Tuy nhiên, tiến độ thực hiện các công trình nhìn chung vẫn còn rất chậm. Một trong những trở ngại lớn nhất cần tập trung khắc phục chính là công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng. Để giải quyết vấn đề này, lãnh đạo thành phố đã ban hành, sửa đổi một cách hợp lý các chính sách liên quan đến bồi thường, tái định cư nhưng vẫn còn một bộ phận dân cư chưa thông hiểu, gây trở ngại cho việc thực hiện. Trong thực tế, không phải cứ đền bù thấp hay không đúng là xảy ra khiếu kiện mà vẫn có trường hợp giá cả đền bù rất cao song khiếu kiện vẫn xảy ra và ngược lại, có những nơi, giá cả đền bù không cao lắm, nhưng do làm tốt công tác tuyên truyền nên hiệu quả mang lại rất cao.

Chính vì vậy, tuyên truyền, vận động trong bồi thường, giải phóng mặt bằng tái định cư là công việc hết sức quan trọng góp phần to lớn trong việc giữ vững ổn định chính trị, giúp cho người dân am hiểu và đồng thuận chấp hành tốt việc di dời, đẩy nhanh tiến độ các dự án để xây dựng Quận 2 trở thành một đô thị văn minh hiện đại

Nhìn lại công tác tuyên truyền thời gian qua của quận, có thể thấy rằng mặc dù những kết quả đạt được trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân trong giải phóng mặt bằng và tái định cư trên địa bàn, song những kết quả đạt được của công tác này vẫn còn những mặt chưa bền vững, chưa đồng đều và còn những hạn chế nhất định. Những hạn chế này được thể hiện trên các mặt như: Nhận thức của các cấp ủy, chính quyền, MTTQ, các đoàn thể của quận về tuyên truyền, vận động giải phóng mặt bằng và tái định cư còn  những hạn chế nhất định. Nhận thức của một số cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, có lúc, có nơi chưa đầy đủ. Ở một số nơi, cấp ủy, chính quyền khoán trắng công tác này cho cán bộ dự án và xem đây là nhiệm vụ của cán bộ dự án, trong khi đó hầu hết cán bộ của dự án lại là những người không được đào tạo hay tập huấn về nghiệp vụ tuyên truyền, vận động. Nội dung tuyên truyền, vận động người dân về giải phóng mặt bằng và tái định cư trên địa bàn quận chưa tập trung vào trọng tâm, chưa mang tính hệ thống. Hình thức, phương tiện, phương pháp tuyên truyền, vận động giải phóng mặt bằng, tái định cư cho người dân trên địa bàn quận còn những hạn chế nhất định.  Chưa khai thác và sử dụng đồng bộ các phương tiện tuyên truyền.  Phương pháp tuyên truyền, vận động giải phóng mặt bằng, tái định cư cho người dân trên địa bàn quận thời gian qua vẫn còn những hạn chế nhất định. Mặc dù quận đã có chỉ đạo và thực hiện việc biên soạn các tài liệu dùng riêng cho các đối tượng khác nhau, phù hợp với các đối tượng khác nhau nhưng trong thực tế, vẫn có nhiều tài liệu tuyên truyền được dùng chung cho mọi đối tượng. Có những tài liệu chưa rõ ràng, chưa sinh động. Nhiều báo cáo viên hạn chế về kỹ năng tuyên truyền chưa tạo được sự sinh động, hấp dẫn, thậm chí chưa nắm vững các nội dung của vấn đề, trong đó có những vấn đề về chính sách bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.

Những hạn chế, yếu kém của công tác tuyên truyền nêu trên dẫn đến hệ quả là một bộ phận người dân chưa hiểu biết đầy đủ về chủ trương, chính sách pháp luật có liên quan đến giải phóng mặt bằng, tái định cư nên còn có hiện tượng chây ỳ trong di dời, giải phóng mặt bằng. Một số người dân chưa hiểu ích lợi mà dự án mang lại đối với cộng đồng và gia đình họ.

