Sáng 1/11, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức Hội nghị Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 1/11/2012 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về “Phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” (Nghị quyết 20).

Đồng chí Lại Xuân Môn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương và đồng chí Phùng Xuân Nhạ, Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương chủ trì Hội nghị.

Tham dự Hội nghị có các đồng chí: Vũ Hải Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; Nguyễn Hoàng Giang, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; Bùi Tuấn Quang, Phó trưởng ban Dân vận Trung ương; Triệu Văn Cường, Thứ trưởng Bộ Nội vụ; Nguyễn Sinh Nhật Tân, Thứ trưởng Bộ Công thương…; đại diện một số bộ, ngành, cơ quan Trung ương và Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Thành ủy cùng các vụ, đơn vị chức năng của Ban Tuyên giáo Trung ương.

KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ (KH&CN) ĐÃ ĐẠT NHIỀU KẾT QUẢ TÍCH CỰC

Sau 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết 20, lĩnh vực khoa học và công nghệ (KH&CN) đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Các tỉnh ủy, thành ủy, ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy trực thuộc Trung ương đã chỉ đạo, tổ chức phổ biến, quán triệt Nghị quyết 20 tới cán bộ, đảng viên và nhân dân với nhiều hình thức phong phú, đa dạng.

Đảng đoàn Quốc hội, Ban cán sự đảng Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng các văn bản thể chế hóa các nội dung của Nghị quyết; các bộ, ban, ngành, địa phương ban hành nhiều văn bản chỉ đạo triển khai thực hiện. Công tác kiểm tra, giám sát thực hiện Nghị quyết được triển khai bằng nhiều hình thức và được lồng ghép trong các cuộc kiểm tra, giám sát thuộc các lĩnh vực chuyên môn của cơ quan, đơn vị. Công tác sơ kết, tổng kết được thực hiện theo quy định.

Hầu hết các cấp ủy, tổ chức đảng và chính quyền từ Trung ương đến địa phương đã thể hiện trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Nghị quyết 20; doanh nghiệp và người dân ngày càng nhận thức rõ hơn về vai trò của KH&CN đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Quang cảnh Hội nghị. (Ảnh: HMT)

Tư duy quản lý nhà nước về KH&CN được đổi mới, hệ thống pháp luật về KH&CN đang được hoàn thiện, cơ chế quản lý, tổ chức, hoạt động KH&CN đổi mới cơ bản phù hợp với đặc thù của hoạt động KH&CN, tạo môi trường ngày càng thuận lợi cho hoạt động KH&CN; nhiều yếu tố mới, nhân tố mới hình thành và phát triển như đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, các yếu tố mới của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã được nghiên cứu, ứng dụng trong các ngành, lĩnh vực quan trọng của đất nước.

KH&CN đã đạt được những thành tựu quan trọng, đóng góp đáng kể vào sự tăng trưởng và sức cạnh tranh của nền kinh tế, nâng cao vị thế của quốc gia, bảo đảm quốc phòng - an ninh, góp phần phòng, chống thiên tai, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, từng bước khẳng định vai trò động lực trong phát triển lực lượng sản xuât hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả.

Một số lĩnh vực khoa học cơ bản như toán học, vật lý, công nghệ vệ tinh Việt Nam đạt trình độ phát triển của nhóm các nước dẫn đầu ASEAN; một số lĩnh vực của một số trường đại học đạt trình độ tiên tiến thế giới ở lĩnh vực khoa học tự nhiên, kỹ thuật công nghệ, khoa học máy tính… Một số sản phẩm sáng tạo, sáng chế đạt huy chương vàng và huy chương bạc sáng chế quốc tế iCAN22. Xếp hạng chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII năm 2022, Việt Nam đứng thứ 48/132 nền kinh tế (năm 2021 đứng thứ 44/132), nằm trong top 50 và đứng thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp, đứng thứ 10 trong số 17 nền kinh tế ở Đông Nam Á và châu Đại Dương.

