Thế hệ trẻ trong Quân đội là lực lượng đông đảo, có tiềm năng lớn, là lực lượng dự bị hùng hậu của Đảng, lực lượng bổ sung và kế tục đội ngũ cán bộ cho Quân đội, là một bộ phận của thế hệ trẻ cả nước, đã và đang đảm nhiệm những công việc khó khăn, vất vả, đầy gian khổ, hy sinh để bảo vệ độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Trong môi trường công tác đó, thế hệ trẻ trong Quân đội đã và đang phát huy cao độ tinh thần "Bộ đội Cụ Hồ". Tinh thần đó được cụ thể hoá bằng các chương trình hành động, các phong trào và mô hình hoạt động thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ, bồi dưỡng, đào tạo cho họ có phẩm chất và năng lực cần thiết, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong mọi điều kiện, hoàn cảnh.
Với vai trò là điểm hội tụ bền vững của các phẩm chất chính trị, giáo dục lý tưởng cách mạng là vấn đề có ý nghĩa quyết định trong xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng của thế hệ trẻ nói chung, thế hệ trẻ trong Quân đội nói riêng. Đánh giá về những yếu kém trong xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, Nghị quyết Đại hội Đảng chỉ rõ: "Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả một số cán bộ chủ chốt các cấp, yếu kém cả về phẩm chất và năng lực... giảm sút lòng tin, phai nhạt lý tưởng; một số ít có biểu hiện bất mãn, mất lòng tin, nói và làm trái với quan điểm, đường lối của Đảng...". Từ thực tế trên, trước những yêu cầu mới của nhiệm vụ cách mạng và nhiệm vụ xây dựng Quân đội, việc giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay càng trở nên bức thiết.
Để giáo dục lý tưởng cách mạng có hiệu quả cho thế hệ trẻ Quân đội, những yêu cầu đặt ra trong tình hình mới là:
Trước hết, phải đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, coi đây là nhiệm vụ then chốt trong giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội. Nghị quyết Đại hội XI của Đảng nhấn mạnh: "Đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; tuyên truyền sâu rộng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước". Giáo dục chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chủ trương của Đảng, là cơ sở hình thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản, tạo cho thế hệ trẻ trong Quân đội có khả năng tự giải quyết những mâu thuẫn trong nhận thức và tư tưởng, từ đó củng cố, phát triển lý tưởng cách mạng.
Lý tưởng cách mạng là một trong những yêu cầu cơ bản của phẩm chất, nhân cách, là yếu tố tạo nên tình cảm cách mạng của người quân nhân. Không thể có lý tưởng cách mạng nếu ở con người không có sự hội tụ của giá trị đạo đức cách mạng, của lối sống XHCN. Nói cách khác, sự sa sút, tha hoá về đạo đức, lối sống ở con người chính là cơ sở để giảm sút, sói mòn lý tưởng cách mạng. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI nhấn mạnh: "Đặc biệt quan tâm giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên để mỗi cán bộ, đảng viên thực sự là tấm gương sáng về phẩm chất, đạo đức, lối sống, hết lòng vì nhân dân, vì sự nghiệp cách mạng". Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay, cần tập trung theo hướng: Các giá trị đạo đức được định hướng, giáo dục phải được xác lập trên cơ sở thế giới quan và phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, gắn với đặc điểm của hoạt động quân sự, phản ánh sâu sắc nhiệm vụ chính trị của Đảng, Quân đội trong tình hình mới.
Tích cực phát huy truyền thống dân tộc, Quân đội và của đơn vị là một trong những biện pháp quan trọng, góp phần giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay. Nội dung giáo dục cần tập trung vào những vấn cơ bản như truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm của cha ông, truyền thống đại đoàn kết, tinh thần tương thân, tương ái, truyền thống "quyết chiến, quyết thắng", "Trung với Đảng, hiếu với dân" của Quân đội. Hình thức giáo dục cũng thường xuyên đổi mới với nhiều hoạt động phong phú, hấp dẫn, tạo tâm lý tự giác tiếp thu, kích thích, động viên thế hệ trẻ tích cực tham gia với mục tiêu: "Coi trọng bồi dưỡng... khát vọng mãnh liệt xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân với tương lai của cộng đồng, của dân tộc...".