2. Để nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động nhân dân trong giải phóng mặt bằng và tái định cư tại Quận 2 hiện nay, theo chúng tôi ngoài việc thực hiện các chủ trương của các cấp ủy đảng, cần tập trung triển khai một số giải pháp cơ bản sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và Chính quyền đối với việc tuyên truyền, vận động nhân dân trong giải phóng mặt bằng và tái định cư 

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và chính quyền đối với việc tuyên truyền, vận động nhân dân trong giải phóng mặt bằng, tái định cư thể hiện ở sự thống nhất trong cấp ủy Đảng các cấp về quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta đối với công tác bồi thường, tái định cư, giải tỏa và thu hồi đất khi thực hiện các dự án. Quán triệt đến các cấp, các ngành về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong triển khai thực hiện các dự án trên địa bàn để tạo nên sự đồng thuận của đại đa số nhân dân trên địa bàn đối với chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Các cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp cần nhận thức đầy đủ về vị trí, tầm quan trọng của tuyên truyền đối với giải phóng mặt bằng và tái định cư. Chỉ khi các cấp lãnh đạo quan tâm đến công tác này sẽ tập trung chỉ đạo nâng cao chất lượng hiệu quả của công tác tuyên truyền. Bởi, tuyên truyền sẽ làm cho người dân hiểu. Khi người dân hiểu và thông sẽ đồng tình ủng hộ các chủ trương của Đảng, chính quyền các cấp. Nếu như người dân không hiểu, không thông thì việc chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước sẽ không cao và gây khó khăn cho công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về đường lối phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nhất là công tác bồi thường, giải tỏa, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, từ đó đã tạo được sự đồng thuận trong các tầng lớp nhân dân đối với công tác triển khai các dự án đầu tư.

Đẩy mạnh và quan tâm việc phối, kết hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cấp, các ngành đối với từng công việc chuyên môn, vận động quần chúng, thực hiện các chính sách, hỗ trợ người dân bị thu hồi đất.

Quan tâm giáo dục, đào tạo đội ngũ cán bộ làm công tác bồi thường, tái định cư, giải tỏa, thu hồi đất về mọi mặt: tư tưởng, đạo đức, tác phong, thái độ đối với người dân khi giải quyết công việc để hoàn thành tốt nhiệm vụ chuyên môn.

Tổ chức phổ biến, quán triệt đầy đủ và nghiêm túc, thường xuyên các Chỉ thị, Nghị quyết của Trung ương, của các cấp, các ngành và của Thành ủy, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giải phóng mặt bằng và tái định cư đến từng cơ sở đảng, đảng viên, các đoàn thể, các cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân nhằm quán triệt sâu sắc và nhận thức đầy đủ hơn về nhiệm vụ này. Đảng ta là Đảng lãnh đạo toàn diện, do đó, đối với vấn đề giải phóng mặt bằng và tái định cư, nhất thiết phải thông tin đầy đủ những vấn đề liên quan đến dự án trong các tổ chức Đảng để bàn biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo và đặc biệt là phát huy tính tích cực chính trị xã hội và tính nêu gương của cán bộ, đảng viên trong công tác này và cũng để mỗi cán bộ, đảng viên có trách nhiệm tuyên truyền, giải thích cho nhân dân ủng hộ việc thực hiện các dự án.

Do đó, các cấp ủy Đảng, Chính quyền cần xác định công tác tuyên truyền về giải phóng mặt bằng, tái định cư phải được thực hiện thường xuyên, liên tục. Đặc biệt, công tác tư tưởng nói chung, công tác tuyên truyền nói riêng phải đi trước một bước. Tức là phải được triển khai ngay trước khi tiến hành các dự án có liên quan đến giải phóng mặt bằng, tái định cư nhằm tạo sự đồng thuận cao trong các tầng lớp nhân dân.

