Đại hội lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 1/2021) xác định mục tiêu tổng quát của giai đoạn mới trong sự nghiệp đổi mới là phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa trên cơ sở hoàn thành các mục tiêu phát triển cụ thể đến năm 2025, 2030 và 2045.

Đại hội XIII xác định nền ngoại giao toàn diện, hiện đại gồm ba trụ cột là đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân. Nhiệm vụ của đối ngoại là phát huy vai trò tiên phong trong việc tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển, nâng cao vị thế và uy tín của đất nước. Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo sát sao việc triển khai thực hiện hiệu quả đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng.

Phát biểu tại Hội nghị Trung ương 7 Khóa XIII (ngày 17/5/2023) về kết quả công tác giữa nhiệm kỳ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đánh giá: Hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế tiếp tục được mở rộng và đạt nhiều kết quả quan trọng; tiếp tục củng cố, nâng cao vị thế và uy tín của nước ta trên trường quốc tế. Các kết quả đạt được như trên càng có ý nghĩa trong bối cảnh tình tình chính trị, kinh tế thế giới trải qua nhiều diễn biến nhanh chóng, phức tạp như cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, xảy ra cuộc xung đột tại Ukraine, kinh tế, xã hội toàn cầu gặp nhiều khó khăn lớn và sự bùng phát, kéo dài của đại dịch COVID-19.

Hội nghị toàn quốc đầu tiên về công tác đối ngoại (ngày 14/12/2021) do Bộ Chính trị, Ban Bí thư tổ chức theo ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, là sự kiện lịch sử, phương thức mới và mang ý nghĩa lâu dài, sâu sắc trong việc quán triệt và tổ chức thực hiện Nghị quyết của Đại hội XIII trong lĩnh vực đối ngoại. Tại Hội nghị, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có bài phát biểu quan trọng chỉ rõ: Đối ngoại ngày nay không chỉ là sự tiếp nối của chính sách đối nội mà còn là một động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của quốc gia, dân tộc.

Trong bài phát biểu, Tổng Bí thư đã đúc kết truyền thống đối ngoại của dân tộc, những tư tưởng, nguyên tắc, quan điểm lớn về đối ngoại của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta. Đồng chí nêu rõ, chúng ta đã xây dựng nên một trường phái đối ngoại và ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo của Thời đại Hồ Chí Minh, mang đậm bản sắc "cây tre Việt Nam". “Đó là "gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển". Mềm mại, khôn khéo nhưng rất kiên cường”. Về những phương hướng, nhiệm vụ cơ bản của đối ngoại, Tổng Bí thư nhấn mạnh “chúng ta cần xây dựng vị thế và tâm thế mới của Việt Nam trong ứng xử và xử lý mối quan hệ với các nước song phương cũng như đa phương”. Theo đó, “phải đẩy mạnh đổi mới tư duy, mạnh dạn đột phá, sáng tạo trong công tác, tìm ra cách làm mới, mở rộng sang các lĩnh vực mới, tìm kiếm các đối tác mới, hướng đi mới… trên cơ sở giữ vững nguyên tắc, chắc chắn, thận trọng, kiên định mục tiêu và chân thành, khiêm tốn”.

Nổi bật trong thời gian qua là những kết quả trong công tác theo dõi, dự báo tình hình và tham mưu chiến lược, nhất là trước đòi hỏi của những diễn biến ở khu vực và trên thế giới. Đầu năm nay, Bộ Chính trị đã thông qua Nghị quyết số 34-NQ/TW về một số định hướng, chủ trương lớn triển khai đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng. Đây là Nghị quyết toàn diện đầu tiên của Bộ Chính trị đối ngoại kể từ Nghị quyết số 13 (Khóa VI) vào tháng 5/1988. Bên cạnh đó là các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đối với việc phát triển, nâng cấp quan hệ với một số đối tác quan trọng và nhiều lĩnh vực hoạt động quan trọng như đối ngoại đảng đến năm 2025, ngoại giao kinh tế, bảo đảm an ninh trong hội nhập quốc tế, đối ngoại quốc phòng, công tác người Việt Nam ở nước ngoài, thông tin đối ngoại, đối ngoại nhân dân trong tình hình mới. Các cơ quan liên quan đã theo sát tình hình, kịp thời báo cáo lãnh đạo Đảng, Nhà nước để xử lý đúng những vấn đề nảy sinh trong quan hệ song phương, liên quan đến biển đảo, đề ra các chủ trương phù hợp đối với các diễn biến quốc tế phức tạp như cuộc xung đột tại Ukraine hoặc những quan tâm quốc tế lớn, đồng thời tác động trực tiếp đến lợi ích của đất nước như biến đổi khí hậu và các thách thức an ninh phi truyền thống khác.

Đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân được triển khai ngày càng đồng bộ theo hướng Bộ Chính trị đã xác định, đối ngoại đảng giữ vai trò nòng cốt trong định hướng chiến lược, chủ trương, đường lối đối ngoại, phát triển quan hệ tốt đẹp với các chính đảng, góp phần xây dựng, củng cố nền tảng chính trị, tạo thuận lợi cho quan hệ của Việt Nam với các nước, đối tác; ngoại giao Nhà nước (bao gồm cả ngoại giao nghị viện) đóng vai trò nòng cốt trong thể chế hóa, tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng; đối ngoại nhân dân đóng vai trò nòng cốt trong việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước, xây dưng dựng nền tảng xã hội tích cực và thuận lợi cho quan hệ của Việt Nam với các nước. Gắn kết chặt chẽ giữa đối ngoại với quốc phòng, an ninh, kinh tế, văn hóa.

