Nguyễn Tấn Tự cho biết: Nhiều nhà cổ ở TPHCM đang đứng trước nguy cơ biến mất. Căn nhà cổ của cụ Vương Hồng Sển (số 9/1 đường Nguyễn Thiện Thuật, phường 14, quận  Bình Thạnh) được UBND TPHCM xếp hạng Di tích cấp thành phố đang dần bị rơi vào quên lãng và xuống cấp nghiêm trọng. Cột, kèo, đòn tay bị mối đục thủng, cây đòn dông của gian nhà chính mục nát từ lâu, mái ngói hư hỏng nặng nên những khi mưa lớn nền nhà bị ngập nước. Những cánh cửa được chạm khắc tinh vi đã bị cong vênh. Hành lang chật hẹp, mái ngói bị xiêu vẹo, lối đi ngổn ngang gạch ngói. Hàng hiên trước của ngôi nhà bị biến thành kho chứa đồ, những tấm song bằng gỗ đã bị đập gãy để làm lối ra vào.

Đây cũng là tình trạng chung đối với các căn nhà cổ còn lại ở TPHCM. Ở huyện Bình Chánh có một căn nhà cổ duy nhất ở số 107A/4 ấp 1 xã An Phú Tây và hiện đang nằm trong diện quy hoạch của Công ty liên doanh Phú Mỹ Hưng. Hiện tại công ty này đã cắm cột mốc ngay sát tường nhà. Theo gia chủ, đây là ngôi nhà lâu đời và từng là nơi che giấu cán bộ cách mạng nên cần được giữ nguyên hiện trạng. Chủ nhà đã rất vất vả trong việc liên hệ với các cơ quan chức năng nhờ can thiệp để giữ lại căn nhà.

Hai căn nhà cổ ở số 14/82 và số 14/176 khu phố 3, phường Tăng Nhơn Phú A, quận 9 được xây dựng cách nay hơn 100 năm cũng nằm trong diện quy hoạch xây dựng Khu Công nghệ cao của TP. Còn hai căn nhà cổ ở số 34/14 ấp 5 và 18/9 khu phố 7 thị trấn Nhà Bè sẽ không còn nếu dự án mở rộng kho xăng Nhà Bè được thực thi.

Căn nhà cổ ở Hóc Môn được xây dựng từ cuối thế kỷ XIX nhưng đến nay đã trải qua hai lần sửa chữa lớn và hiện nay nhìn từ bên ngoài thì căn nhà hoàn toàn… có kiến trúc hiện đại. Còn căn nhà ở số 1/1 đường Thống Nhất, phường 11, quận Gò Vấp vốn là một căn nhà truyền thống với vật liệu gỗ nhưng qua quá trình sử dụng, chủ nhà đã cho thay đổi nhiều hạng mục nên hiện nay chỉ còn lại sườn nhà bằng gỗ, còn lại các hạng mục đã được bê tông hóa.

Cùng cảnh ngộ là căn nhà ở ấp 10, xã Tân Thạnh Đông, huyện Củ Chi. Trước đây, căn nhà này cũng là nhà cổ truyền thống với kết cấu ba gian hai chái, vật liệu bằng gỗ. Vào năm 2002, chủ nhà đã cho trùng tu sửa chữa và kết quả hiện nay, căn nhà hoàn toàn là một kiến trúc hiện đại.

“Triệt phá” trong cơn lốc đô thị hóa

Theo kiến trúc sư Nguyễn Hữu Thái, hiện tượng “Tabula Rasa” - triệt phá đang diễn ra ở nhiều nơi tại châu Á, trong đó có Việt Nam. Trong cơn lốc đô thị hóa vội vã, chúng ta đang đứng trước nguy cơ xóa nhòa các di sản của quá khứ, phủ nhận nền kiến trúc của các thế hệ đi trước.

Ông Thái xót xa: Thật đáng tiếc nếu các nhà lãnh đạo không đưa ra những chính sách cụ thể để ít nhất không còn tình trạng xây dựng công trình cao tầng hoặc nhà phố mới, tiếp tục làm hỏng bản sắc các khu vực trung tâm có giá trị lịch sử.

KTS Lý Thế Dân nhận định về thực trạng kiến trúc cổ tại TPHCM: Phần lớn trường hợp còn lại thường bị cơi nới, sửa chữa cả mặt tiền lẫn nội dung bên trong. Một số công trình đã thay đổi nhiều so với kiến trúc ban đầu. Một số ngôi nhà được xếp vào dạng cổ nhưng đã mục nát, trở nên rất nguy hiểm, ảnh hưởng tới sinh hoạt của những hộ dân bên trong.

Giờ đây, chuyện những công trình cổ bị xây mới, chuyển đổi chức năng thành nhà hàng, văn phòng công ty… đã trở thành “chuyện bình thường”, chẳng có gì mà ầm ĩ! Nhiều biệt thự cổ hiện không chỉ được sử dụng làm nhà ở, mà còn là công sở, văn phòng làm việc, nhà hàng, cửa hàng cao cấp, quán giải khát...

Nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Thành đánh giá: Nhiều công trình kiến trúc cổ đặc sắc như trụ sở Công ty Vận tải biển Hoàng Gia (Bến Nhà Rồng), Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện Thành phố, Nhà hát Thành phố, Bảo tàng Thành phố, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - TPHCM, Tòa án nhân dân thành phố, Trụ sở UBND TP… đang có nguy cơ trở nên “lạc lõng” giữa những kiến trúc cao tầng ốp kính bóng loáng vây xung quanh làm phá vỡ kiến trúc cảnh quan đô thị.

Quần thể di tích Nhà thờ Đức Bà – Bưu điện Thành phố đang bị các cao ốc lấn át và có khả năng biến thành sân sau giữa các tòa nhà cao tầng mọc chung quanh. Tòa cao ốc Metropolitan mặc dù với khối kiến trúc và phong cách của nó là một giải pháp thành công trong khu vực chung nhưng do vị trí xây dựng ở ngay góc đường Đồng Khởi – Nguyễn Du quá gần với quảng trường Công xã Paris, cùng với chiều cao công trình đã làm cho không gian kiến trúc Nhà thờ Đức Bà và Bưu điện Thành phố như bé nhỏ hẳn lại so với trước đây.

Hồng Quân-SGGP