Cán bộ và chiến sĩ thương yêu phau như ruột thịt, chia ngọt sẻ bùi. Quân và dân như cá với nước, đoàn kết một lòng, học hỏi giúp đỡ lẫn nhau"(1). Điều đó toát lên phẩm chất, truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam; đồng thời thể hiện nhân cách văn hóa cao dẹp của "Bộ đội Cụ Hồ .
Hiếm có một đất nước, hay một dân tộc trên thế giới mà những người lính lại được toàn dân coi là hình mẫu của con người mới, một nhân cách cao đẹp tạo dựng được lòng tin yêu, sự mến phục, có sức động viên các thế hệ kế tiếp noi theo gương sáng "Bộ đội Cụ Hồ" như ở Việt Nam. Cán bộ, chiến sự trong Quân đội nhân dân Việt Nam được toàn dân yêu mến, đùm bọc, che chở, giúp đỡ. Danh hiệu cao quý “Bộ đội Cụ Hồ" vừa hết sức giản dị, vừa gân gũi thân thương; chỉ có Quân đội nhân dân Việt Nam, một quân đội cách mạng, hết lòng vì nhân dân mới được nhân dân tin yêu, mến phục, noi gương học tập trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. "Bộ đội Cụ Hồ" trở thành biểu tượng cao đẹp trong lòng nhân dân Việt Nam về một mẫu người, một nhân cách văn hóa con người Việt Nam trên một số nội dung chủ yếu sau đây:

Một là, trung thành vô hạn với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội.

Đây là nhân cách văn hóa biểu hiện trước tiên ở "Bộ đội Cụ Hồ". Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Quân đội ta là quân đội nhân dân, do dân đề ra, vì dân mà chiến đấu”; "Trung với nước, hiếu với dân là bổn phận thiêng liêng, một trách nhiệm nặng nề, nhưng cũng là vinh dự của người chiến sĩ trong đạo quân quốc gia đầu tiên của nước ta"(2).

Quân đội ta từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, với lý tưởng cao cả vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, cũng hoàn toàn thống nhất với mục tiêu sự nghiệp cách mạng của Đảng và nguyện vọng tha thiết của nhân dân ta. Quân đội ta có bản chất cách mạng triệt để của giai cấp công nhân, mang trong mình truyền thống yêu nước, bất khuất của dân tộc, chống ngoại xâm kiên cường. 65 năm xây dựng và trưởng thành là chặng đường lịch sử chiến đấu không ngừng, với biết bao khó khăn, thử thách, vô cùng gian khổ, ác liệt. Trong gian khó, hiểm nguy, sự kiên định lý tưởng, nắm vững mục tiêu chiến đấu và niềm tin sâu sắc vào thắng lợi của cách mạng, đã cổ vũ, động viên các thế hệ cán bộ, chiến sĩ quyết tâm chiến đấu vì lý tường cách mạng cao cả của Đảng và nhân dân. Lớp lớp cán bộ, chiến sĩ Quân đội ta chiến đấu vì độc lập tự do cho dân tộc, hạnh phúc cho nhân dân; vì thế, họ không quản khó khăn, ác liệt, không tính toán riêng tư, không bao giờ khuất phục trước kẻ thù, luôn kiên định niềm tin tất thắng của cách mạng.

Trung thành tuyệt đối với Đảng, tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng là cội nguồn ý chí và tinh thần sẵn sàng xả thân, quyết tâm phấn đấu, hoàn thành nhiệm vụ cao cả của "Bộ đội Cụ Hồ". Thời chiến cũng như thời bình, "Bộ đội Cụ Hồ" luôn tiên phong đương đầu với những khó khăn, ác liệt. Trong chiến tranh, Quân đội ta đã đánh thắng quân đội thực dân, đế quốc, giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc. Trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ngày nay, hơn lúc nào hết, cán bộ, chiến sĩ quân đội càng thể hiện rõ phẩm chất chính trị, kiên cường trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân, suốt đời phấn đấu vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.

Những năm gần đây, tình hình quốc tế và khu vực tiếp tục diễn biến tác động đến cách mạng Việt Nam. Hơn lúc nào hết, cán bộ, chiến sĩ Quân đội ta luôn thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định con đường cách mạng mà Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân ta đã lựa chọn, xứng đáng là lực lượng nòng cốt cùng toàn Đảng, toàn dân đấu tranh làm thất bại chiến lược "diễn biến hòa bình gây bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, giữ vững ổn định chính trị để xây dựng đất nước nước.

