Vẫn “đào tạo cái mình có, chưa đào tạo cái xã hội cần”
 
Ông Cao Tiến Sâm, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề khẳng định, nếu không làm tốt công tác phân luồng học sinh thì không thể thực hiện được nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực của xã hội. Trong khi đó, thực tế đào tạo hiện nay của chúng ta vẫn đang theo kiểu “đào tạo cái mình có, chưa đào tạo cái xã hội cần”.
 
Chính ông Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dạy nghề cũng thừa nhận, hệ thống dạy nghề, kể cả các trường TCCN hiện này quá yếu kém, người học xong khó xin việc, vì thế không hấp dẫn được người học.
 
Theo thống kê của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, cả nước hiện có 300 trung tâm giáo dục kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp, có khả năng đáp ứng 80 vạn học sinh học nghề, trong khi số lượng học sinh cần học nghề hằng năm là 1,6 triệu em. Nhiều trường, nhiều trung tâm quá tải vì số lượng học sinh học nghề theo thời vụ quá đông, nhưng cũng có không ít trường tuyển sinh được quá ít học sinh vì chất lượng kém và không có độ hấp dẫn.
 
Bên cạnh đó, đội ngũ giáo viên hướng nghiệp và dạy nghề cũng đang thiếu về số lượng, yếu kém về chất lượng vì không được đào tạo chính quy. Khả năng liên thông giữa giáo dục nghề nghiệp và các bậc học khác còn gặp nhiều khó khăn cũng là nguyên nhân quan trọng cản trở sự phân luồng. Nội dung các môn văn hoá dạy trong các trường trung cấp nghề, TCCN không thích hợp với trình độ dẫn đến tình trạng học sinh hệ trung cấp nghề bỏ học chỉ sau vài tháng...
 
Theo ông Cao Tiến Sâm, nếu trường nghề mà trang bị được cho học sinh 3 điều: kỹ năng nghề, thái độ nghề nghiệp, môi trường hành nghề thì doanh nghiệp cần, xã hội cần và người học sẽ thích. Cách duy nhất để tạo động lực học nghề, đó là “đặt” dạy nghề trong hệ thống giáo dục quốc dân. Tức là phải có học liên thông lên đại học, để đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của người dân. Cũng theo ông Sâm chủ trương đã có rồi, chỉ còn là vấn đề kỹ thuật và đó là trách nhiệm của chúng ta.
 
Mô hình trường CĐ đào tạo hai năm sẽ thêm luồng ra cho học sinh
 
Theo nhận định của TS. Hoàng Ngọc Vinh, Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GD&ĐT), Không phân luồng được học sinh (HS) sau mỗi bậc học trung học là sự lãng phí và sẽ gia tăng gánh nặng lao động không được đào tạo cho xã hội. Nhưng việc phân luồng sau THCS và THPT hiện nay chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
 
Nguyên nhân của việc trên thì có nhiều nhưng hiện nay phần rối nhất của hệ thống giáo dục là phần sau THCS và rối là trên bình diện không thống nhất trình độ trong mỗi lĩnh vực đào tạo. Trên cùng một địa bàn có nhiều cơ sở đào tạo có chức năng gần như nhau, chịu sự quản lý của những cơ quan khác nhau, dẫn đến việc khó thống nhất các chuẩn đầu ra trong mỗi chương trình và trong từng môn học hoặc môđun nên hạn chế việc công nhận kết quả học tập người học tích lũy được ngay trong bậc sau THCS và từ THPT đến sau THPT.
 
Bên cạnh đó, hệ thống các cơ sở đào tạo ở địa phương chưa đáp ứng được nhu cầu học nghề và học sau trung học rồi học liên thông lên ĐH. Một cơ cấu hệ thống giáo dục được thiết kế tốt phải đáp ứng được tính đa dạng của người học và nhu cầu đa dạng của thị trường lao động, đồng thời giúp nâng cao hiệu quả đào tạo, giảm sức ép lên các kỳ thi ĐH bằng chính các cơ sở giáo dục sau trung học ở địa phương như mô hình các trường CĐ hai năm.

Một số nước đã có mô hình này từ rất lâu. Ở ta mô hình này mới được đề cập đến trong Luật giáo dục 2005 và trong quyết định của Thủ tướng phê duyệt mạng lưới các trường ĐH, CĐ năm 2007. Vì vậy cần phải có quyết tâm phát triển mô hình trường CĐ đào tạo hai năm và mất một thời gian nữa để xây dựng hệ thống các trường CĐ cộng đồng ở địa phương. Làm được như vậy chúng ta sẽ có thêm một luồng ra cho HS sau trung học ngay tại địa phương, giảm sức ép vào các trường ĐH, CĐ trung ương.

Cũng theo ông TS.Hoàng Ngọc Vinh, với điều kiện về mọi mặt của Việt Nam hiện nay, chúng ta cần đẩy mạnh phân luồng ngay từ sau THCS, tức là sau khi HS tốt nghiệp lớp 9. Ngay cả khi chúng ta phấn đấu đạt mục tiêu phổ cập giáo dục trung học, thậm chí một số địa phương định phổ cập THPT thì cũng không nhất thiết tất cả HS sau khi tốt nghiệp THCS phải học THPT mà có thể đi theo những “luồng” khác, vẫn đạt trình độ văn hóa trung học, đồng thời được đào tạo nghề phù hợp.  

Việc một tỉ lệ lớn học sinh trượt tốt nghiệp THPT cho thấy nếu các em lựa chọn vào học nghề từ sớm và Nhà nước tạo điều kiện thì thành công của các em đó sẽ đến sớm hơn.