Hai là, tăng cường công tác phối hợp giữa Ban Tuyên giáo Quận ủy và Ủy ban nhân dân quận trong tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện giải phóng mặt bằng và tái định cư 

Để thực hiện tốt công tác này trên địa bàn quận, góp phần tạo sự đồng thuận trong nhân dân trong công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư cần phải thực hiện tốt một số nhiệm vụ, đó là: tiếp tục quán triệt sâu rộng trong toàn Đảng bộ về tầm quan trọng của Quy định 221- QĐ/TW để nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền các cấp, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị- xã hội các cấp đối với công tác phối hợp giữa Ban Tuyên giáo và UBND quận trong việc giải quyết những vấn đề bức xúc của nhân dân, trong đó chú trọng công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Đối với các dự án lớn triển khai trên địa bàn, nhất thiết phải được lưu ý và quan tâm vấn đề công tác tư tưởng, công tác tuyên truyền ngay từ đầu khi triển khai dự án. UBND quận cần cung cấp và chủ động phối hợp với Ban Tuyên giáo Quận ủy để cung cấp thông tin cho nhau, tiến hành triển khai các hoạt động tư tưởng, dân vận, tuyên truyền trước khi triển khai dự án.

Đối với các dự án lớn, có tác động đến số đông người dân, nhất là các dự án liên quan nhiều đến công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư cần phải có khoản kinh phí để thực hiện công tác tuyên truyền ở cả ba giai đoạn: Trước khi triển khai dự án, trong thời gian triển khai dự án và sau thời gian triển khai dự án.

Trên cơ sở Quyết định số 221-QĐ/TW ngày 27/4/2009 Ban Bí thư Trung ương Đảng, Hướng dẫn số 87-HD/BTGTW ngày 9/10/2009 hướng dẫn thực hiện Quyết định số 221 - QĐ/TW về “Ban hành qui chế phối hợp giữa Ban Tuyên giáo các cấp với cơ quan quản lí nhà nước cùng cấp trong việc triển khai kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, giải quyết những vấn đề bức xúc của nhân dân”; Ban Tuyên giáo Quận ủy và UBND quận cần ký kết quy chế phối hợp một cách cụ thể qui định nguyên tắc phối hợp, những nội dung phối hợp chung nhất có tính chất lâu dài. Hàng năm, hai bên ký kết bằng văn bản, nêu rõ nội dung công vệc, trách nhiệm của mỗi bên. Sau mỗi năm, hai bên cùng kiểm điểm đánh giá việc hoàn thành công việc đã ký kết trong năm, việc nào làm tốt, chưa tốt, vì sao chưa tốt và tiếp tục ký kết phối hợp công việc cho năm sau. Ngoài những nội dung công việc đã ký kết, hai bên cần thường xuyên trao đổi, phối hợp những công việc đột xuất, thường ngày mà hai cơ quan cùng có trách nhiệm. Nội dung công việc phối hợp hàng năm, các công việc phối hợp cần được thể hiện cụ thể, chi tiết: Cơ quan nào chủ động, cơ quan nào phối hợp, thời gian thực hiện, điều kiện đảm bảo cho việc thực hiện, về kinh phí, con người… Như vậy, nếu một công việc gặp khó khăn thì có thể tìm ngay nguyên nhân và trách nhiệm thuộc về ai để từ đó có hướng khắc phục.

Ba là, phát huy vai trò của đội ngũ báo cáo viên các cấp, của hệ thống Tuyên giáo các cấp trong công tác tuyên truyền giải phóng mặt bằng và tái định cư 

  Để đáp ứng yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động của đội ngũ báo cáo viên, nhất là trong công tác tuyên truyền về giải phóng mặt bằng, tái định cư; cần quan tâm bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, cung cấp tài liệu kịp thời, tạo điều kiện về vật chất và tinh thần hợp lý cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên; thường xuyên quan tâm kiện toàn, bổ sung lực lượng báo cáo viên đáp ứng yêu cầu công tác của tuyên truyền miệng; nhất là xây dựng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên ở cơ sở, những người có bản lĩnh, có năng lực, tâm huyết và có uy tín… Nêu cao trách nhiệm của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên trong công tác tuyên truyền, định hướng chính trị tư tưởng, theo sự lãnh đạo và định hướng của Đảng bộ, góp phần thiết thực vào hoàn thành nhiệm vụ chính trị mà Đảng bộ, chính quyền các cấp đã đề ra.

