Thông thường, chính sách mới bao giờ cũng mang đến sự hứng khởi, tạo bầu không khí háo hức, động lực tích cực trong quá trình tiếp nhận, quán triệt, triển khai và thực hiện từng nhiệm vụ, công việc cụ thể cũng như cả quá trình công tác. Chính sách mới giúp đẩy lùi sức ỳ, sự trì trệ, khiến mỗi người trong tập thể đều có sự chuyển động về tư duy và hành động, tránh những lối mòn quen thuộc, sự đơn điệu, nhàm chán, thiếu động lực trong công việc. Do đó, sự tươi mới, hiệu quả chính sách mới được ban hành trong nhiệm kỳ mới, nhất là của người đứng đầu là rất đáng khích lệ, trân trọng. Song bên cạnh đó, những mặt trái của tư duy nhiệm kỳ cần phải được nhận diện, ngăn chặn và loại bỏ.

Những mặt tiêu cực của "tư duy nhiệm kỳ", điển hình là tư duy ngắn hạn, thiếu tầm nhìn chiến lược, dài hơi; là "thời vụ" vun vén, vơ vét lợi ích cá nhân, nhóm nhỏ mà bỏ qua lợi ích của tập thể, số đông; là những sự thay đổi chính sách liên quan con người, công việc chung của tập thể; thậm chí đi ngược lại, hủy hoại, phá bỏ các thành tích của người tiền nhiệm chỉ vì lý do cá nhân... Những khoảng tối, mặt tiêu cực của tư duy nhiệm kỳ thể hiện khá đa dạng và ngày càng tinh vi hơn. Nổi cộm hơn cả là liên quan công tác nhân sự và việc hoạch định chiến lược, đường hướng phát triển của đơn vị.

Liên quan công tác nhân sự, biểu hiện thường thấy là sự sắp xếp lại công tác cán bộ, điều chuyển vị trí công tác của những cán bộ tại cơ quan mới, nhiệm kỳ mới, "đem theo" những cán bộ thuộc ê-kíp của mình ở cơ quan cũ để dễ tạo vây cánh, lợi ích nhóm khi ban hành chủ trương, chính sách, triển khai công việc cụ thể. Việc điều chuyển, bố trí cán bộ luôn có mặt tích cực, nhưng sẽ là không tốt, thậm chí gây hậu quả nghiêm trọng nếu như không dựa vào năng lực, sở trường, trình độ chuyên môn mà chỉ dựa vào ý thích, mối quan hệ, sự "biết điều"... Có không ít trường hợp lãnh đạo đã bổ nhiệm hàng loạt cán bộ, thực hiện "chuyến tàu vét" trong giai đoạn "hoàng hôn nhiệm kỳ" gây nhiều hệ lụy cho đơn vị.

Liên quan việc hoạch định chiến lược, đường hướng phát triển của đơn vị, biểu hiện của tư duy nhiệm kỳ là việc đặt lợi ích cá nhân, nhóm nhỏ lên hàng đầu, bất chấp lợi ích của tập thể bị ảnh hưởng ra sao, tác động đến giai đoạn trung hạn, dài hạn như thế nào. Đáng lưu tâm là những người thuộc diện "chuyến tàu vét", vì lợi ích cá nhân, lạm dụng quyền lực thì tư duy nhiệm kỳ sẽ hết sức nguy hại đến tập thể, bởi mọi chính sách, kế hoạch, chương trình hành động, các giải pháp đưa ra đều xem nhẹ lợi ích tập thể, không vì người lao động, mà chỉ chăm chăm thu vén, tư lợi cá nhân, làm xáo trộn bầu không khí làm việc tại đơn vị, gây những sự nghi kỵ, bất hòa, bất mãn, tác động tiêu cực đến quá trình hoạt động của đơn vị... Khi ấy, những tiếng nói phản biện, những sự góp ý ngay thẳng thường khó được cất lên, hoặc khó được lãnh đạo lắng nghe, chấp nhận, điều chỉnh cho phù hợp, vì tập thể.

Những biểu hiện của tư duy nhiệm kỳ không chỉ làm trì trệ, đứt gãy mối quan hệ giữa các thành viên trong đơn vị, mà còn triệt tiêu, làm thui chột sự sáng tạo, đổi mới, cũng như sự phản biện, góp ý tích cực, vì tập thể, vì cái chung. Đó chính là "mảnh đất màu mỡ" để những tiêu cực, tệ nạn, vi phạm pháp luật nảy sinh gây mất đoàn kết nội bộ, kìm hãm, thậm chí kéo lùi sự phát triển. Đó cũng chính là môi trường khiến nảy sinh tình trạng hối lộ, chạy chức, chạy quyền, xu nịnh, kéo bè kéo cánh... Khi đã thao túng quyền lực trong nhiệm kỳ của mình, một số lãnh đạo có biểu hiện thiếu rèn luyện, tu dưỡng, không công tâm trong công việc, dễ sa vào những cạm bẫy để rồi phải trả giá.

