Trong đợt tập kích 12 ngày đêm bằng B52 vào tháng 12/1972, không quân Mỹ đã có 69 lượt máy bay B52, 170 lần máy bay chiến thuật đánh phá với gần 3.000 quả bom trút xuống Thái Nguyên khiến hơn 300 người chết, hơn 100 người bị thương, trong đó có nhiều phụ nữ, trẻ em; hàng ngàn ngôi nhà và tài sản, các công trình phúc lợi, cơ sở công nghiệp đã bị phá hủy…

Trong những ngày đêm khốc liệt ấy, quân và dân Thái Nguyên đã chiến đấu anh dũng, hy sinh xương máu để bắn rơi 2 máy bay B52, góp phần vào chiến thắng lẫy lừng của dân tộc. Đặc biệt, tại ga Lưu Xá - Thành phố Thái Nguyên, cách đây 40 năm, nơi được coi là 1 trong 2 “cảng nổi” của miền Bắc, trung chuyển hàng hóa chi viện cho chiến trường miền Nam đã diễn ra một sự kiện bi thương: đúng ngày lễ Noel năm 1972, tại nơi này 60 thanh niên xung phong Bắc Thái đã anh dũng hy sinh khi đang làm nhiệm vụ bốc dỡ, giải tỏa hàng hóa..

Theo những tài liệu lịch sử lưu giữ tại Hội cựu thanh niên xung phong tỉnh Thái Nguyên, Đại đội 915 thuộc Đội thanh niên xung phong 91 Bắc Thái (nay là tỉnh Thái Nguyên) thành lập tháng 6 năm 1972, đóng quân tại xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ (Thái Nguyên) có 102 cán bộ, đội viên được biên chế thành 7 tiểu đội; 100% Cán bộ và đội viên Đại đội 915 đều ở lứa tuổi thanh niên; trong đó có 80% ở lứa tuổi từ 17 đến 19.

Với nhiệm vụ đảm bảo đảm bảo giao thông vận tải thời chiến kịp thời, thông suốt; tiếp nhận, trung chuyển hàng hoá quân sự phục vụ chiến đấu ở các trọng điểm giao thông thường xuyên bị máy bay địch đánh phá ác liệt trên địa bàn mặc dù hàng ngày đối mặt với bom ác liệt nhưng cán bộ và đội viên Đại đội 915 luôn nêu cao khẩu hiệu “Sống bám cầu đường, chết kiên cường bất khuất”, hoàn thành mọi nhiệm vụ cấp trên giao.

Từ ngày 18 đến ngày 30/12/1972, đế quốc Mỹ mở một cuộc tập kích đường không chiến lược bằng máy bay B52 vào Thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng, thành phố Thái Nguyên và nhiều tỉnh, thành phố khác trên miền Bắc. Tại Thái Nguyên, đêm 19, rạng ngày 20/12/1972, nhiều tốp máy bay chiến thuật của giặc Mỹ hoạt động ném bom ngoại vi và quần đảo, gây nhiễu trên vùng trời Thành phố.

Sau đó, nhiều tốp máy bay ném bom chiến lược B52 của giặc Mỹ đã lao vào ném bom hủy diệt khu Bắc Thành phố Thái Nguyên, gây cho nhân dân khu Bắc Thành phố Thái Nguyên nhiều tổn thất nặng nề về nguời và của....

Lúc này tại, ga Lưu Xá và ga Quán Triều lúc này còn tồn đọng tới gần 20.000 tấn lương thực và hàng hóa quốc phòng các loại. Hàng trăm toa tàu hoả chứa đầy ắp gạo, ngô và vũ khí, phương tiện chiến tranh đang cần được giải toả gấp...

Đại đội 915 được Ban Chỉ huy Đội 91 giao nhiệm vụ cử 60 cán bộ, đội viên xuống cùng với 40 cán bộ, đội viên Đại đội 912 xuống ga Lưu Xá làm nhiệm vụ. Nhận rõ sự khẩn trương và rất cấp bách của việc giải tỏa lương thực và hàng quân sự phục vụ chiến đấu ở ga Lưu Xá, 100% cán bộ và đội viên Đại đội 915 đã xung phong xuống làm nhiệm vụ giải tỏa lương thực, hàng hóa quân sự ở ga Lưu Xá nhưng do yêu cầu nhiệm vụ ở các nơi khác, Ban chỉ huy Đại đội 915 chỉ lựa chọn 66 cán bộ và đội viên đi làm nhiệm vụ...

Sáng sớm ngày 24/12/1972, 66 cán bộ và đội viên Đại đội 915 do Đại đội trưởng Triệu Đức Việt trực tiếp chỉ huy đã có mặt tại ga Lưu Xá làm nhiệm vụ giải tỏa hàng quân sự, phục vụ chiến đấu. Những nam, nữ thanh niên xung phong lên đường với khẩu hiệu “Tất cả vì tiền tuyến”, “Tất cả vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”, “Miền Nam gọi, miền Bắc trả lời”. 66 Cán bộ và đội viên Đại đội 915 đã làm việc miệt mài quên ăn, quên nghỉ, thoăn thoắt chuyển từng hòm súng, hòm đạn… từ toa tàu hoả xuống xe ô tô để vận chuyển đến nơi an toàn.

Chập tối ngày 24/12/1972, 66 cán bộ và đội viên Đại đội 915 mới tạm nghỉ tay để ăn cơm tối. Nhưng chưa kịp ăn cơm tối, thì 34 máy bay B52 và 40 máy bay chiến thuật của đế quốc Mỹ đã ồ ạt lao vào ném hơn 700 quả bom phá các loại xuống khu Nam thành phố Thái Nguyên.

