Lịch sử phát triển của cách mạng Việt Nam khẳng định: vai trò lãnh đạo của Ðảng là nhân tố hàng đầu quyết định mọi thắng lợi. Ðể lãnh đạo cách mạng thành công, Ðảng Cộng sản Việt Nam phải thật sự là lực lượng tiên phong, thật sự trong sạch, vững mạnh; phải thường xuyên tự đổi mới và chỉnh đốn về tư tưởng chính trị và tổ chức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu ngang tầm với yêu cầu và nhiệm vụ. Ðây là nhân tố có ý nghĩa sống còn đối với Ðảng.

Là một bộ phận quan trọng trong toàn bộ công tác xây dựng Ðảng, công tác kiểm tra, giám sát là những chức năng lãnh đạo, là yêu cầu khách quan luôn gắn với nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Ðảng, nhất là khi vẫn còn một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tình trạng quan liêu, tham nhũng đang đe dọa, thách thức sự tồn vong của Ðảng và chế độ.

Trong tình hình đó, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Ðảng hiện nay" ra đời là một bước đột phá quan trọng, một điểm nhấn, tác động mạnh vào công tác xây dựng Ðảng trên nhiều phương diện, nhất là về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Nghị quyết đã đề ra một hệ thống những giải pháp quan trọng và yêu cầu: Mỗi cán bộ, đảng viên trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý kiểm điểm, liên hệ theo chức trách, nhiệm vụ được giao, tự phê bình và phê bình thẳng thắn, dân chủ, nghiêm túc, chân thành gắn với việc thực hiện Quy định về những điều đảng viên không được làm.

Ngày 12-5-1999, Bộ Chính trị khóa VIII đã ban hành Quy định số 55-QÐ/TW về những điều đảng viên không được làm. Từ khi ban hành đến nay, Bộ Chính trị đã ba lần bổ sung, sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn. Trước yêu cầu của công tác xây dựng Ðảng trong tình hình mới, ngày 1-11-2011, Ban Chấp hành Trung ương (Khóa XI) quyết định ban hành Quy định số 47-QÐ/TW về những điều đảng viên không được làm. Ðiều đó cho thấy ý nghĩa, tầm quan trọng của Quy định này trong công tác xây dựng Ðảng hiện nay. Nội dung Quy định bao quát tổng thể các hoạt động của đảng viên trên hầu hết những lĩnh vực quan trọng của đời sống xã hội. Căn cứ quy định của Ðiều lệ Ðảng, các nghị quyết, chỉ thị, quy định của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, Quy định đã nêu cô đọng những hành vi liên quan trực tiếp đến lĩnh vực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chức trách, nhiệm vụ của đảng viên. Việc xây dựng Quy định những điều đảng viên không được làm có ý nghĩa hết sức quan trọng trong quá trình rèn luyện, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng cho đảng viên trong giai đoạn cách mạng hiện nay. Quy định vừa là một hệ thống chế tài để ngăn chặn hành vi vi phạm, đồng thời thể hiện chủ trương mở rộng hơn nữa dân chủ trong sinh hoạt Ðảng; Quy định không chỉ là một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch trong Ðảng, mà còn là định hướng hành vi để đảng viên nêu cao tính tiền phong gương mẫu trong thực hiện nhiệm vụ. Ðảng viên phải là những tấm gương thực hiện nghiêm chỉnh Ðiều lệ Ðảng, nghị quyết, chỉ thị của Ðảng, mặt khác phải có nghĩa vụ chấp hành tốt chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nhiều quy định của luật pháp, công dân được phép làm, song nếu ảnh hưởng đến vai trò tiền phong gương mẫu của đảng viên thì theo Quy định này đảng viên cũng không được làm.