Hai là, luôn thể hiện tinh thần cách mạng, hăng say học tập, rèn luyện, mưu trí, sáng tạo.

Thiết tha với sự nghiệp giành độc lập tự do cho dân tộc và hạnh phúc cho nhân dân. Quân đội ta không quản ngại khó khăn gian khổ, không lùi bước trước khó khăn, ác liệt, tranh thủ từng giờ, từng phút khắc phục mọi gian khổ, hy sinh để học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ mọi mặt. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ những nguyên tắc tác chiến cơ bản trong hoạt động quân sự của Quân đội ta là ‘phải kiên quyết dũng cảm, phải có kế hoạch mưu trí’, phải giữ quyền chủ động, mưu trí, linh hoạt. Chiến tranh là thử thách lớn nhất đối với mọi khả năng chịu đựng của con người. Mỗi cán bộ, chiến sĩ ta đã kiên trì học tập, làm chủ vũ khí trang, thiết bị kỹ thuật hiện đại để không ngừng nâng cao sức mạnh chiến đấu của mình. Kẻ địch tìm trăm phương, nghìn kế để phát huy ưu thế vũ khí, trang bị chiến tranh hiện đại, hòng đè bẹp tinh thần chiến đấu của Quân đội ta, nhưng chúng đã thất bại. Có thể nói, trường học lớn của Quân đội ta là thực tiễn chiến đấu; nét đẹp văn hoá của bộ đội ta là vừa có phẩm chất, trách nhiệm cao, vừa có năng lực sáng tạo, xứng đáng là “Bộ đội Cụ Hồ” trên trận tuyến văn hoá, khoa học, công nghệ. Chính người Mỹ cũng từng thừa nhận, họ thua ở Việt Nam không phải vì quân đội Mỹ chiến đấu kém hơn, mà là thua đối phương có trí tuệ và bản lĩnh cao hơn, thua một dân tộc, một quân đội có truyền thống và bản sắc văn hoá sâu sắc!

Nét đẹp nhân cách văn hóa của "Bộ đội Cụ Hồ" không chỉ thể hiện trong chiến đấu, mà còn được phát triển không ngừng trong thời bình. Trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, nhiệm vụ xây dựng quân đội nhân dân cách mạng,chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại đặt ra những vấn đề mới cả về nhận thức và hành động. Đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong những diễn biến đó, Quân đội ta bên cạnh việc rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, việc nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực hành động trở thành yêu cầu cấp thiết. Đất nước ta còn nghèo, trang bị quân đội chưa thật hiện đại, tình nhuệ, thì việc duy trì, bảo dưỡng, nâng cao hiệu quả sử dụng vũ khí trang bị hiện có là nhiệm vụ quan trọng. Bản lĩnh sáng tạo, tinh thần khắc phục khó khăn, nâng cao hiệu quả sử dụng các loại vũ khí, bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ trong mọi tình huống cũng là một biểu hiện của nhân cách văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ". Điều đó, chứng tỏ "Bộ đội Cụ Hồ" không chỉ là người lính có nhiệt tình cách mạng cao, mà thực sự là lớp người luôn có ý thức tự giác vươn lên trong nghiên cứu để tự trang bị kiến thức và trình độ hiểu biết của mình, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; đồng thời phù hợp với nhu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Ba là, đoàn kết nội bộ chặt chẽ, dân chủ rộng rãi.

Sức mạnh của Quân đội ta là sức mạnh của sự đoàn kết, dân chủ và kỷ luật không ngừng được phát huy. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi đoàn kết là "điểm Mẹ"; nếu thực hiện tốt thì "đẻ ra con cháu đều tốt" và Người cho rằng, đó là "lực lượng vô địch" của chúng ta để khắc phục khó khăn, giành lấy thắng lợi. Quân đội ta thường xuyên xây dựng, phát triển mối quan hệ đoàn kết, thống nhất, bình đẳng, yêu thương, giúp đỡ nhau như ruột thịt giữa cán bộ và chiến sĩ, cấp trên và cấp dưới. Đây là mối quan hệ tiêu biểu giữa những con người cùng chung mục tiêu chiến đấu vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hoà bình, hạnh phúc, ấm no cho nhân dân. Tình đoàn kết trong quân đội được xây dựng trong thời bình cũng như thời chiến. Cuộc sống trong đại gia đình quân đội dù ở tiền tuyến hay hậu phương, cán bộ và chiến sĩ đều thương yêu nhau như ruột thịt, trên dưới một lòng giúp đỡ nhau hoàn thành nhiệm vụ và không ngừng tiến bộ. Đó là tình đồng chí, đồng đội, cùng chiến đấu hy sinh, đồng cam, cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi, kể cả hy sinh tính mạng để bảo vệ nhau, giúp nhau tiêu diệt kẻ thù.