Cùng với đó, KH&CN đóng góp vào quá trình phát triển kinh tế của đất nước, nhiều kết quả vượt mục tiêu đề ra, cụ thể: Yếu tố năng suất tổng hợp (TFP) đóng góp khoảng 40,1% vào tăng trưởng kinh tế; giá trị sản phẩm công nghệ cao và sản phẩm ứng dụng công nghệ cao đạt 45%; tốc độ đổi mới công nghệ, thiết bị đạt 51,7%; giá trị giao dịch của thị trường KH&CN đạt 22%/năm; đã xây dựng được nhiều sản phẩm quốc gia mang thương hiệu Việt Nam.

Đồng chí Phùng Xuân Nhạ phát biểu. (Ảnh: HMT)

Tiềm lực KH&CN được tăng cường. Số lượng công bố KH&CN quốc tế của Việt Nam tăng liên tục. Năm 2020 số lượng đã tăng gấp bốn lần so với giai đoạn đầu, từ 4.510 bài lên 18.197 bài; đặc biệt tăng mạnh trong 2 năm vừa qua. Việt Nam đứng thứ 5 về tổng số công bố quốc tế trong khu vực ASEAN. Số lượng các sáng chế được bảo hộ tăng liên tục, năm 2015 tăng 15 lần so với giai đoạn 2006-2010, đến năm 2020 tăng gấp đôi so với giai đoạn 2011-2015; đến năm 2021 đã có 3.513 bằng độc quyền sáng chế/giải pháp hữu ích và 22.828 bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp…

TIỀM LỰC KH&CN CHƯA TƯƠNG XỨNG VỚI YÊU CẦU PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC

Thảo luận tại Hội nghị, cùng với nhấn mạnh, khẳng định những kết quả đạt được, các đại biểu thành viên Ban Chỉ đạo, Tổ Biên tập Đề án Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 20 và đại diện một số ban, ngành, doanh nghiệp Trung ương và địa phương cũng đã xác định, làm rõ hơn những hạn chế, yếu kém, bất cập qua 10 triển khai thực hiện các nội dung của Nghị quyết 20. Cụ thể là:

Việc triển khai các nội dung của Nghị quyết còn chậm; việc thể chế hóa các nội dung của Nghị quyết chưa đồng bộ; cơ chế chính sách chưa theo kịp với sự phát triển của KH&CN và thực tiễn của xã hội; cơ chế tài chính còn nhiều bất cập; hành lang pháp lý cho hoạt động KH&CN chưa được hoàn thiện để huy động tối đa các nguồn lực trong xã hội.

Công tác quản lý nhà nước nặng về hành chính, chậm đổi mới, thiếu linh hoạt, thiếu kiểm soát và điều tiết vĩ mô; công tác quy hoạch và tái cấu trúc lại hệ thống KH&CN triển khai chậm, nhiều mô hình tổ chức KH&CN công lập chưa phù hợp với điều kiện và yêu cầu thực tiễn. Công tác quy hoạch, kế hoạch phát triển KH&CN chưa gắn với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Phó chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam Đặng Xuân Thanh phát biểu. (Ảnh: HMT)

Tiềm lực KH&CN chưa tương xứng với yêu cầu phát triển của đất nước; trình độ KH&CN ở nước ta vẫn ở mức thấp, đội ngũ cán bộ KH&CN chưa đủ số lượng và chất lượng để đáp ứng yêu cầu phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước. Đội ngũ cán bộ KH&CN chưa trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp; tính kỷ luật, tinh thần cống hiến của đội ngũ cán bộ KH&KT chưa cao…

KH&CN và đổi mới sáng tạo của Việt Nam chưa thực sự hội nhập với quốc tế, đặc biệt là về quản lý KH&CN và đổi mới sáng tạo chưa theo chuẩn mực quốc tế; hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia Việt Nam đang trong quá trình hình thành. Doanh nghiệp chưa trở thành trung tâm của ứng dụng và chuyển giao công nghệ, vai trò doanh nghiệp còn mờ nhạt, chưa phải là nguồn “cầu” quan trọng nhất của thị trường KH&CN. Công tác quản lý, khai thác, sử dụng, dịch vụ hạ tầng còn yếu, hiệu quả thấp…

Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh Nguyễn Hồng Dương phát biểu. (Ảnh: HMT)

Trong nhiều ý kiến đề xuất được nêu lên tại Hội nghị, các chuyên gia, nhà khoa học đều đồng tình, cho rằng, KH&CN là nền tảng, động lực và là phương thức tiên tiến để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bởi vậy, cần có cơ chế, chính sách đột phá đầu tư vượt ngưỡng cho hoạt động nghiên cứu và phát triển KH&CN để đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong tình hình mới.

Cùng với nêu lên những nguyên nhân của hạn chế, yếu kém, bất cập, Hội nghị đã xác định phương hướng phát triển KH&CN phục vụ phát triển nhanh, bền vững đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó có mục tiêu tổng quát: Phát triển mạnh mẽ KH&CN, làm cho KH&CN thực sự là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế; bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng - an ninh, đưa nước ta trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại theo định hướng XHCN vào năm 2030, trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC THÔNG TIN, TUYÊN TRUYỀN,  NÂNG CAO NHẬN THỨC

Phát biểu kết luận Hội nghị, đồng chí Lại Xuân Môn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương, Trưởng ban Chỉ đạo Đề án Tổng kết 10 năm thực Nghị quyết 20, nhấn mạnh, trong bối KH&CN và đổi mới sáng tạo cũng với cuôc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn biến nhanh chóng, đột phá, tác động sâu rộng và đa chiều trên phạm vi toàn cầu, KH&CN và đổi mới sáng tạo ngày càng trở thành nhân tố quyết định đối với năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia; phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa - chủ trương xuyên suốt và nhất quán của nước ta trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

Đại diện Ban Công nghệ - An toàn và Môi trường thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) phát biểu.

Đồng chí Lại Xuân Môn lưu ý, qua 10 năm thực hiện Nghị quyết 20, cần tiếp tục bổ sung văn bản của Đảng để tiếp tục phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 6 khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa  đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Đồng thời, phải đồng bộ nhất quán với các chị thỉ, nghị quyết có liên quan đến phát triển KH&CN trong thời gian tới theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và triển khai đồng bộ với các nghị quyết, chiến lược của Đảng và Nhà nước về phát triển KH&CN đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Cần chú trọng phân tích bối cảnh trong nước và quốc tế, dự báo bối cảnh tình hình thế giới tác động đến sự phát triển của KH&CN. Qua đó, xác định yêu cầu đối với việc phát tiển KH&CN trong thời gian tới để phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Cần tiếp tục hoàn thiện thể chế nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KH&CN, có cơ chế đột phá để thu hút, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ KH&CN, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Đồng chí Lại Xuân Môn phát biểu kết luận Hội nghị. (Ảnh: HMT)

Lãnh đạo Ban Tuyên giáo đề nghị các tỉnh ủy, thành ủy, ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy trực thuộc Trung ương tiếp tục chỉ đạo, tổ chức phổ biến, quán triệt Nghị quyết số 20 tới cán bộ, đảng viên và nhân dân với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho lãnh đạo các cấp, các ngành, các địa phương, doanh nghiệp và toàn xã hội trong quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về phát triển đồng bộ các lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật và công nghệ, khoa học lý luận chính trị. Đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ cơ chế, chính sách quản lý, tổ chức, hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo…

Đồng chí Lại Xuân Môn  đề nghị Tổ Biên tập Đề án Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 20 tiếp thu đầy đủ, nghiêm túc ý kiến của đại biểu tại Hội nghị, sớm hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết để trình Bộ Chính trị trong thời gian sớm nhất./.

Thế Hoàng