Trong dịp Rằm Thắng Bảy, hầu hết các gia đình người Việt đều sắm sửa một mâm cơm canh, cùng với hoa quả, tiền vàng, quần áo, hoặc đồ dùng bằng giấy cung kính cúng dâng tiên tổ, ông bà, cha mẹ đã khuất, thể hiện tấm lòng hướng về nguồn cội. Nhiều người cũng cúng tại nhà hoặc cúng ở các chùa để cầu nguyện cho những vong hồn chưa được siêu thoát hoặc không nơi nương tựa.

Trong các ngày từ mồng 10 đến ngày Rằm tháng Bẩy âm lịch, đông đảo Phật tử đến các chùa dự khoá lễ Vu Lan, cầu nguyện cho tiên tổ, ông bà, cha mẹ của mình. Theo Kinh Vu Lan, lễ Vu Lan xuất phát từ sự tích về Bồ tát Mục Kiền Liên đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khỏi ngục quỷ. Vu Lan là ngày lễ hằng năm để tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên nói chung.

Ý nghĩa của lễ Vu Lan trùng hợp với phong tục "xá tội vong nhân" của dân tộc, thể hiện tấm lòng thành kính hướng về nguồn cội, là việc đề cao nhân, nghĩa, trong đó có chữ hiếu.

Tuy nhiên, Kinh Phật cũng dạy rằng: việc báo hiếu hoặc nhớ về cội nguồn tiên tổ cần nhất là ở tâm thành, không nên lãng phí. "Lễ mọn tâm thành". Điều quan trọng nhất là mỗi người, mỗi gia đình luôn luôn hướng về cha mẹ, tiên tổ với tấm lòng thành kính: ghi nhớ công ơn của người đã khuất và giáo dục các thế hệ con, cháu nhớ về nguồn cội; nỗ lực không ngừng để tiếp nối truyền thống tốt đẹp của dòng họ, gia đình. Lễ vật không cần nhiều, số lượng tiền vàng sử dụng trong lễ cúng cũng chỉ là tượng trưng. Nhiều gia đình mua hàng trăm, hàng triệu đồng vàng mã để đốt, vừa không đúng với điều Phật dạy, vừa lãng phí, gây ô nhiễm môi trường. Số tiền thật dùng để mua vàng mã ấy nếu dùng để giúp đỡ những người nghèo, người gặp hoạn nạn, thiên tai thì sẽ có ý nghĩa hơn nhiều.

Mục tiêu của tôn giáo là nhằm hướng con người tới Chân, Thiện, Mỹ nhằm xây dựng một xã hội tốt đẹp, nhân văn, một cuộc sống lành mạnh. Rằm Tháng Bảy là dấu ấn đậm nét của tư tưởng Hiếu Nghĩa trong văn hoá Việt Nam cũng như trong đạo lý của Phật giáo, nhắc nhở mọi người hàng ngày quan tâm tới việc chăm sóc, hiếu đễ với ông bà, cha mẹ. Đó là sự ân cần trong việc nâng giấc, chăm sóc sức khoẻ, lo lắng cho từng miếng ăn, giấc ngủ của ông bà, cha mẹ. Đó là cách ứng xử "kính trên, nhường dưới", sự kính trọng, yêu thương trong từng lời ăn, tiếng nói với các bậc cao tuổi… Việc báo hiếu công ơn sinh thành của cha mẹ khi cha mẹ còn sống có ý nghĩa gấp nhiều lần việc cúng bái tưởng nhớ sau khi cha mẹ đã khuất. Làm những việc tốt, việc thiện để cha mẹ vui lòng, hưởng thọ lâu năm cũng là cách thể hiện sự Hiếu - Nghĩa của những người làm con đối với cha mẹ.

Liên tưởng tới nhiều việc làm bất nhân, bất nghĩa của nhiều người bị dư luận cực lực lên án trong thời gian qua như: việc con cái ngược đãi đánh đập cha mẹ, đuổi cha mẹ già ra khỏi nhà, anh em bất hoà hoặc mải lo làm ăn mà xao nhãng việc chăm sóc ông bà, cha mẹ… Những việc làm như thế là trái với luân thường, đạo lý, trái với nhân cách của con người. Rằm Tháng Bảy, lễ Vu Lan, xin được nhắc lại câu thơ sau trong giáo lý nhà Phật:

“Đi khắp thế gian không ai tốt bằng Mẹ

Gánh nặng cuộc đời không ai khổ bằng Cha

Nước biển mênh mông không đong đầy tình Mẹ

Mây trời lồng lộng không phủ kín công Cha

Tần tảo sớm hôm Mẹ nuôi con khôn lớn

Mang cả tấm thân gầy Cha che chở đời con

"Ai còn Mẹ xin đừng làm Mẹ khóc

Đừng để buồn lên mắt Mẹ nghe con”.

Cùng với những việc làm thể hiện sự kính trọng ông bà, cha mẹ, mỗi người cũng cần giang rộng vòng tay nhân ái, sẵn sàng sẻ chia với những người khó hoàn cảnh khó khăn, người neo đơn, giúp đỡ những người hoạn nạn… Làm nhiều việc tốt cũng là để hồi hướng lại cho ông bà, cha mẹ được siêu sinh tịnh độ. Đó cũng là những biểu hiện tốt đẹp của truyền thống đạo lý văn hoá Việt Nam.

Chữ Hiếu trong truyền thống văn hoá Việt Nam cũng như trong giáo lý nhà Phật luôn luôn gắn liền với chữ Thiện...