Dù pháp luật được thực thi song hậu quả từ những việc làm sai trái của cấp lãnh đạo gây ra đối với đơn vị, tập thể thật khó để khắc phục. Sự phát triển của đơn vị phải mất thời gian dài mới có thể trở lại trạng thái cân bằng, ổn định… Như vậy, họ không chỉ đánh mất mình, mà còn làm tổn hại đến danh dự, uy tín của Đảng, làm xói mòn niềm tin của nhân dân. Đồng thời cũng cần nhấn mạnh rằng, lãnh đạo tư duy nhiệm kỳ thì đã rõ, đã nói nhiều, và cần liên tục, để nhằm nhận diện, ngăn chặn, triệt tiêu. Tuy nhiên hiện không ít nhân viên mắc căn bệnh tư duy nhiệm kỳ, chăm chăm toan tính lợi ích cá nhân, gây phương hại đến công tác cán bộ, đến chất lượng, hiệu quả công việc, ảnh hưởng đến sự phát triển của đơn vị, tập thể cũng cần phải được ngăn chặn.

Mặt trái của tư duy nhiệm kỳ đã được nhận diện, đòi hỏi cần phòng chống, quyết liệt, đấu tranh loại bỏ. Những năm qua nhiệm vụ này được tiến hành thường xuyên, liên tục và ngày càng bài bản, quyết liệt hơn. Ngày 25/10/2021, thay mặt Ban Chấp hành Trung ương, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ký ban hành Quy định số 37-QĐ/TW, về 19 điều đảng viên không được làm, thay cho Quy định số 47-QĐ/TW (ban hành năm 2011). Tại Điều 3 quy định những điều đảng viên không được làm, đó là: "chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, vụ lợi; "tư duy nhiệm kỳ", đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; độc đoán, chuyên quyền, quan liêu, xa rời quần chúng".

Thực tế, dù có thể nhận diện các biểu hiện của tư duy nhiệm kỳ, có nhiều trường hợp cán bộ lãnh đạo bị kỷ luật, vướng vòng lao lý vì tư duy nhiệm kỳ, nhưng việc định lượng rõ ràng, cụ thể không phải khi nào, trường hợp nào cũng dễ dàng. Với những người mang tư duy nhiệm kỳ cốt chỉ để an toàn, giữ ghế thì làm trì trệ đơn vị, thiếu đổi mới, sáng tạo. Nhưng với những người tư duy nhiệm kỳ vì lợi ích cá nhân, nhóm nhỏ thì hậu quả gây ra là hết sức khó lường, và sự ngụy trang cũng hết sức tinh vi.

Xin lấy một thí dụ từ phiên họp sáng 11/5/2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến báo cáo kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong năm 2022. Báo cáo của Chính phủ cho biết, các bộ, ngành, địa phương đã đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra công vụ để kịp thời phát hiện, kiên quyết xử lý nghiêm những sai phạm trong tuyển dụng, bổ nhiệm công chức, viên chức. Từ năm 2020 đến tháng 6/2022, đã rà soát xử lý gần 100.000 trường hợp, trong đó thu hồi quyết định tuyển dụng hơn 1.200 trường hợp. Trong số đó có những trường hợp tuyển dụng, bổ nhiệm "thần tốc" gây bức xúc dư luận.

Từ thực tiễn cho thấy việc Đảng ta quy định rõ việc cấm tư duy nhiệm kỳ trong quy định về 19 điều đảng viên không được làm và thường xuyên nhắc nhở, kiểm điểm là hết sức đúng đắn, cần thiết, nhất là trong bối cảnh cuộc chiến chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đang được triển khai quyết liệt, mạnh mẽ và có những thành công đáng ghi nhận. Để duy trì được kết quả này, mỗi đảng viên, nhất là đảng viên giữ chức vụ lãnh đạo, cần đề cao tinh thần trách nhiệm của mình, trong việc nêu cao đạo đức cách mạng, đạo đức nghề nghiệp để căn bệnh tư duy nhiệm kỳ không còn đất sống, không thể gây phương hại đến tập thể, xã hội, cũng như đất nước.

Ở cấp độ vĩ mô, cần xây dựng cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực của cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp song song với việc tạo lập cơ chế, chế tài đồng bộ, đủ mạnh, đủ sức răn đe, xử lý nghiêm khi phát hiện những trường hợp thể hiện tư duy nhiệm kỳ gây tổn hại cả về vật chất lẫn tinh thần tới đơn vị, xã hội, cũng như đất nước. Đồng thời cần tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật của Nhà nước để ngăn chặn, phòng ngừa những biểu hiện, hậu quả của tư duy nhiệm kỳ trong công tác cán bộ ở tất cả các cấp, ngành, lĩnh vực./.

TS. NGUYỄN TRI THỨC (nhandan.vn)