Trong thực hiện nhiệm vụ, ý thức tự giác phục tùng tổ chức, chấp hành nghiêm chỉnh mọi mệnh lệnh và chỉ thị của cấp trên đã trở thành hành động hàng ngày của mọi quân nhân. Trong thời chiến cũng như thời bình, mọi mệnh lệnh cấp trên đưa xuống đều được mọi quân nhân tuyệt đối phục tùng và thi hành triệt để. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn căn dặn bộ đội: phải rèn luyện đạo đức, tác phong cách mạng; phải "cần, kiệm, liêm, chính"; phải "trí, dũng, nhân, tín, liên, trung"; phải khiêm tốn, giản dị, có tinh thần chịu đựng gian khổ, khắc phục khó khăn. Hầu như tất cả những ai đã trải qua những tháng năm trong quân ngũ, khi nhắc đến những kỷ niệm đẹp nhất của đời mình, bao giờ cũng tự hào nhớ quãng đời được sống chiến đấu gắn bó với nhau trong tình đồng chí, đồng đội, thương yêu nhau như anh em; chia ngọt sẻ bùi, "nhận khó khăn về mình, những thuận lợi cho bạn". Nếp sống lạc quan, luôn yêu đời, tin tưởng, ý thức chấp hành kỷ luật tự giác nghiêm minh, cùng với tác phong mẫu mực, trung thực, thực thà, khiêm tốn, giản dị của người quân nhân cách mạng, trên thực tế nhiều lúc, nhiều nơi được vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo và đó cũng là một biểu hiện của nhân cách văn hóa của "Bộ đội Cụ Hồ".

Bôn là, đoàn kết mật thiết quân đội với nhân dân, “quân với dân như cá với nước”.

Sinh ra từ nhân dân; do nhân dân nuôi dưỡng và chiến đấu vì nhân dân, bảo vệ quyền lợi của nhân dân, Quân đội ta thường xuyên được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh giáo dục ý thức gắn bó chặt chẽ với nhân dân như máu-thịt và luôn xây dựng, giữ vững quan điểm quân với dân một ý chí. Quân đội ta luôn tôn trọng chính quyền các cấp, các đoàn thể quần chúng, xây dựng và bảo vệ chính quyền của nhân dân; chấp hành nghiêm chỉnh các đường lối của Đảng, pháp luật Nhà nước, ra sức thực hiện thắng lợi đường lối kháng chiến và kiến quốc. Quân dựa vào dân và dân cũng dựa vào quân trong mối quan hệ quân dân một ý chí, đó là sự gắn bó chan hòa, máu thịt giữa những người con trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam.

Gắn bó máu thịt với nhân dân, Quân đội ta đã luôn sẵn sàng xả thân để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, cứu nước, kẻ thù nham hiểm đã tốn bao công sức hòng chia rẽ bộ đội với nhân dân, nhưng chúng đều phí công vô ích. Biết bao lần chúng gây cho nhiêu đơn vị bộ đội ta những khó khăn tưởng chừng không thể vượt qua, nhưng được nhân dân che chở, giúp đỡ, những đơn vị đó đã phá được âm mưu của địch và hoàn thành nhiệm vụ của mình. Nhân dân ta, dân tộc ta đối với quân đội nhân dân, con em của mình thật là tình sâu, nghĩa nặng. Các tầng lớp nhân dân ta đã luôn sát cánh chiến đấu với quân đội của mình, chia lửa với con em mình trên khắp mọi miền của Tổ quốc. Quân đội được nhân dân chia lửa cùng đánh giặc bất kể chúng ở mặt đất hay trên trời, dưới biển. Hễ nơi nào có dân và ở đó có mặt trận đánh giặc. Khi thì đấu tranh chính trị với những hình thức công khai hoặc bí mật, khi thì đấu tranh quân sự với quy mô và phương thức thích hợp.

