Từ mùa xuân Tân Mùi (26/3/1931) đến nay, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã trải qua 81 năm cống hiến vẻ vang cho dân tộc với các thế hệ tuổi xuân ghi công với dân, với nước. Đồng hành cùng thanh niên, hàng trăm ca khúc hát về tuổi trẻ và dành cho tuổi trẻ của các thế hệ nhạc sĩ đã ra đời.

Năm 1941, trong không khí cách mạng sục sôi, thanh niên ta đã có ngay bài hát của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước “Tiếng gọi Thanh niên”. Khi còn sống, nhạc sĩ Lưu Hữu Phước kể rằng, trước năm 1945, bài hát chỉ chuyền tay nhau bí mật phổ biến. Lúc đó lời thứ nhất có sự đóng góp của ông Mai Văn Bộ: “Nào anh em ơi, tiến lên đến ngày giải phóng -  Đồng lòng cùng đi đi đi sá gì thân sống…”. Sau đó các ông Lê Khắc Thiều và Đặng Ngọc Tốt thấy bài hát có sức mạnh đích thực, nên đã cùng soạn thêm lời thứ hai, chủ ý nói đến các sinh viên là đối tượng của sự hiệu triệu: “Này sinh viên ơi đứng lên đáp lời sông núi - Đồng lòng cùng đi đi đi mở đường khai lối…”.

Bài hát đã thúc giục các tầng lớp thanh niên nhất là sinh viên góp phần cùng toàn dân xốc tới làm cách mạng vì tự do và độc lập. Cuối năm 1943, bài hát được xuất bản, nhưng bị thực dân Pháp cấm lưu hành. Đầu năm 1945, ông Huỳnh Văn Tiểng viết thêm lời thứ ba, cả trẻ lẫn già đều thuộc và hát vang bài này trong khí thế Cách Mạng Tháng 8: “Anh em ơi mau tiến lên dưới cờ, sinh viên ơi quật cường nay đến giờ. Tiến lên cùng tiến, gió tung nguồn sống. Cháy trong lòng ta ngàn mớ lửa hồng”.

Trong dòng chảy lịch sử của nền ca khúc Việt Nam hiện đại, “Tiếng gọi Thanh niên” là ca khúc đầu tiên viết về thanh niên. Suốt 70 năm qua và cho đến hôm nay, bài hát ấy đã được ngân vang cùng núi sông, cùng tuổi trẻ và trở thành bài ca đi cùng năm tháng.

Trải qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, hàng loạt bài hát ra đời góp lời ngợi ca khí phách anh hùng của thanh niên thời đại Hồ Chí Minh. Đó là hình ảnh hiên ngang anh dũng trước quân thù của Võ Thị Sáu trong bài ”Biết ơn chị Võ Thị Sáu” (Nguyễn Đức Toàn), của Nguyễn Văn Trỗi trong bài  “Lời anh vọng mãi ngàn năm” (Vũ Thanh), của Nguyễn Viết Xuân trong bài “Cùng anh tiến quân trên đường dài” (Huy Du), của Thái Văn A trong bài “Thái Văn A đứng đó” (Văn An)…

Đất nước thống nhất, vai trò của thanh niên trong lao động sản xuất được các nhạc sĩ mô tả theo một phong cách mới, trẻ trung và đầy náo nức. Ví như: “Đường tàu mùa xuân” (Phạm Minh Tuấn), “Con kênh ta đào” (Phạm Tuyên), “Trị An âm vang mùa xuân” (Tôn Thất Lập, “Tiếng gọi sông Đà” (Trần Chung), “Thành phố trẻ” (Trần Tiến), “Tình ca người thợ mỏ” (Hoàng Vân)…

Nhiều bài hát ra đời đã lâu vẫn được giới trẻ yêu thích. Bởi lẽ các nhạc sĩ đã khéo sử dụng âm hưởng của nhạc truyền thống cổ truyền, tạo ra những giai điệu dễ nhớ dễ thuộc, dễ phổ biến. Ngoài bài “Tiếng gọi thanh niên” (Lưu Hữu Phước) với chất liệu “ngũ cung”, ta còn thấy có “Thanh niên vui mở đường” (Đỗ Nhuận) với tiết tấu “trống ngũ liên”; rồi “Cô gái Sông La” (Doãn Nho) hay “Chào em cô gái Lam Hồng” (Ánh Dương) đều mang đậm chất dân ca Nghệ Tĩnh…

Còn nhiều và rất nhiều bài ca đi cùng năm tháng cho đến nay tuổi trẻ vẫn say sưa đàn và hát trong các kỳ hội diễn. Các tác giả đã già (hoặc đã mất) nhưng bài hát còn trẻ mãi.

Tôi sẽ rất thiếu sót nếu như chưa nhắc đến hai bài hát đã trở thành “Đoàn ca” trong các cuộc họp lớn hay nhỏ của Thanh niên. Đó là bài “Thanh niên làm theo lời Bác” xuất hiện từ những năm 50 của thế kỷ trước. Từ 4 câu thơ của Hồ Chủ tịch tặng Đội thanh niên xung phong đang làm nhiệm vụ “bảo đảm giao thông” ở bản Nà Tu (nay thuộc xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Cạn), nhạc sĩ Hoàng Hòa đã viết nên một ca khúc vừa ngắn gọn lại vừa phổ đầy đủ lời thơ của Bác:

“Không có việc gì khó

Chỉ sợ lòng không bền

Đào núi và lấp biển

Quyết chí ắt làm nên”.

Năm 1971, nhân 40 năm ngày thành lập Đoàn, nhạc sĩ Văn Dung cũng đã có bài “Hành khúc thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh” mà nhiều người nhớ mãi: “Vững bước đi lên quê hương đang vẫy gọi  - Xứng đáng thanh niên thời đại Hồ Chí Minh - Dù ngàn gian khó, thề nguyện hy sinh - Chiến đấu suốt đời dưới cờ Đảng quang vinh…”.

Cho đến nay, các thế hệ nhạc sĩ đã và đang sáng tác nhiều bài hát hay về tình yêu đôi lứa, về lao động sáng tạo, về bảo vệ Tổ quốc, về khả năng lập nghiệp của thanh niên được giới trẻ hát. Chắc chắn trong tương lai các nhạc sĩ trẻ sẽ có nhiều ca khúc mới hay hơn, tạo nên sức trẻ của tác phẩm.

Mỗi thời đại có một nhu cầu riêng của tuổi trẻ trong thưởng thức âm nhạc, nhưng không vì vậy mà những bài ca đi cùng năm tháng bị quên lãng. Qua các hội diễn mà tôi được dự, tuổi trẻ vẫn hát vang những bài ca truyền thống quen thuộc bên cạnh nhưng bài hát theo phong cách hiện đại mà tuổi trẻ yêu thích. Trong các chương trình biểu diễn, họ đều biết “pha màu”, giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và hiện đại; giữa Dân ca nhạc cổ truyền và nhạc nhẹ, nhạc nhảy theo trào lưu. Sự “pha màu” này đòi hỏi cân xứng, có trình độ thẩm mỹ để cho các thế hệ thanh niên đều chấp nhận mà phát huy. Đây cũng là việc khó, nhưng không thể không làm được. Bởi lẽ “không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền…”./. 

(Nhạc sĩ Dân Huyền/VOV)