ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG LÀ… MỘT BỘ PHẬN CỦA CƠ THỂ! 

Trong một thập kỷ qua, Trung Quốc đã trở thành “quốc gia màn hình” theo cách gọi của giới nghiên cứu truyền thông khi mà đa số người dân Trung Quốc coi điện thoại di động như một “vật bất li thân” hay nói một cách vui vẻ theo cách của họ là: như một bộ phận của cơ thể, rất quan trọng, không thể thiếu. Một nhân viên Trung Quốc đi làm quên điện thoại thì việc đầu tiên là phải xin nghỉ để về nhà lấy. Vấn đề không phải là ý thức hay thói quen, mà ở chỗ, các ứng dụng công nghệ sử dụng bằng điện thoại đang tham gia vào nhịp sống hằng ngày của người dân nước này. Điện thoại di động là nơi lưu các mã, các app (ứng dụng) cho phép người dùng quét mã tài khoản khi muốn đi lại bằng dịch vụ xe đạp, đi tàu điện ngầm hay để thanh toán các dịch vụ khác. Nếu thiếu điện thoại, người ta sẽ cảm thấy bị động và rắc rối trong cuộc sống. 

Hơn 2 tháng qua, Trung Quốc đã đưa việc thanh toán điện tử thành ứng dụng rộng rãi. Tại Cố Cung hay Ngõ cổ Nam La, nơi người Trung Quốc gọi là cánh cửa để quay về với quá khứ, hay bất cứ nơi nào trên đường phố Bắc Kinh, bạn có thể mua một chiếc bánh bao, một xiên táo đỏ bọc đường hay một ly cà phê chỉ với chiếc điện thoại lưu mã QR, thanh toán qua tài khoản mà không cần mang theo tiền mặt.

NẾU BẠN NÓI CHUYỆN KHÔNG HẤP DẪN, NGƯỜI TA SẼ XEM WECHAT

 Truyền thông mới bùng nổ mạnh mẽ ở Trung Quốc từ sau 2010 với sự dẫn đầu của những tập đoàn công nghệ như Alibaba, Tencent… Do vậy, mặc dù chặn sử dụng các mạng xã hội như Facebook, Twitter hay Youtube nhưng Trung Quốc lại phát triển những nền tảng mạng xã hội riêng như Weibo và Wechat. Giáo sư Đồng Quan Bằng, Đại học Truyền thông Trung Quốc, Chủ nhiệm Ủy ban học thuật Viện nghiên cứu Truyền thông và Quan hệ công chúng chia sẻ với những người làm báo đến từ Việt Nam: “Một người “lười” viết blog như tôi có 5 trăm nghìn fan theo dõi trên tiểu blog, còn bạn tôi, hoạt động trong lĩnh vực môi trường, rất chăm viết các bài liên quan đến môi trường hiện có 5 triệu người theo dõi. Chính phủ không can thiệp chúng tôi viết gì bởi vì chúng tôi hiểu rõ mình làm gì và không được làm gì. Rõ ràng, những thông tin được cá nhân hóa có sức hấp dẫn rất đặc biệt”. 

Trong một bài phát biểu tại hội nghị toàn quốc vào tháng 8 năm 2013 về tuyên truyền và tư tưởng làm việc, người đứng đầu Nhà nước Trung Quốc Tập Cận Bình nói rằng, để đáp ứng với những thay đổi của thế giới, Trung Quốc cần lan truyền những ý tưởng và những quan điểm mới và nhấn mạnh sự cần thiết tăng cường vùng phủ sóng truyền thông. Tháng 8 năm 2014, ông Tập Cận Bình đưa ra chiến lược quản lý các phương tiện truyền thông mới của Trung Quốc khi xác định cần tạo ra một phương tiện truyền thông chính thống kiểu mới, mạnh mẽ, có có ảnh hưởng và đáng tin cậy, được tích hợp trong một cách tiếp cận đa nền tảng. 

Trung Quốc hiện có 2.000 kênh trên các Đài Truyền hình phục vụ cho hơn 1 tỷ dân. Tuy nhiên, truyền hình vẫn không phải là lĩnh vực phát triển nhanh nhất, dẫn đầu xu thế mới mà chính là truyền thông mới. Nếu bạn nói “Tôi đang xem truyền hình”, nhiều người Trung Quốc sẽ nói đùa rằng như thế là bạn đã “có tuổi” rồi đấy. Một nghiên cứu của truyền thông Trung Quốc cho hay, hiện nay, tuổi trung bình của người xem truyền hình ở Trung Quốc là 38. Người đọc sách, báo, tạp chí là từ 44 tuổi trở ra. Và từ 0 đến 100 tuổi thì… đều yêu thích điện thoại di động.