Nâng cao tinh thần chiến đấu, chống tư tưởng phi vô sản, giữ vững trận địa chính trị, tư tưởng là một yêu cầu tất yếu để bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay. Nghị quyết Đại hội XI của Đảng chỉ rõ: "Công tác tư tưởng cần nâng cao tính chiến đấu và sức thuyết phục... đấu tranh khắc phục những biểu hiện phai nhạt lý tưởng, cơ hội, chạy theo lợi ích cá nhân; chủ động và kiên quyết phê phán những quan điểm sai trái, bác bỏ những luận điệu phản động, góp phần làm thất bại mọi mưu toan "Diễn biến hoà bình", bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch". Cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận hiện nay đang diễn ra phức tạp, với nhiều thủ đoạn thâm độc, tinh vi của kẻ thù. Mục tiêu của các thế lực thù địch hiện nay là phá vỡ nền tảng tư tưởng của cách mạng Việt Nam. Mũi nhọn tấn công của kẻ thù nhằm vào những người cách mạng, mà thế hệ trẻ trong Quân đội được đặc biệt chú ý.
Thủ đoạn cơ bản của kẻ thù hiện nay là xuyên tạc, bôi nhọ, phủ nhận các nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Thậm chí lợi dụng việc bảo vệ, phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin, nhân danh những người Mác-xít để công khai phủ nhận tất yếu CNXH và CNCS. Lợi dụng những biến đổi mới của thời đại, thổi phồng những thành tựu kinh tế của CNTB, công kích những yếu kém, sai lầm của quá trình xây dựng CNXH, từ đó làm lung lay niềm tin đối với sự lựa chọn con đường CNXH, sự lãnh đạo của Đảng. Phương tiện chủ yếu của kẻ thù là sử dụng các ấn phẩm, các phương tiện thông tin nghe nhìn... Sử dụng các phần tử bất mãn, phản động trong xã hội... lợi dụng các vấn đề dân tộc, tôn giáo, gây mất đoàn kết nội bộ, đoàn kết dân tộc...
Trước tác động của các tư tưởng thù địch, cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận cần thiết phải được tiến hành một cách thường xuyên, liên tục và kiên quyết. Vì vậy, giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay không có nghĩa là tìm cách cách ly họ ra khỏi thực tiễn đấu tranh ấy, mà ngược lại, càng phải động viên họ tích cực tham gia, để từ đó họ củng cố niềm tin, lý tưởng của mình, đồng thời cũng bộc lộ những điểm yếu, những hạn chế mà từ đó tìm cách khắc phục, uốn nắn.
Đồng thời, phải làm cho thế hệ trẻ trong Quân đội phát huy cao năng lực chủ quan để nhận dạng kẻ thù, kịp thời nhận thức, vạch trần những âm mưu thủ đoạn, những hành động mua chuộc, dụ dỗ, lôi kéo tinh vi, xảo quyệt của kẻ địch, đứng vững và kiên định lập trường giai cấp công nhân, trung thành và tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, vào tương lai tươi sáng của đất nước trên con đường đổi mới vì mục tiêu của CNXH. Đồng thời với cuộc đấu tranh chống tư tưởng thù địch, phải tập trung khắc phục tư tưởng tiểu tư sản. Trong chiến tranh trước đây, cũng như hiện nay, đại bộ phận thế hệ trẻ trong Quân đội xuất thân từ các tầng lớp lao động trong xã hội, đang chịu tác động mạnh mẽ của quá trình biến đổi cơ cấu giai cấp - xã hội. Một mặt, họ chịu sự giáo dục, quản lý, sự quy định tư tưởng của giai cấp công nhân, mặt khác, họ ít nhiều cũng chịu sự ảnh hưởng của tầng lớp xuất thân. Tư tưởng tiểu tư sản với bạn đồng hành của nó là tư tưởng tư sản và tàn dư tư tưởng phong kiến là trở ngại lớn trong việc giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay.
Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức Đảng, hệ thống chỉ huy và các tổ chức chính trị là điều kiện quan trọng để giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay. Về bản chất, tổ chức Đảng, hệ thống chỉ huy và các tổ chức chính trị vừa chính là các thiết chế chính trị, văn hoá quân sự cơ bản trong đơn vị, bảo đảm duy trì có hiệu quả thực hiện nhiệm vụ nói chung và giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội nói riêng. Nguyên tắc chung của việc kiện toàn, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của các tổ chức, thiết chế cơ bản này là vừa phải chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì và chuyên trách có đủ năng lực chuyên môn, phẩm chất chính trị, đạo dức, vừa duy trì có hiệu quả các hoạt động theo chức năng một cách thường xuyên, đều đặn, nội dung phong phú hấp dẫn, vận dụng linh hoạt các hình thức, phương pháp theo từng nhiệm vụ cụ thể.
Phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức Đảng, tổ chức chỉ huy trong giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội, cần đổi mới các hoạt động sinh hoạt Đảng, sinh hoạt đơn vị theo các hình thức phong phú, hấp dẫn, vừa phù hợp với đặc điểm tâm lý của các đối tượng, nhiệm vụ của đơn vị, vừa bảo đảm các nguyên tắc tập trung dân chủ, giữ vững lỷ luật Đảng, điều lệnh Quân đội và các quy định của đơn vị.
Phải phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sinh hoạt cũng như trong học tập, rèn luyện. Chú ý khắc phục sự thiếu đồng bộ giữa hoạt động lãnh đạo với hoạt động chỉ huy, sự không ăn khớp, thống nhất trong nhận thức và hoạt động giáo dục giữa cán bộ chính trị và cán bộ quân sự ở một số đơn vị.
Dân chủ rộng rãi, kết hợp với kỷ luật nghiêm minh là một nguyên tắc trong xây dựng Đảng cách mạng, là nội dung mà Đại hội XI của Đảng tiếp tục nhấn mạnh. Dân chủ rộng rãi và kỷ luật nghiêm minh là điều kiện khách quan để tạo lập được môi trường chính trị, văn hoá trong sạch lành mạnh, làm điều kiện để giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay. Do đó, phát huy dân chủ, tăng cường kỷ luật, thực hiện nghiêm các chế độ nề nếp quy định là giải pháp quan trọng để giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay.
Dân chủ và kỷ luật không phải là hai phạm trù gạt bỏ lẫn nhau, mà trái lại, chính là điều kiện cho nhau. Phát huy dân chủ là tạo điều kiện để mọi thành viên trong đơn vị hiểu biết, tôn trọng lẫn nhau, từ đó biết ứng xử hợp lý, thoả đáng. Trong quan hệ với kỷ luật, phát huy dân chủ chính là điều kiện cơ bản để mọi thành viên tự ý thức được vai trò, trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với tập thể. Ngược lại, việc duy trì nghiêm chế độ nền nếp kỷ luật là điều kiện để thực hiện dân chủ rộng rãi, đúng nguyên tắc. Trong môi trường đó mọi thành viên không những chỉ hiểu biết, tôn trọng nhu cầu, lợi ích chính đáng của nhau mà còn phải duy trì nghiêm những quy tắc, quy định theo sự phân công chức trách nhiệm vụ. Chỉ có trong môi trường như vậy, nhận thức chính trị, thái độ chính trị, tình cảm cách mạng của thế hệ trẻ trong Quân đội mới được củng cố và phát triển, từ đó hình thành ý chí quyết tâm, củng cố lý tưởng cách mạng.
Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay, cần phải thực hiện đồng bộ, toàn diện và khoa học các giải pháp. Trong thực hiện các giải pháp trên, phải tìm ra các yêu cầu của mỗi giải pháp, trên cơ sở các nguyên tắc phương pháp luận Mác-xít, đồng thời phải chú ý đúng mức đến tính cụ thể đối với mỗi đối tượng. Chỉ có như vậy, giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong Quân đội hiện nay mới đem lại hiệu quả thiết thực, bền vững, đáp ứng yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng Quân đội và sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân Việt Nam./.
ThS. PHẠM VĂN THẮNG
Học viện Quốc phòng