Với ý nghĩa, tầm quan trọng thể hiện trong Quy định, kết hợp với quá trình triển khai thực hiện đã khẳng định: chỉ có thực hiện tốt, nghiêm túc những điều đảng viên không được làm thì đội ngũ đảng viên, các tổ chức đảng mới thể hiện đầy đủ trách nhiệm cùng toàn Ðảng đấu tranh ngăn chặn, từng bước tiến tới khắc phục tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên hiện nay, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, củng cố lòng tin của nhân dân đối với Ðảng.

Ngay sau khi ban hành Quy định về những điều đảng viên không được làm, nhiều cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã khẩn trương quán triệt và tổ chức thực hiện. Các chương trình, kế hoạch của ngành kiểm tra Ðảng đã nêu rõ việc kiểm tra, giám sát đảng viên trong việc thực hiện Quy định về những điều đảng viên không được làm là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng. Các cuộc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm, giám sát chuyên đề tập trung vào cấp ủy viên cùng cấp, cán bộ thuộc diện cấp ủy quản lý nhằm ngăn ngừa vi phạm, tiêu cực, tham nhũng trên những lĩnh vực nổi cộm như: quản lý đất đai, quản lý tài chính công, chính sách xã hội, thực hiện dân chủ trong sinh hoạt đảng, vấn đề cải cách hành chính, công tác cán bộ, việc nêu cao vai trò gương mẫu của người đứng đầu, mối quan hệ và trách nhiệm giữa cá nhân và tập thể... Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã trực tiếp xử lý kỷ luật theo thẩm quyền một số đảng viên là cán bộ thuộc diện Ban Bí thư quản lý do vi phạm tư cách, phẩm chất đạo đức, vi phạm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao và đang tăng cường hơn nữa công tác giám sát nhằm duy trì có nền nếp việc thực hiện Quy định những điều đảng viên không được làm trong các đảng bộ.

Tuy nhiên, việc thực hiện Quy định này còn một số hạn chế, khuyết điểm: Không ít tổ chức đảng chưa nhận thức tốt về vị trí và nội dung của Quy định, một số cấp ủy, tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra, nhất là ở các chi bộ chưa chủ động tiến hành kiểm tra, giám sát đảng viên trong tổ chức đảng thực hiện Quy định về những điều đảng viên không được làm; một số tổ chức đảng chưa làm tốt việc quản lý, giáo dục cán bộ, đảng viên nên khi phát hiện đảng viên có dấu hiệu vi phạm còn có biểu hiện né tránh, ngại kiểm tra, chưa kịp thời trong xử lý kỷ luật; có trường hợp xử lý kỷ luật chưa đúng mức với nội dung, tính chất vi phạm, chưa đủ sức răn đe và giáo dục đảng viên trong rèn luyện và thực hiện nhiệm vụ...

Nhằm tiếp tục triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Ðảng hiện nay, đặc biệt là việc thực hiện nghiêm túc Quy định về những điều đảng viên không được làm; công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật trong Ðảng cần tăng cường hơn bao giờ hết, tập trung vào những vấn đề cấp bách, bức xúc sau đây:

Một là: Cần nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của Quy định về những điều đảng viên không được làm trong các tổ chức đảng và đảng viên trong việc xây dựng chuẩn mực, tư cách người cán bộ, đảng viên.

Ðối với nhân dân, lòng tin vào Ðảng xuất phát từ những hành vi cụ thể trong sinh hoạt và thực hiện nhiệm vụ của mỗi cán bộ, đảng viên. Nếu mỗi cán bộ, đảng viên không thực hiện tốt chức trách của mình, vi phạm tư cách phẩm chất, lối sống thì sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đến hình ảnh thiêng liêng của Ðảng, làm sứt mẻ tình cảm sâu đậm của nhân dân đối với Ðảng. Vì vậy, các cấp ủy đảng, chi bộ cũng như mỗi cá nhân đảng viên phải nhận thức sâu sắc ý nghĩa của việc thực hiện nghiêm túc và đầy đủ các nội dung trong Quy định về những điều đảng viên không được làm. Nếu thực hiện tốt sẽ góp phần tích cực vào việc củng cố sức mạnh của Ðảng, củng cố lòng tin của nhân dân đối với Ðảng; ngược lại, sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, làm rạn nứt mối quan hệ máu thịt giữa Ðảng với nhân dân, làm suy yếu sự đoàn kết nhất trí trong Ðảng.

