Chương trình Kết hợp quân dân y đến nay đã qua 30 năm triển khai với mục tiêu chiến lược“Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn ngành Y tế, cả quân y và dân y vào việc phục vụ sức khoẻ Nhân dân và lực lượng vũ trang trong thời bình; chuẩn bị sẵn sàng và đối phó có hiệu quả khi có chiến tranh và các tình huống cần thiết khác”. Đến nay, Chương trình đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần bảo đảm y tế cho sự nghiệp xây dựng nền quốc phòng toàn dân và phục vụ sức khoẻ Nhân dân.   

Trong thời kỳ đổi mới, đất nước ta vừa đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, vừa tăng cường giữ vững an ninh quốc phòng, luôn sẵn sàng đối phó có hiệu quả với mọi tình huống. Kết hợp quân - dân được xác định là một trong những quan điểm chỉ đạo cơ bản trong các nghị quyết của Đảng, chủ trương và chính sách của Nhà nước về chiến lược phát triển sự nghiệp y tế, chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng. 

Giai đoạn 2016-2020, một loạt chính sách xã hội, công tác bảo đảm y tế đã được Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/7/2017 của Ban Chấp hành Trung ương tiếp tục khẳng định, trong đó, có hoạt động kết hợp quân dân y chăm sóc sức khỏe Nhân dân và bảo đảm quốc phòng an ninh. 

Dự án quân dân y kết hợp được Chính phủ và các ban, bộ, ngành quan tâm chỉ đạo, bố trí ngân sách triển khai và là một trong 8 dự án thuộc Chương trình mục tiêu y tế dân số giai đoạn 2016-2020 tại Quyết định số 1125/QĐ-TTg ngày 31-7-2017 của Thủ tướng Chính phủ.   

Với sự nỗ lực cố gắng của Ban quân dân y các cấp, lực lượng quân và dân y trên toàn quốc đã sát cánh bên nhau thực hiện mục tiêu của dự án giai đoạn 2016 – 2020, nhằm đạt tới mục tiêu: “Bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân, bộ đội và góp phần củng cố quốc phòng, an ninh trong khu vực phòng thủ; đặc biệt là ở khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo”. 

Thực hiện dự án, Ban Quân dân y các cấp được kiện toàn về tổ chức, bảo đảm hoạt động đúng chức năng, đi vào nền nếp. Dự án đã hỗ trợ kinh phí đào tạo cho gần 3.000 học viên lực lượng quân dân y là các bác sĩ tuyến cơ sở, quân y các đồn Biên phòng, tổ chức nhiều lớp đào tạo… nhằm nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.

Dự án đã góp phần nâng cao năng lực tuyến y tế cơ sở, nhất là tại biên giới, hải đảo, các khu vực trọng điểm quốc phòng-an ninh để người dân dễ tiếp cận với các cơ sở y tế và dịch vụ y tế chất lượng. Cùng với đó, Ban Quân dân y các cấp đã chỉ đạo tổ chức các tổ, đội cơ động theo hướng gọn nhẹ, chuyên nghiệp, sẵn sàng phản ứng, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh và các tình huống khẩn cấp, đặc biệt là trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19; hỗ trợ công tác xây dựng và nâng cao chất lượng đơn vị dự bị động viên ngành y tế, sẵn sàng động viên theo quy định của pháp luật; thực hiện tốt công tác dân vận, các hoạt động nhân đạo, chính sách xã hội.

Tuy nhiên, giai đoạn này cũng có nhiều khó khăn, cơ chế chính sách thay đổi ảnh hưởng đến việc triển khai công tác kết hợp quân dân y tại địa phương, cơ sở, nhất là tại cơ sở khám, chữa bệnh quân dân y.  

Đánh giá về công tác kết hợp quân dân y, nhất là giai đoạn 2016-2020, Đại tá Nguyễn Vân Giang, Phó Cục trưởng Cục Quân y nhấn mạnh: Các đơn vị quân y đã phối hợp chặt chẽ với y tế địa phương củng cố cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, nhân lực chuyên môn các bệnh xá quân dân y, trạm y tế xã ATK, vùng sâu, vùng xa, bộ đội Biên phòng, phối hợp lồng ghép hoạt động của phòng khám quân dân y với trạm y tế xã thành Trạm y tế quân dân y. 