Chỉ tính riêng về hoạt động đối ngoại, từ sau Đại hội XIII đến đầu tháng 7/2023, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chủ trì, tham gia 98 hoạt động đối ngoại, gồm chuyến thăm chính thức đến Trung Quốc, các cuộc hội đàm trực tiếp hoặc trực tuyến, các cuộc tiếp, làm việc, dự hội nghị quốc tế với các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tổ chức quốc tế. Bên cạnh những hoạt động đối ngoại của các lãnh đạo cấp cao của Đảng lãnh đạo, công tác tại Chính phủ, Quốc hội, Thường trực Ban Bí thư đã chủ trì, tham gia trên 50 hoạt động đối ngoại. Cùng với đó là hoạt động của các Ủy viên Bộ Chính trị và Ủy viên Ban Bí thư đứng đầu các ban, cơ quan của Đảng, tổ chức chính trị, các Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương, lãnh đạo các thành ủy, tỉnh ủy trực thuộc Trung ương.

Bên cạnh hoạt động đối ngoại cụ thể, các tổ chức đối ngoại nhân dân nỗ lực xây dựng chiến lược, kế hoạch hoạt động lâu dài phù hợp với những thay đổi của đối ngoại nhân dân trên trường quốc tế và nhiệm vụ mới đặt ra.

Về nhiệm vụ đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương, chúng ta đã chủ động, tích cực triển khai nhiều hoạt động lớn thể hiện ưu tiên hàng đầu đối với quan hệ với các nước láng giềng. Cuộc gặp đầu tiên sau 30 năm giữa ba Nhà Lãnh đạo đứng đầu ba Đảng của Campuchia, Lào, Việt Nam đã được tổ chức tại Hà Nội ngày 26/9/2021. Từ ngày 30/10 - 1/11/2022, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm chính thức Trung Quốc theo lời mời của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình. Đây là chuyến thăm đầu tiên của một vị lãnh đạo nước ngoài sau Đại hội XX của Đảng Cộng sản Trung Quốc (16-22/10/2022), là sự kiện đối ngoại đặc biệt quan trọng, đạt kết quả tốt đẹp trên các phương diện. Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội, các Lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc và các Lãnh đạo các nước bạn đã thực hiện các chuyến thăm, gặp gỡ nhân dịp các hội nghị quốc tế và điện đàm trực tuyến. Ta và các nước bạn chú trọng nâng cao hiệu quả của các cơ chế hợp tác. Các ngành, địa phương đã nỗ lực thực hiện các thỏa thuận cấp cao, thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực. Theo đó, sự hiểu biết lẫn nhau và tin cậy chính trị với Lào, Campuchia và Trung Quốc được nâng cao, hợp tác kinh tế, văn hóa, giáo dục đào tạo có những phát triển mới, hợp tác quốc phòng, an ninh phát huy vai trò là trụ cột của quan hệ. Những kết quả đó có ý nghĩa quan trọng, góp phần giữ vững hòa bình, an ninh ở khu vực láng giềng và tranh thủ những thế mạnh, tiềm năng bổ sung lẫn nhau cho phát triển của mỗi nước.

Quan hệ giữa Việt Nam với các nước Đông Nam Á khác được quan tâm thúc đẩy. Giữa Việt Nam và hầu hết các nước Đông Nam Á đều có các chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao. Việt Nam đóng góp tích cực vào việc phục hồi đối thoại, ổn định ở Myanmar, giải quyết các vấn đề nảy sinh trên cơ sở vì lợi ích lâu dài của nhân dân Myanmar, các nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc và ASEAN, vì hòa bình, ổn định ở khu vực.

Quan hệ quốc phòng, an ninh tiếp tục được đẩy mạnh, mở rộng sang một số lĩnh vực mới. Các khuôn khổ hợp tác kinh tế, xã hội, văn hóa, khoa học giáo dục đều được tăng cường có những phát triển mới. Chúng ta cũng tiếp tục liên kết hợp tác trong ASEAN với việc thúc đẩy quan hệ song phương với các nước Đông Nam Á. Những kết quả tích cực trong quan hệ với các nước Đông Nam Á củng cố môi trường hòa bình, an ninh ở khu vực phía Nam của đất nước, cùng với các nước ASEAN phát huy thế mạnh chung của cả nền kinh tế ASEAN đứng thứ ba ở châu Á và đứng thứ năm trên thế giới.

Chúng ta tiếp tục phát triển quan hệ với các nước lớn và các đối tác quan trọng khác. Với Nga, Chủ tịch nước ta đã sớm sang thăm Nga trong năm đầu tiên sau Đại hội XIII; Phó Chủ tịch Đảng Nước Nga thống nhất cầm quyền Medvedev, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh quốc gia và các quan chức Chính phủ, Quốc hội Nga sang thăm Việt Nam; Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế và các cơ quan liên quan của hai bên trao đổi tháo gỡ khó khăn, duy trì hợp tác trong các lĩnh vực phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi bên. Quan hệ với Mỹ tiếp tục đà phát triển trên tất cả các lĩnh vực; Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng điện đàm cấp cao với Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 29/3/2023, Phó Tổng thống Kamala Harris thăm Việt Nam vào tháng 8/2021, Lãnh đạo cấp cao hai nước nhiều dịp gặp gỡ khi tham dự các hội nghị quốc tế, các quan chức của nhiều bộ, ngành quan trọng thực hiện các chuyến thăm, trao đổi cùng xử lý vấn đề nảy sinh, mở rộng hợp tác.

LÊ HOÀI TRUNG
Ủy viên Trung ương Đảng,
Trưởng ban Đối ngoại Trung ương