Một nghiên cứu được thực hiện bởi IAB và Ủy ban quảng cáo của Trung Quốc IIACC nhận định, vai trò của điện thoại di động trong truyền thông ảnh hưởng tới người dùng Trung Quốc lớn hơn người dùng ở Mỹ. Nghiên cứu cho hay, hơn 1/5 số người được hỏi ở Trung Quốc cho biết họ đã dành 3 giờ hoặc hơn mỗi ngày để truy cập điện thoại thông minh. Hơn 1/4 người dùng smartphone ở Trung Quốc cho hay họ ít xem truyền hình và giảm tiêu thụ báo in bởi sự chia sẻ với những tiện ích trên điện thoại di động (khoảng 28,27%). Điều đó cho thấy, tiêu thụ phương tiện truyền thông bị ảnh hưởng bởi smartphone. Những xu hướng này đã được nghiên cứu và nắm bắt bởi các công ty công nghệ và báo chí, truyền thông Trung Quốc. Họ gọi truyền thông trên điện thoại di động là truyền thông mới, truyền thông do người dùng tạo ra. Và đó là một thách thức với giới truyền thông truyền thống. 

Giáo sư Đồng Quan Bằng cho hay, chúng tôi gọi đây là “Thời đại quan tâm ba phút”. Đó không phải là câu nói vui hay một khái quát hài hước mà là một sự thật được rút ra từ những nghiên cứu tâm lý người dùng và nó chi phối cách người ta tương tác, truyền thông trên nhiều lĩnh vực. Có những chương trình phát thanh đã thích ứng bằng cách sau 3 phút thông tin là phát một đoạn nhạc, bài hát. Trong phim điện ảnh, sau 3 phút thay đổi phân cảnh để thu hút sự chú ý. Khi quan chức trả lời trước báo chí, sau 3 phút diễn thuyết, họ sẽ tự điều chỉnh để giữ được sự chú ý của người nghe. Đó cũng là lý do các video clip ngắn đang rất được ưa chuộng ở Trung Quốc. Giới truyền thông nói: “Nếu bạn “kể chuyện” không hấp dẫn, cẩn thận đấy, người ta sẽ chuyển sang xem Wechat”. 

“PHÂN CÔNG HỢP TÁC”

Để thích ứng với sự cạnh tranh từ truyền thông mới, để lấy lại thị phần công chúng, truyền thông truyền thống ở Trung Quốc đang hòa nhập theo xu thế đa phương tiện. Họ phối hợp với nhau, hợp nhất một số đơn vị truyền thông lớn. Cơ quan truyền thông mới hợp nhất Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV), Đài Phát thanh Quốc tế Trung Quốc (CRI) và Đài Phát thanh Quốc gia Trung Quốc (CNR) thành Đài Phát thanh - Truyền hình Trung ương Trung Quốc. Ở cấp huyện, Trung Quốc cũng đã thành lập các trung tâm truyền thông đa phương tiện, xử lý các công nghệ dữ liệu lớn và kết nối các thiết bị gia đình vào mạng. Dự tính, đến năm 2020, ô tô do Trung Quốc sản xuất sẽ tự kết nối vào mạng đài phát thanh và truyền hình.

Nhân dân Nhật báo - cơ quan của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc là điển hình của việc chuyển đổi thành công, bắt nhịp cùng truyền thông mới. Tại dinh cơ 30 tầng trông như một tòa lầu của một doanh nghiệp mới và hiện đại, Trung tâm truyền thông mới nằm ở tầng thứ 14. Hiểu ngắn gọn, đây là khu điều hành các app công bố thông tin, thiết kế các chủ đề và sản xuất các chương trình trực tiếp trên các trang mạng của Nhân dân trên mạng xã hội, trước chỉ là một bộ phận nhỏ, chuyên sản xuất clip ngắn, giờ đây được tách thành một trung tâm hiện đại và năng động bậc nhất tòa báo. Từ năm 2012, Nhân dân đã bắt tay sản xuất các app di động trên mạng xã hội, chủ yếu là trên Weibo và Wechat. Tại phòng họp lớn của Trung tâm, màn hình dữ liệu lớn chạy hết tường chính của căn phòng, cập nhật thống kê dữ liệu số người dùng, các xu hướng, sở thích, cảm xúc... người dùng thể hiện qua cách họ theo dõi nội dung. Việc phân tích hiệu quả truyền thông dựa trên những con số dữ liệu được cập nhật hàng giây và điều chỉnh ngay lập tức trong sản xuất nội dung. Nhờ những đột phá với truyền thông mới, trên Weibo, Nhân dân đứng hàng đầu các trang truyền thông được đọc nhiều trên mạng xã hội. Cho đến nay, các cơ quan báo chí quyền lực nhất của Trung Quốc đều đã đăng ký trang thông tin trên Weibo, Weixin.

