Xưa nay, người đọc từng biết đến hình ảnh vị Đại tướng, Tổng tư lệnh qua những văn bản lịch sử, những hồi ký và những thước phim tư liệu, nhưng phải đến khi cuốn tiểu thuyết “Không phải huyền thoại” của nhà văn Hữu Mai, thì chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp mới hiện lên như một nhân vật văn học trọn vẹn, với những ưu tư và trách nhiệm của một con người được lịch sử chọn.

Chiến tranh với những thăng trầm thường tạo nên những huyền thoại. Nhưng nhà văn Hữu Mai, bằng mối quan hệ đặc biệt với nhân vật của mình, đã phác họa một chân dung mang tầm vóc lịch sử - người mà Xã luận báo của Angieri đã mô tả: “Là một người có dáng vẻ rất giản dị. Còn hơn một anh hùng. Tướng Giáp. Ông thuộc dòng những chiến sĩ mà người ta sẽ kể những chiến công từ thế hệ này qua thế hệ khác. Có lẽ ngay cả những nhà sử học cũng cần rất nhiều luận chứng để tránh miêu tả ông như một nhân vật truyền thuyết, để kể lại trung thành những giá trị của ông”.

Là người thể hiện hồi ký cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ 1964, đã cùng trở lại Điện Biên với Đại tướng trong tất cả những lần ông về chiến trường xưa, đã chứng kiến đại tướng gặp R.McNamara, là người giới thiệu cho con trai Tổng thống Kennedy gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chắc chắn, hơn bất kỳ nhà văn đương đại nào, nhà văn Hữu Mai có thể viết rất sâu và rất hay về vị tướng huyền thoại này. Nhưng ông đã chọn cách giản dị và dễ hiểu nhất để viết.

Với bối cảnh là cuộc kháng chiến chống Pháp và cao trào chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, gần 500 trang viết trong cuốn sách “Không phải huyền thoại” không mong đưa ra những phát hiện mới về lịch sử chiến tranh Việt Nam hiện đại, mà chỉ mong làm rõ thêm, bổ sung thêm, cụ thể hoá thêm thực tế cuộc chiến, may chăng có thể mang lại điều gì đó bổ ích đối với những vấn đề bạn đọc quan tâm - Cố nhà văn Hữu Mai đã tâm sự như vậy trước khi ông hoàn thành bản thảo cuối cùng về cuốn tiểu thuyết này.

Câu hỏi vì sao Việt Nam thắng trận Điện Biên Phủ rút cục đã có câu trả lời, nhưng điều khiến cho “Không phải huyền thoại” vượt ra khỏi khuôn khổ biên niên sử bình thường ở chỗ, cuốn sách đã lột tả được khía cạnh khắc nghiệt của chiến tranh. Khốc liệt ở chiến hào, quyết liệt ở trên những căn hầm sở chỉ huy, và không khoan nhượng ở bàn nghị sự quốc tế. Số phận của một xu thế chính trị rơi vào những thời điểm quyết định, và người cầm quân phải thỏa mãn được đáp số kép: Phương án đúng và thời điểm đúng. Phía sau những chiến thắng vẻ vang là những tâm sự gì, Hữu Mai đã tìm được câu trả lời đầy sức nặng qua hình tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

“Không phải huyền thoại” cũng đã mô tả, tuy không nhiều nhưng khá sắc nét tính cách của các văn nghệ sĩ - đồng đội của mình thời Điện Biên: Nguyễn Đình Thi, Trần Dần, Chính Hữu và qua đó, thấy được quan hệ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp - anh Văn - với văn nghệ sĩ thời kháng chiến.

“Không phải huyền thoại” là tiểu thuyết cuối cùng của nhà văn Hữu Mai - Tác giả của một loạt các tập sách nổi tiếng: Cao điểm cuối cùng, Vùng trời, Ông cố vấn - Hồ sơ một điệp viên. Khác với lần xuất bản đầu tiên năm 2007 do Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân thực hiện, Nhà xuất bản Trẻ đã tái bản “Không phải huyền thoại” với phần bổ sung bài phỏng vấn Đại tướng, rằng: Tại sao người Việt Nam đều giành chiến thắng trong lúc kẻ thù mạnh nhất của con trai của cố Tổng thống Mỹ Kennedy.

“Không phải huyền thoại” - cuốn sách công phu và chân thực khiến người đọc tưởng như cảm thấy hơi thở của một lịch sử rất gần đây, những hình tượng sống động như thể chiến thắng độc đáo bậc nhất trong lịch sử vừa mới được họ tạo ra./.