Một trong những trái bom oan nghiệt từ máy bay B52 của đế quốc Mỹ ném xuống đã trúng căn hầm trú ẩn của Đại đội 915, cướp đi sinh mạng của 59 cán bộ, đội viên Đại đội 915 và 1 đội phó Đội thanh niên xung phong 91; 7 thanh niên xung phong khác trong đội bị thương rất nặng...

Kể lại những phú giây bi thương đó, chị Lương Thị Hội, xóm Đồng Ngõ, xã Bản Ngoại (Đại Từ) - nữ cựu thanh niên xung phong của Đại đội 915, một trong 7 người còn sống sót sau trận bom đó vẫn nhớ như in: “5 giờ sáng hôm đó, đơn vị có lệnh tập trung lên xe đi làm nhiệm vụ tại ga Lưu Xá. Chúng tôi được giao vận chuyển các bao gạo, bột mỳ lên tầu để đưa đến địa điểm an toàn, từ đó chuyển đi chi viện cho chiến trường miền Nam.

Chúng tôi làm một mạch đến gần tối, chỉ còn chuyến xe cuối cùng chưa kịp bốc dỡ nốt thì đột nhiên có báo động. Lúc ấy có mấy anh, trong đó có Đại đội phó vừa hô, vừa đẩy chúng tôi vào hầm trú ẩn để các anh ấy ở bên ngoài che chắn cho. Ban đầu máy bay thả bom đánh sập 2 đầu của căn hầm hình chữ U, rồi một quả bom rơi trúng giữa hầm.

Tôi bị bom hất văng lên khỏi mặt đất, các mảnh vỡ bắn vào mặt vào người khiến tôi chết ngất. Đến gần sáng nghe tiếng gọi, tiếng khóc, tiếng cuốc xẻng đào bới tôi mới tỉnh lại và biết rất nhiều đồng đội đã hy sinh. Tỉnh lại tay tôi cào bới muốn tìm kiếm đồng đội nhưng không thể vì tôi đã hoàn toàn kiệt sức...".

Sau sự hy sinh anh dũng của cán bộ, đội viên thanh niên xung phong Đại đội 915 ở ga Lưu Xá, các cán bộ và đội viên còn lại của Đại đội 915 đã biến đau thương thành hành động tiếp tục cùng với cán bộ, đội viên các đại đội khác trong Đội 91 kiên trì bám trụ, kịp thời giải tỏa, vận chuyển hết số hàng quân sự còn tồn đọng ở ga Lưu Xá và ga Quán Triều - trọng điểm đánh phá của máy bay Mỹ đến nơi an toàn, giảm được nhiều thiệt hại do máy bay địch gây ra.

Đây là đóng góp rất to lớn của quân và dân Thái Nguyên, góp phần đánh bại âm mưu phong tỏa miền Bắc của đế quốc Mỹ trên mặt trận giao thông vận tải.

Ghi nhận những chiến công và đóng góp to lớn của những thanh niên xung phong làm nhiệm vụ năm đó, năm 2009, Đảng và Nhà nước đã phong tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cho Cán bộ và đội viên Đại độ thanh niên xung phong 915.

Địa điểm lưu niệm các thanh niên xung phong Đại đội 915 hy sinh tại Lưu Xá trên địa bàn phường Gia Sàng - thành phố Thái Nguyên cũng được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Ông Hà Nhân Thăng, Chủ tịch Hội cựu thanh niên xung phong tỉnh Thái Nguyên cho biết tổn thất về người khi làm nhiệm vụ ở ga Lưu Xá là tổn thất lớn nhất của lực lượng thanh niên xung phong Việt Nam trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Để tri ân những liệt sĩ thanh niên xung phong Đại đội 915, trong thời gian qua, Hội cựu thanh niên xung phong tỉnh đã thường xuyên thăm hỏi, động viên các gia đình, thân nhân liệt sĩ thanh niên xung phong Đại đội 915, trao tặng 16 nhà tình nghĩa cho các gia đình có hoàn cảnh khó khăn...

Điều trăn trở nhất hiện nay đó là một vài trường hợp cựu thanh niên xung phong Đại đội 915 còn sống sót sau sự kiện bi hùng này (hiện đang trú tại tỉnh Bắc Kạn) vẫn chưa được hưởng chế độ thương binh như quy định...

Sau chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không", Hiệp định Pari về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết, các cán bộ và đội viên còn lại của Đại đội 915 tiếp tục sát cánh cùng với quân và dân Bắc Thái đẩy mạnh khôi phục, xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội; ra sức đóng góp sức người, sức của chi viện chiến trường, góp phần cùng với quân dân cả nước làm nên một Đại thắng mùa Xuân năm 1975 lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Kết thúc nhiệm vụ và giải thể, so với tổng quân số trong Đại đội 915, số cán bộ và đội viên bị thương, vong chiếm tỉ lệ tới 71%, trong đó tỉ lệ cán bộ, đội viên hy sinh lên tới 58,2% và tỷ lệ cán bộ, đội viên bị thương là 12%...

Vinh danh sự hy sinh anh dũng và những công lao to lớn của các anh, các chị thanh niên xung phong Đại đội 915, hiện nay, cùng với những hoạt động tri ân, tưởng niệm, các cấp chính quyền và đông đảo nhân dân địa phương đang tập trung xây dựng công trình bảo tồn, tôn tạo di tích lịch sử lưu niệm các Thanh niên xung phong Đại đội 915 hy sinh tại ga Lưu Xá xứng tầm với giá trị lịch sử./.