Xác định đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên là đội ngũ đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền đến đông đảo cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về tầm quan trọng của giải phóng mặt bằng, tái định cư đối với sự phát triển chung của Quận và của mỗi gia đình. Do đó, phải xây dựng được đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên có đủ khả năng, kiến thức để truyền đạt nội dung này đến đông đảo người dân. Thường xuyên cung cấp thông tin về các dự án, về việc giải tỏa, tái định cư; về các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước cho đội ngũ này. Khi xảy ra các tình huống có vấn đề liên quan đến giải tỏa, tái định cư cần tổ chức ngay các hội nghị báo cáo viên để kịp thời cung cấp thông tin về dự án và các vấn đề liên quan đến dự án. Không những thế, định kỳ cũng cần tổ chức các hội nghị báo cáo viên để thường xuyên cung cấp các thông tin về dự án, về công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư trên địa bàn quận.

Bốn là, cần đa dạng hóa nội dung, hình thức, phương pháp tuyên truyền, vận động nhân dân trong giải phóng mặt bằng và tái định cư 

Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, chú trọng tăng cường đối thoại với nhân dân trong vùng ảnh hưởng của các dự án. Thực hiện có hiệu quả phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” để tạo sự đồng thuận trong nhân dân cũng như chủ động nắm bắt các diễn biến tình hình tư tưởng, dư luận xã hội giúp cho các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền kịp thời điều chỉnh, giải quyết những khó khăn, vướng mắc, các điểm nóng có thể phát sinh trong công tác này. Phát huy vai trò của các cơ quan thông tin đại chúng, đa dạng hóa nội dung, hình thức tuyên truyền, làm cho nhân dân hiểu rõ lợi ích của việc thực hiện các dự án đối với xã hội và với chính bản thân họ cũng như vì sự phát triển chung của cộng đồng. Quan tâm đặc biệt đội ngũ tuyên truyền miệng, vai trò tuyên truyền, giáo dục của đội ngũ các nhân sĩ, trí thức, những người có uy tín trong cộng đồng; đoàn viên, hội viên Mặt trận và các đoàn thể nhân dân; chú trọng vai trò của đoàn thanh niên, hội phụ nữ các cấp, hội cựu chiến binh...nhất là trong đội ngũ đoàn viên nòng cốt. Chú trọng xây dựng các chuyên mục hỏi - đáp về giải phóng mặt bằng, tái định cư. Tổ chức biên tập tài liệu về vấn đề này. Việc biên soạn các tài liệu tuyên truyền cần ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với các đối tượng khác nhau giúp cho quá trình tuyên truyền, chuyển tải các nội dung đúng trọng tâm, trọng điểm và tiết kiệm, hiệu quả. Đa dạng hóa các loại hình tài liệu tuyên truyền như các tài liệu tờ rơi, tờ gấp phát hành rộng rãi trong nhân dân đến tận tổ dân phố, tổ công đoàn, tổ sản xuất, khu dân cư  v.v…Định kỳ và thường xuyên đưa các chuyên mục, các nội dung hỏi đáp, các thông tin tuyên truyền về giải phóng mặt bằng, tái định cư trên địa bàn quận lên các cơ quan thông tin đại chúng ở Trung ương, Thành phố; đặc biệt chú trọng tận dụng các kênh thông tin của quận. Xây dựng các đĩa CD, VCD, DVD, các video clip ngắn về nội dung giải phóng mặt bằng, tái định cư phát thường xuyên trên các phương tiện thông tin đại chúng. Các nội dung phát trên các phương tiện thông tin đại chúng, các địa điểm công cộng cần được xử lý với thời lượng ngắn khoảng từ 1 đến 3 phút nhưng phải đảm bảo chuyển tải được trọn vẹn nội dung cần chuyển tải đến người nghe, người xem. Xây dựng các chương trình phát thanh, truyền hình, các ký sự, phóng sự, tiểu phẩm, video clip với các nội dung về giải phóng mặt bằng, tái định cư. Các nội dung này nên được biên soạn ngắn gọn, dễ hiểu. Đối với người lao động, tiểu thương, nông dân chú trọng tuyên truyền về giải phóng mặt bằng, tái định cư thông qua các hoạt động văn hóa, giải trí thông thường của người dân địa phương, như các vở kịch, câu chuyện, những câu hò vè dân gian và từ những sinh hoạt thực tế gắn liền với cuộc sống hàng ngày của người dân.Chú trọng công tác tuyên truyền bằng các hình thức cổ động trực quan, sinh động về giải phóng mặt bằng, tái định cư. Đó có thể là hình ảnh của các Khu đô thị mới, khu dân cư mới mà ở đó, người dân tái định cư có cuộc sống tốt hơn, có môi trường sống cũng như các điều kiện về cảnh quan, môi trường, văn hóa ... tốt hơn nơi ở cũ. Ngoài ra, có thể xây dựng các nội dung tuyên truyền về các điển hình tập thể và cá nhân thực hiện tốt công tác này. Kết hợp chặt giữa nói và làm, giữa tuyên truyền với tổ chức thực hiện, tạo dư luận phê phán những cá nhân có những hành vi sai trái, vạch mặt những phần tử cơ hội lợi dụng để phá hoại, kích động.