Người phụ trách Trung tâm truyền thông mới của Nhân dân cho hay, một vài hình thái của sản phẩm truyền thông mới là: 1) Yêu cầu tính tương tác cao. Năm 2017, Chủ tịch Tập Cận Bình đến Truyền thông mới phát triển trên nền tảng công nghệ số nên thường xuyên thay đổi theo mức độ phát triển của công nghệ. Truyền thông mới thoát khỏi giới hạn của các định dạng truyền thông kiểu cũ như báo giấy, tạp chí, truyền hình. Một trong những ưu điểm được cho là nổi bật của truyền thông mới là cho phép người dùng tự do hơn trong cách lựa chọn và công bố thông tin. Khi đó, người sử dụng cũng đồng thời là người “kể chuyện” hay là người làm truyền thông, nói cách khác là: nhà báo công dân. Mỗi một cá nhân có thể thu thập, xử lý và công bố thông tin trên trang cá nhân của mình với nhiều màu sắc và nhiều mục đích khác nhau. thăm Trụ sở Mạng Nhân dân và được giới thiệu về tính năng này. Trong dịp tết Nguyên tiêu, ông đã mượn trang của Nhân dân trên Weibo, Weixin để chuyển lời chúc đến nhân dân Trung Quốc. 2) Nhiều hình ảnh động, tin tức dạng sơ đồ, clip ngắn. Xu hướng clip ngắn đang rất phổ biến ở Trung Quốc, và đối với Trung tâm truyền thông mới của Nhân dân, clip ngắn được xem là sản phẩm chủ lực. 3) Các trang truyền thông trên mạng chủ yếu tập trung vào giới trẻ, gồm nhiều thông tin giải trí hoặc hữu ích với họ. Nhân dân vẫn định vị mình là một trang chính thống của Nhà nước Trung Hoa, tập trung chủ yếu vào chính luận và thời sự. Nhưng các kênh phát sóng khác nhau với những nội dung linh hoạt, phong phú đang mở rộng đối tượng công chúng trẻ một cách khá hiệu quả. Thậm chí, họ khẳng định, các kênh phủ sóng nhiều, đa dạng, phong phú và linh hoạt về nội dung, cách thể hiện nên cũng tạo hiệu ứng, khiến người trẻ khá quan tâm theo dõi chính luận và thời sự. 4) Có nhiều app thú vị khiến người dùng cảm thấy bị hấp dẫn. Năm ngoái, hơn một tỷ người đã vào trang mạng của Nhân dân chỉ để tham gia một ứng dụng cho những bức ảnh người dùng trong trang phục quân đội ngay trên app của trang.

Một vấn đề thách thức khác đặt ra trong thời đại truyền thông mới là yếu tố nội dung của sản phẩm liên quan đến vấn đề nhân sự. Theo Giáo sư Đồng Quan Bằng, bài học, kinh nghiệm rút ra cho truyền thông Trung Quốc sau nhiều năm là: Nội dung sản xuất phải luôn là hàng đầu. Ông cho hay, có một giai đoạn vì đề cao công nghệ, người làm truyền thông xem nhẹ nội dung, cho rằng nội dung không phải là chính mà kênh phát mới là chính, do đó, người ta đã bỏ rất nhiều tiền để đầu tư công nghệ. Đồng thời, cũng giảm số lượng các nhân viên sản xuất nội dung. Nhưng sau đó, nội dung vì không hấp dẫn nên hiệu quả kém. “Chúng tôi hiểu rằng, nội dung tốt, kênh tốt thì mới thành công” – ông Đồng Quan Bằng nói. Giờ đây, truyền thông Trung Quốc sẵn sàng chi trả lương cao cho những người sản xuất nội dung song truyền thông nhà nước lại vấp phải sự canh tranh về nhân lực từ các công ty công nghệ. Họ đầu tư công nghệ và cần những người làm nội dung tốt để tích hợp các sản phẩm và các ứng dụng trên điện thoại di động và internet. Những biên tập viên giỏi của những cơ quan báo chí lớn có thể sẽ bị hấp dẫn bởi mức lương cao gấp nhiều lần từ những lời mời gọi của các Tập đoàn công nghệ lớn như Alibaba hay Tencent. 

Từ câu chuyện về nội dung, Giáo sư Đồng Quan Bằng cho hay, Trung Quốc đang bước vào cuộc cải cách nhân sự to lớn trong lĩnh vực truyền thông. “Sau 40 năm cải cách và mở cửa, chúng tôi kết luận: Nhân tài vẫn là then chốt. Giờ đây, chúng tôi muốn nhân viên truyền thông truyền thống sẽ phải có thu nhập bằng nhân viên truyền thông mới”. Giáo sư Bằng dự báo xu hướng giữa các cơ quan truyền thông truyền thống và truyền thông mới sẽ có sự “bắt tay”. Nhân tài sản xuất nội dung vẫn có thể vừa làm việc tại cơ quan truyền thông truyền thống vừa có thể hợp tác theo yêu cầu của các tập đoàn làm công nghệ truyền thông và nhận lương “khủng” của họ. Đó gọi là sự “phân công hợp tác”.

Thu Thanh