Văn miếu Mao Điền là nơi kế thừa và tiếp nối của Văn miếu trấn Hải Dương xưa. Di tích được khởi dựng vào thời Lê Sơ (thế kỷ XV) tại xã Vĩnh Lại, huyện Đường An, nay là xã Vĩnh Tuy, huyện Bình Giang, cùng thời với Văn miếu là trường thi Hương được xây dựng tại xã Mao Điền, tổng Mao Điền nay thuộc xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng. Đến thời Tây Sơn (1788-1802), Văn miếu được di chuyển từ Vĩnh Lại về Mao Điền, hợp nhất với trường thi Hương trấn Hải Dương và trở thành nơi đào tạo hàng nghìn cử nhân, tiến sỹ Nho học, đứng vào hàng đầu cả nước. Thời phong kiến, Hải Dương có số Tiến sỹ Nho học đứng đầu cả nước ở cấp tỉnh, huyện và xã. Năm 1992, Văn miếu Mao Điền được Nhà nước xếp hạng di tích cấp Quốc gia; năm 2002 được đầu tư, tôn tạo với quy mô lớn, trở thành nơi tôn vinh tài năng, công đức của Đức thánh Khổng Tử cùng các vị Đại khoa tiêu biểu của Việt Nam và người tỉnh Đông qua các thời kỳ như: Nhà giáo Chu Văn An, Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi, Nhập nội hành khiển Phạm Sư Mạnh, Đại danh y Tuệ Tĩnh, Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi, Thần toán Việt Nam Vũ Hữu, Trình quốc công Trạng nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, nữ Tiến sỹ Nguyễn Thị Duệ...

Tại buổi lễ, sau phần gióng trống, thỉnh chiêng khai hội và đọc Văn tế Đức thánh Khổng Tử, cùng các vị đại khoa, Ban tổ chức đã khánh thành hệ thống bia Tiến sĩ và công bố quyết định của Hội đồng xác lập kỷ lục Việt Nam công nhận Văn miếu Mao Điền là 1 trong 5 địa chỉ khuyến học lớn nhất Việt Nam.

Bia tại Văn miếu Mao Điền gồm 14 bia; có chiều cao 2,65m; rộng 1,25m; dày 25cm. Văn bia biên soạn bằng song ngữ, mặt trước bằng Hán văn, gồm 4 vạn chữ, là văn bia Tiến sỹ dài nhất Việt Nam. Văn bia đề danh 637 Tiến sĩ trấn Hải Dương, được dựng trong 2 nhà bia. Mỗi vị Tiến sỹ được khắc họ tên, năm sinh, năm đỗ, quê quán (cũ, hiện nay), khoa thi, niên hiệu, tóm tắt sự nghiệp. Hoa văn trên bia lấy 4 mẫu hoa văn là thời Trần, Hậu Lê, thời Mạc và thời Nguyễn. Tổng kinh phí làm bia là trên 1,5 tỷ đồng; trong đó phần lớn là huy động từ nguồn xã hội hóa, đóng góp của các cá nhân, đơn vị, doanh nghiệp.

Cùng với hệ thống văn bia Tiến sỹ, tại Văn miếu Mao Điền còn có phòng trưng bày truyền thống dạy và học của tỉnh Hải Dương xưa và nay; tôn vinh các thầy cô giáo, những học sinh xuất sắc trên mọi lĩnh vực ở các cấp học.

Việc mở rộng, khắc dựng hệ thống bia Tiến sỹ nhằm bảo tồn và phát huy truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo của dân tộc Việt Nam nói chung và tỉnh Hải Dương nói riêng.

Tại hội Xuân Văn miếu Mao Điền 2017 còn diễn ra các hoạt động như: Giải cờ tướng của Hội Nhà báo tỉnh Hải Dương; giao lưu hát quan họ dưới thuyền trên hồ Văn miếu; biểu diễn thể dục dưỡng sinh; tổ chức hội thi cho học sinh tìm hiểu lịch sử di tích và các danh nhân, thi viết chữ đẹp; trưng bày chuyên đề Truyền thống Khoa bảng và di tích nho học Hải Dương; trưng bày triển lãm thư pháp Hán - Việt của các nhà thư pháp các tỉnh, thành và các trò chơi dân gian...

Lễ hội diễn ra đến ngày 15/3 (tức 18/2 năm Đinh Dậu)./.

Mạnh Tú/TTXVN