Về các mô hình quân dân y trong khám chữa bệnh, hiện nay, cả nước có 10 bệnh viện quân dân y, 5 trung tâm y tế quân dân y huyện đảo, 33 bệnh xá quân dân y đang hoạt động. Về kết hợp quân dân y trong khắc phục hậu quả thiên tai, các đơn vị đã chủ động thực hiện phương châm 4 tại chỗ, phối hợp với y tế địa phương khắc phục hậu quả các đợt lũ lụt, sạt lở đất ở Tây Bắc, Tây Nguyên, khu vực các tỉnh miền Trung. 

Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị trong thời gian tới, Phó Cục trưởng Cục Quân Y Nguyễn Vân Giang cho biết: Hiện nay, Thường vụ Quân ủy Trung ương đang xem xét phê duyệt Đề án quy hoạch hệ thống bệnh viện, bệnh xá toàn quân, về tổ chức, biên chế, chức năng nhiệm vụ của các cơ sở y tế trong Bộ Quốc phòng có tính đặc thù, đề nghị Bộ Y tế chỉ đạo cơ quan chức năng trong quá trình xây dựng các văn bản pháp luật tạo điều kiện cho Cục Quân y quản lý ngành thuận lợi. 

Về phương hướng giai đoạn 2021-2025, Bộ Y tế, Bộ Quốc phòng tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động ban quân dân y các cấp; tăng cường năng lực của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh và phòng, chống dịch bệnh tuyến cơ sở trên địa bàn biên giới, ven biển, đảo, khu vực trọng điểm quốc phòng an ninh; hỗ trợ một số trang thiết bị y tế cơ bản, kinh phí huấn luyện cho các đơn vị cơ động quân dân y khi Bộ Quốc phòng phê duyệt tổ chức biên chế. Đồng thời, các bên hỗ trợ đào tạo liên tục về chuyên môn cho các y bác sĩ, điều dưỡng tại cơ sở; đào tạo tại chỗ cho lực lượng quân dân y tại các cơ sở quân dân y… 

Phát biểu tại hội nghị Tổng kết Dự án quân dân y kết hợp giai đoạn 2016-2020 chiều ngày 30/11/2020 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn cho rằng: Để phát huy hơn nữa sức mạnh tổng hợp của quân và dân y trong sự nghiệp chăm sóc sức khỏe nhân dân, xây dựng tiềm lực kinh tế quốc phòng và đảm bảo quốc phòng an ninh, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới trong thời gian tới,  Bộ Y tế cùng với Bộ Quốc phòng cần phối hợp chặt chẽ trong các nội dung: kế thừa , phát huy các thành tựu của giai đoạn trước nhưng cần đổi mới trong phương hướng nhiệm vụ gia đoạn 2021-2025, cụ thể đổi mới nhận thức về kết hợp quân dân y trong các cấp, đẩy mạnh xã hội hóa và đa dạng hóa các loại hình phối kết hợp quân dân y; Đẩy mạnh hoạt động kết hợp quân dân y ở các vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo, đề xuất các giải pháp mang tính đồng bộ tạo chuyển biến cơ bản, toàn diện trong chăm sóc y tế tại đây; Bộ Quốc phòng phối hợp với Bộ Y tế trong việc nâng cao chất lượng đơn vị dự bị động viên, các lực lượng ứng phó khẩn cấp trong các tình huống thiên tai, dịch bệnh, thảm họa; Bộ Quốc phòng cùng Bộ Y tế xây dựng đề xuất với Chính phủ triển khai hiệu quả Đề án y tế biển đảo; Xây dựng đề án nâng cao năng lực cơ sở y tế khu vực biên giới, hải đảo.

Hoạt động kết hợp quân - dân y được triển khai ở vùng sâu, vùng xa, vùng cao biên giới, hải đảo, các khu vực trọng điểm quốc phòng - an ninh, nơi điều kiện kinh tế - xã hội, đời sống Nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn. Chính vì vậy, kết quả hoạt động Kết hợp quân dân y vừa là chủ trương đúng đắn góp phần bảo vệ, nâng cao sức khoẻ cho Nhân dân và bộ đội, vừa mang ý nghĩa chính trị sâu sắc đối quân và dân thực hiện công tác dân vận, củng cố thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân nhằm bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ của đất nước.

Cao Nguyên