TỒN TẠI, HẠN CHẾ

Công nghiệp hỗ trợ góp phần tăng cường sự liên kết trong chuỗi cung ứng của các ngành công nghiệp chủ lực của nền kinh tế như dệt may, da giày, điện tử, nông nghiệp, thủy sản… với các thị trường lớn và khó tính như Hàn Quốc, Nhật, Mỹ, châu Âu, Trung Quốc… Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức như về quy mô, kinh nghiệm, năng lực, thị phần, thương hiệu… đòi hỏi nỗ lực của nhiều bên để công nghiệp hỗ trợ phát triển mạnh mẽ hơn, thu hẹp khoảng cách giữa yêu cầu của ngành công nghiệp nội địa, cũng như của các đối tác, khách hàng đa quốc gia và năng lực đáp ứng.

Cụ thể, công nghiệp hỗ trợ Việt Nam vẫn bộc lộ những tồn tại, hạn chế. Sản phẩm công nghiệp hỗ trợ trong nước còn đơn giản, hàm lượng công nghệ trung bình và thấp, có giá trị nhỏ trong cơ cấu giá trị sản phẩm. Tỷ lệ nội địa hóa các ngành công nghiệp còn thấp, đơn cử ngành điện tử chỉ từ 5-10%; ngành ô tô từ 7-10%; ngành dệt may, da giày từ 45-50%.

Các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam còn thiếu nguồn lực để đổi mới; chưa đủ năng lực cung cấp linh kiện và phụ tùng có hàm lượng công nghệ cao, kỹ thuật phức tạp đáp ứng các yêu cầu để tham gia sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu.

Theo báo cáo khảo sát của Tổng cục Thống kê năm 2021, về trình độ công nghệ, khoảng trên 30% doanh nghiệp cho biết hiện vẫn đang sử dụng hoàn toàn thiết bị điều khiển thủ công, trên 50% có sử dụng thiết bị bán tự động, chỉ hơn 10% doanh nghiệp có sử dụng thiết bị tự động hoá, và chưa đến 10% doanh nghiệp có sử dụng robot trong dây chuyền sản xuất.

Xét theo chuỗi giá trị, tỷ trọng doanh nghiệp hoạt động ở các phân khúc mang lại giá trị gia tăng cao trong chuỗi giá trị khá thấp, chỉ có khoảng 19% doanh nghiệp dệt may da giày và 33% doanh nghiệp điện tử có thực hiện công đoạn thiết kế trong quá trình sản xuất.

Phần lớn doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ chưa áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, hay những công cụ quản lý sản xuất thông dụng. Chỉ có khoảng 20% doanh nghiệp có chứng nhận ISO 9000 (quản lý chất lượng), 9% doanh nghiệp có chứng nhận ISO 14000 (quản lý môi trường), cũng khoảng hơn 20% doanh nghiệp cho biết có thực hiện 5S tại doanh nghiệp, trong khi các công cụ khác như Lean, 6 sigma, hay TQM, TPM thì số doanh nghiệp áp dụng chỉ khoảng từ 1-2%.

BAN HÀNH CÁC CƠ CHẾ, CHÍNH SÁCH THÚC ĐẨY MẠNH MẼ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ

Trước thực trạng trên, các doanh nghiệp càng phải tăng cường áp dụng các giải pháp linh hoạt trong quản lý, điều hành sản xuất, thúc đẩy sáng kiến, đổi mới mô hình kinh doanh để đảm bảo kinh doanh liên tục, nâng cao năng suất lao động, tuân thủ các tiêu chuẩn hơn nữa.

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập toàn cầu như hiện nay, thì tỷ lệ nội địa hóa bao nhiêu phần trăm không quan trọng bằng hàm lượng công nghệ đóng góp cho chuỗi giá trị là bao nhiêu. Đây là điều quan trọng và mấu chốt, để đóng góp vào hàm lượng công nghệ cao trong từng sản phẩm và là ý nghĩa sâu xa mà công nghiệp hỗ trợ Việt Nam cần hướng tới.

Thời gian qua đã có nhiều cơ chế, chính sách đã được ban hành nhằm thúc đẩy mạnh mẽ quá trình phát triển công nghiệp nói chung và công nghiệp hỗ trợ nói riêng.

Thực hiện nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết 115/NQ-CP ngày 6/8/2022 của Chính phủ về các giải pháp thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, cụ thể: “Tăng cường hợp tác quốc tế, mở rộng thị trường, tận dụng lợi thế về thị trường thuộc các hiệp định thương mại tự do đã ký kết; hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nâng cao năng lực thông qua hợp tác chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực”, trong thời gian qua Cục Công nghiệp đã triển khai nhiều hoạt động hợp tác với các đơn vị, tổ chức trong nước cũng như quốc tế, các doanh nghiệp FDI lớn tại Việt Nam nhằm hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo cơ hội để các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hiện Bộ Công Thương cũng đang phối hợp với các cơ quan đơn vị triển khai Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ giai đoạn 2016-2025 theo Quyết định số 68/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 18/1/2017, nhằm hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nội địa và tăng cường kết nối, tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Trong năm 2021, có 48 doanh nghiệp được hướng dẫn áp dụng các hệ thống quản lý quản trị doanh nghiệp, quản trị sản xuất, 105 doanh nghiệp được tư vấn hỗ trợ kỹ thuật cải tiến sản xuất. Tổng cộng 62 khóa đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho các cán bộ quản lý, người lao động của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đã được tổ chức.

Đáng chú ý, Cục Công nghiệp - Bộ Công Thương và Samsung Việt Nam đã phối hợp triển khai một số dự án hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất, cải thiện chất lượng sản phẩm, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi sản xuất của Samsung cũng như chuỗi cung ứng toàn cầu, bao gồm Chương trình hợp tác đào tạo chuyên gia tư vấn Việt Nam, Chương trình tư vấn cải tiến cho doanh nghiệp Việt Nam, Dự án hợp tác đào tạo nhân lực khuôn mẫu Việt Nam, Dự án hợp tác phát triển nhà máy thông minh tại Việt Nam. Các chương trình này bước đầu đã đạt được những kết quả khá ấn tượng: Đào tạo được 406 tư vấn viên trên toàn Việt Nam, cải tiến quy trình sản xuất cho 379 doanh nghiệp Việt Nam… Tính đến năm 2021, tổng số doanh nghiệp nội địa tham gia vào chuỗi cung ứng là 752 doanh nghiệp, trong đó 51 doanh nghiệp là nhà cung ứng cấp 1, 203 doanh nghiệp là nhà cung ứng cấp 2 và 498 doanh nghiệp là nhà cung ứng dịch vụ.

Trong thời gian tới, Cục Công nghiệp, Bộ Công thương sẽ tiếp tục triển khai thêm nhiều hoạt động hợp tác song phương và đa phương, ưu tiên phát triển đổi mới sáng tạo, nghiên cứu phát triển, chuyển giao công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và năng lực cạnh tranh, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tham gia sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu.

Bộ Công Thương đang tham gia xây dựng nhiều chủ trương, chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước về công nghiệp hóa và phát triển công nghiệp, nhằm hiện thực hóa các mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước tại Nghị quyết Đại hội XIII. Trong đó, quan trọng nhất là tham gia xây dựng Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; và xây dựng Luật Phát triển công nghiệp trong thời gian tới.

Nam Hải