Hai là: Các cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp phải đi sát cơ sở, nắm chắc tình hình chấp hành kỷ luật của cán bộ, đảng viên ở địa phương, đơn vị; tăng cường công tác giám sát đảng viên, thông qua hoạt động của đảng viên trong các tổ chức đảng mà phòng ngừa, cảnh báo sai phạm.

Việc giám sát thường xuyên ở cơ sở có vai trò quan trọng trong việc kịp thời nhắc nhở đảng viên trong công tác và học tập, nâng cao ý thức trách nhiệm, tránh vô cảm, tắc trách; nhắc nhở các tổ chức đảng tăng cường hơn nữa công tác quản lý đảng viên. Tăng cường giám sát theo chuyên đề, nhằm vào những lĩnh vực đảng viên hay mắc sai phạm, những trường hợp đảng viên là cán bộ, công chức liên quan đến các lĩnh vực quản lý đất đai, tài chính - ngân hàng, công tác tổ chức - cán bộ, hoạt động thực thi pháp luật, thực hiện nguyên tắc "tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách", quyền hạn và trách nhiệm cá nhân trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, nhất là người đứng đầu... Cùng với nhiệm vụ kiểm tra, trong thời gian tới công tác giám sát phải mở rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội nhằm ngăn ngừa khuyết điểm từ lúc mới manh nha, không để tiềm ẩn tình trạng những hạn chế, khuyết điểm dần phát triển trở thành vi phạm; vi phạm nhỏ trở thành vi phạm lớn; vi phạm từ chưa nghiêm trọng trở thành nghiêm trọng; vi phạm của một người trở thành vi phạm của cả tổ chức...

Mặt khác, công tác giám sát phải tập trung giám sát đảng viên trong việc để người thân lợi dụng chức vụ, quyền hạn, ảnh hưởng của mình mà có hành vi vi phạm pháp luật, vun vén cá nhân. Yêu cầu đảng viên có trách nhiệm giáo dục, nhắc nhở, khuyên nhủ người thân tuân thủ việc chấp hành chính sách pháp luật của Nhà nước. Trường hợp phát hiện đảng viên có dấu hiệu cố ý để người thân lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để trục lợi cần chuyển sang kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm để xử lý theo quy định.

Ba là: Cấp ủy các cấp phải quan tâm đúng mức đến việc lãnh đạo, chỉ đạo, đổi mới phương thức kiểm tra, giám sát việc thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Ðảng, trong đó đưa việc kiểm tra thực hiện Quy định về những điều đảng viên không được làm vào sinh hoạt thường kỳ, vào chương trình kiểm tra hàng năm của cấp ủy; đồng thời phải chủ trì sơ kết, tổng kết vấn đề này. Thực hiện phương châm: Mỗi cấp ủy viên phải là tấm gương trong sạch về đạo đức, lối sống, không tham ô, tham nhũng; tập thể cấp ủy là đầu tàu tiêu biểu cho toàn đảng bộ noi theo.

