Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, hiện cả nước có 1.153 điểm tồn lưu hóa chất bảo vệ thực vật. Trong số này, Cục Quản lý chất thải và cải thiện môi trường (Tổng cục Môi trường) đã phân loại được 240 điểm hóa chất thuộc danh mục gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng; 95 điểm ở mức độ gây ô nhiễm. Hiện Nghệ An là địa phương có nhiều điểm tồn lưu nguy hại nhất, với 193 điểm. Đứng thứ hai là Hà Tĩnh với 8 điểm; Thanh Hóa, Quảng Bình 7 điểm; Thái Nguyên 5 điểm; nhiều địa phương mới chỉ thống kê đượåc 1 - 2 điểm như Hà Giang, Bắc Ninh, Hải Dương, Bắc Giang, Lạng Sơn, Yên Bái, Tuyên Quang. Còn rất nhiều địa phương chưa thực hiện thống kê nên danh mục các điểm tồn lưu là danh mục mở - Cục trưởng Cục Quản lý chất thải và cải thiện môi trường Nguyễn Hòa Bình cho biết. Các loại hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu chủ yếu là các loại hóa chất độc hại và khó phân hủy trong môi trường như: Lindan, Endrin, Wofatox, Ethyl parathion, Falisan…

Đánh giá về hiện trạng ô nhiễm môi trường do hóa chất bảo vệ thực vật tại Nghệ An, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết, Nghệ An là địa phương có số lượng điểm ô nhiễm môi trường do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu lớn nhất cả nước, phân bố trên 20 huyện, thành, thị. Trong đó, huyện ít nhất là 1 điểm, huyện nhiều nhất là 126 điểm. Số điểm xa khu dân cư là 105 điểm; 53 kho trước đây chứa thuốc bảo vệ thực vật hiện đã tu sửa làm nhà ở, lớp mầm non, trụ sở HTX và UBND xã…

Kết quả phân tích mẫu đất, mẫu nước ở các địa bàn có các kho chứa thuốc bảo vệ thực vật cho thấy, hàm lượng các chất bảo vệ thực vật vượt rất nhiều lần so với quy chuẩn Việt Nam. Rất nhiều kho thuốc đã được tháo dỡ  còn bốc mùi khó chịu, nhưng đang được sử dụng làm đất ở, đất sản xuất, hoặc nằm trong khu dân cư. Các kho chứa hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu hầu hết được xây dựng từ năm 1980 trở về trước, khi xây dựng chưa quan tâm đến việc xử lý kết cấu, nền móng để ngăn ngừa khả năng gây ô nhiễm. Hầu hết các kho không được quan tâm tu sửa, gia cố hàng năm nên đều đã xuống cấp nghiêm trọng. Hệ thống thoát nước không có nên khi mưa lớn rửa trôi hóa chất tồn đọng gây ô nhiễm nước ngầm, nước mặt và ô nhiễm đất diện rộng, gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe và đời sống người dân.

Trên thực tế, đã có nhiều đợt xử lý các nền kho chứa thuốc bảo vệ thực vật hoặc xây hầm bê tông chôn thuốc tồn lưu, nhưng nhiều điểm có hiện tượng sụt lún, mùi thuốc bảo vệ thực vật bốc lên khi thời tiết thay đổi. Nhiều điểm ô nhiễm được đưa vào danh mục xử lý triệt để. Đơn cử, tại Tuyên Quang, để xử lý thuốc DDT (thuốc trừ sâu), 666 gây ô nhiễm nghiêm trọng tại làng Ải, xã Trung Môn, huyện Yên Sơn, tỉnh đã chi ngân sách 1,5 tỷ đồng thực hiện dự án và đã xử lý được gần 700m3 đất nhiễm. Các khu vực ô nhiễm hiện đang được cải tạo bằng cách trồng cỏ, ngũ gia bì, keo tai tượng để xử lý. Nhưng thực tế cũng cho thấy, công tác xử lý các điểm tồn lưu hóa chất bảo vệ thực vật này còn rất nhiều khó khăn do công nghệ xử lý rất phức tạp, trong khi kinh phí cấp còn hạn hẹp, nhiều điểm ô nhiễm nằm trong các khu có người ở, trụ sở UBND xã, HTX nên khó khăn trong các khâu giải phóng mặt bằng… Phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Hoàng Dương Tùng cho biết: hầu hết hóa chất bảo vệ thực vật đều có cấu trúc phân tử ổn định về mặt hóa học, có tính bền vững trong môi trường và có khả năng tích luỹ sinh học cao trong cơ thể con người và động vật, nếu không được xử lý kịp thời sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng và lâu dài tới sức khỏe con người và môi trường.

Để tháo gỡ những vướng mắc, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt kế hoạch xử lý, phòng ngừa ô nhiễm môi trường do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu trên phạm vi cả nước giai đoạn 2010 - 2015. Theo đó, đến năm 2015, Tổng cục Môi trường là đầu mối tổ chức cho các bộ, ngành, địa phương tập trung xử lý, cải tạo và phục hồi môi trường tại các điểm tồn lưu hóa chất bảo vệ thực vật gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.

Để thực hiện vai trò là cơ quan giám sát, đôn đốc, hướng dẫn việc triển khai kế hoạch tới các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố định kỳ tổng hợp kết quả thực hiện báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Tổng cục Môi trường đang khẩn trương tổ chức bộ phận chuyên môn quản lý, theo dõi, triển khai thực hiện kế hoạch; đồng thời bắt tay vào việc xây dựng, ban hành hướng dẫn kỹ thuật và quy trình xử lý, cải tạo và phục hồi môi trường các khu vực tồn lưu hóa chất bảo vệ thực vật gây ô nhiễm; xây dựng thông tư hướng dẫn định mức kỹ thuật cho các hoạt động điều tra, xử lý, cải tạo và phục hồi môi trường tại các khu vực bị ô nhiễm./.

(Theo: Minh Duy/ĐBND)