Năm là, triển khai đồng bộ giữa công tác tuyên truyền và thực hiện tốt các chính sách về giải phóng mặt bằng, tái định cư

Hiệu quả mà công tác tuyên truyền, vận động trong giải phóng mặt bằng, tái định cư mang lại là hết sức quan trọng và thiết thực. Tuy nhiên, cho dù công tác tuyên truyền, vận động trong giải phóng mặt bằng và tái định cư đã được thực hiện tốt thì trong thực tế công tác này vẫn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, lúng túng. Nguyên nhân là trong công tác này, chính sách bồi thường, tái định cư gần như có ý nghĩa quyết định. Do đó, cần thực hiện đồng bộ giữa công tác tuyên truyền và thực hiện tốt các chính sách về giải phóng mặt bằng, tái định cư. Thực hiện nhất quán chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, tránh hiện tượng những người có đất bị thu hồi ở các dự án lân cận so bì, khiếu nại. Làm tốt công tác này sẽ hạn chế tối đa việc người dân đã nhận tiền đền bù sau đó quay về đòi quyền lợi, từ đó phát sinh khiếu kiện. Cùng với việc quan tâm đúng mức công tác tuyên truyền, vận động, giải thích chính sách, pháp luật; cần có cơ chế phối hợp để tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường thực hiện tốt chính sách đền bù, giải phóng mặt bằng theo quy định của Nhà nước, bảo đảm nguyên tắc chung là: tính đúng, tính đủ, công khai và minh bạch. Chuẩn bị tốt địa điểm tái định cư và thông báo trước đủ thời gian để nhân dân kịp chuẩn bị di chuyển, sớm ổn định cuộc sống nơi ở mới. Quan tâm xây dựng và thực hiện các dự án đào tạo nghề cho nhân dân ở khu vực bị thu hồi đất, tránh tình trạng kinh phí đào tạo nghề tính cả vào tiền đền bù, phó mặc cho nhân dân, không có chủ trương hoặc đề án đào tạo nghề; sau khi bị thu hồi đất một thời gian, những người lao động lại không có việc làm, dễ xảy ra tiêu cực và tệ nạn xã hội./.

 Nguyễn Duy Tân