Khi nói về mối quan hệ máu thịt giữa quân và dân, chúng ta cần thấy rằng, nhân dân đã tình nguyện đưa hàng triệu con em của mình vào quân đội cầm súng đánh giặc. Nhân dân đã giáo dục, rèn luyện cho quân đội có lòng yêu nước, chí căm thừ giặc, tinh thần chiến đấu kiên cường, dũng cảm và chịu đựng gian khổ. Sức chiến đấu của Quân đội ta được nhân lên nhiều lần khi được nhân dân tận tình giúp đỡ: nhường nhà cho bộ đội ở, nhường hầm cho chiến sĩ đánh giặc, che giấu bảo vệ bộ đội bằng mọi cách; cung cấp lương thực, thuốc men, cứu chữa, chăm sóc thương, bệnh binh... Có thể nói, dựa chắc vào dân, được nhân dân che chở, đùm bọc, nuôi dưỡng, quân đội ta đã có thêm sức mạnh, vượt qua mọi thử thách để đánh thắng kẻ thù.

Là đội quân công tác, quân đội ta luôn gắn bó với nhân dân, sống giữa lòng dân "đi dân nhớ, ở dân thương". Ngày nay, chức năng công tác của quân đội được thể hiện ngày càng rõ rệt. Mọi hoạt động trong công tác vận động quần chúng của cán bộ, chiến sĩ đều phản ánh chân thực, sinh động tình quân dân như cá với nước. Tại những vùng xa sôi hẻo lánh, vùng căn cứ kháng chiến cũ mọi người dân còn vật lộn với bao khó khăn trong cuộc sống, nay đang từng bước đổi mới khi có "Bộ đội Cụ Hồ" đến. Những năm gần đây, hạn hán, bão lũ tàn phá hết sức nặng nề tính mạng và tài sản của nhân dân. Với tinh thần sẵn sàng xả thân hy sinh phục vụ nhân dân, coi "chống lũ như chống giặc", "tất cả vì tính mạng của nhân dân" nhiều tấm gương cao đẹp của cán bộ, chiến sĩ đã được nhân dân hết lòng ca ngợi và biết ơn sâu sắc.

Năm là, kỷ luật nghiêm túc, tự giác nghiêm minh.

Trải qua những chặng đường đầy hy sinh, gắn bó máu thịt với nhân dân, đồng hành cùng dân tộc, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do cho Tổ quốc, vì hạnh phúc cho nhân dân, "Bộ đội Cụ Hồ" đã bằng trí tuệ và tài năng, mồ hôi và máu xương tô thắm truyền thống của một đội quân cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu và chiến đấu thắng lợi. "Bộ đội Cụ Hồ" đã tôi luyện có kỷ luật tự giác, nghiêm minh, đi đầu, gương mẫu trong thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật quân đội, chỉ thị, mệnh lệnh của cấp trên. Chính vì vậy đã tạo nên sức mạnh vô địch của quân đội ta, là một yếu tố bảo đảm cho quân đội luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong bất luận hoàn cảnh khó khăn, gian khổ nào.

Ngày nay, sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đang diễn ra trong bối cảnh khu vực và quốc tế đan xen giữa thời cơ và thách thức. Nhiệm vụ xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại đặt ra những yêu cầu mới cao hơn. Truyền thống và những nét đặc sắc về nhân cách văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ" là tài sản vô giá cần được giữ vững, tiếp tục kế thừa phù hợp với điều kiện mới của đất nước. Không ngừng giáo dục truyền thống, khơi dậy niềm tự hào về Quân đội ta, về nhân cách văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ" là việc làm rất cần thiết của các cấp, các ngành trong và ngoài quân đội.

Kỷ niệm 65 năm Ngày truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng và 20 năm Ngày Hội Quốc phòng toàn dân, chúng ta tin tường rằng, cán bộ, chiến sĩ quân đội ta luôn không ngừng tu dưỡng đạo đức cách mạng trong sáng, phẩm chất chính tri vững vàng, rèn luyện và nâng cao bản lĩnh chiến đấu kiên cường; trình độ kỹ, chiến thuật tác chiến trong điều kiện mới, đủ sức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong mọi tình huống, bảo vệ vững chắc độc lập tự do của Tổ quốc và mãi mãi xứng danh "Bộ đội Cụ Hồ"./.

TS Nguyễn Bắc Son 
Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo TW

_______________

1. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 11, Nxb CTQG, G, 1996, tr. 350.

2. Lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam (1944-1975, Nxb QĐND, H, 2005, tr. 136.