Thực hiện kiểm tra, giám sát với tinh thần kiên quyết, kiên trì, thật sự dân chủ, nhận xét, đánh giá, kết luận, xem xét, xử lý tổ chức đảng và đảng viên vi phạm phải thận trọng, khách quan, công minh, chính xác, thấu tình, đạt lý, tránh làm lướt hoặc hình thức; xác định rõ lộ trình, thời gian thực hiện, thời gian hoàn thành gắn với thường xuyên đôn đốc, kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện và báo cáo kết quả thực hiện. Ủy ban kiểm tra các cấp phải chủ động kiểm tra dấu hiệu vi phạm của đảng viên về những điều đảng viên không được làm, thật sự coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt của ủy ban kiểm tra các cấp. Cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp chủ động, phát hiện dấu hiệu vi phạm của đảng viên để tiến hành kiểm tra, không để dư luận phản ứng kéo dài, gây phức tạp tình hình, không được để vi phạm lan rộng, liên kết thành lợi ích nhóm. Theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI), công tác kiểm tra phải chú trọng kiểm tra dấu hiệu vi phạm của cán bộ, đảng viên có chức, có quyền, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị và công bố công khai vi phạm. Ðiều đó sẽ là bài học có tác dụng giáo dục, nhắc nhở, cảnh tỉnh những trường hợp vi phạm, những hành vi, việc làm không chính đáng bị đông đảo nhân dân lên án.

Chú trọng giải quyết kịp thời, có chất lượng những đơn thư tố cáo, phản ánh những đảng viên vi phạm quy định. Trường hợp đảng viên cố tình vi phạm, vi phạm đến mức phải xử lý kỷ luật thì kiên quyết xử lý, tránh xuê xoa, nể nang dẫn đến buông lỏng kỷ luật, chủ động công khai kết quả xử lý, tạo dư luận đồng thuận trong Ðảng và ngoài xã hội.

Bốn là: Ngoài việc kiểm điểm, xem xét, xử lý đảng viên vi phạm Quy định những điều đảng viên không được làm, công tác kiểm tra, giám sát còn có nhiệm vụ phát hiện những tấm gương điển hình tiên tiến, nêu gương người tốt, việc tốt.

Quá trình tiến hành kiểm tra, giám sát tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra các cấp cần biểu dương, ghi nhận những thành quả, công sức phấn đấu của cá nhân và tổ chức đảng. Chú trọng biểu dương những tấm gương điển hình tiên tiến, hết mình vì sự nghiệp chung, nhất là những đảng viên gương mẫu ở cơ sở. Trong bối cảnh toàn Ðảng đang tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, gắn với kiểm điểm, tự phê bình và phê bình theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XI) "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Ðảng hiện nay" cần gắn việc sàng lọc, hạn chế những phần tử tiêu cực với việc nhân điển hình tiên tiến. Công tác kiểm tra, giám sát cần đóng góp tích cực vào việc phát hiện, xây dựng và vinh danh những tấm gương cán bộ, đảng viên gương mẫu, tận tụy, trách nhiệm, không vi phạm Quy định về những điều đảng viên không được làm, là những tấm gương sáng, góp phần gìn giữ và củng cố lòng tin của nhân dân với Ðảng.

Năm là: Công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật trong Ðảng cần phối hợp chặt chẽ với các tổ chức đảng, các cơ quan Nhà nước; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội trong việc giám sát, tham gia đóng góp ý kiến và phản biện xã hội. Cần phát huy vai trò hạt nhân của chi bộ, chi ủy ở cả nơi công tác và nơi cư trú trong việc quản lý, giám sát đảng viên chấp hành Quy định về những điều đảng viên không được làm, nhằm nhắc nhở, cảnh báo đảng viên hạn chế sai lầm, khuyết điểm, bồi dưỡng tính tự giác của đảng viên, góp phần củng cố nội bộ, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ chính trị.

Ðể triển khai có hiệu quả Quy định về những điều đảng viên không được làm, cần có sự tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện với trách nhiệm cao của các cấp ủy, tổ chức đảng và cả hệ thống chính trị. Với quyết tâm mới trong toàn Ðảng về việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Ðảng hiện nay", chúng ta tin tưởng rằng đội ngũ cán bộ, đảng viên sẽ nêu cao vai trò trách nhiệm, thực hiện nghiêm chỉnh Quy định về những điều đảng viên không được làm, góp phần giữ gìn phẩm chất, uy tín và thanh danh của Ðảng, phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Ðại hội Ðảng toàn quốc lần thứ XI đã đề ra.