(TG) –Kim sách triều Nguyễn (1802 - 1945) là một loại thư tịch cổ đặc biệt, được làm từ các kim loại quý, dùng để ghi lại việc chính sự, lễ nghi triều đình như sự kiện các Hoàng đế lên ngôi, lập thái tử, hoàng hậu hoặc ghi công, phong tước và dâng, ban tôn hiệu, tôn thụy cho hoàng thân, quốc thích... Lời sách do đích thân các Hoàng đế hoặc các đại thần biên soạn và việc chế tạo được giao cho Hữu ty thuộc bộ Lễ thực hiện.
Các đại biểu cắt băng khai mạc trưng bày (Ảnh TX)
Nhằm tạo cơ hội giúp công chúng trong và ngoài nước tiếp cận, thưởng lãm và tìm hiểu về sưu tập hiện vật đặc biệt này, sáng ngày 31/03, tại Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tổ chức trưng bày chuyên đề “Bảo vật Hoàng cung - Kim sách triều Nguyễn” (1802 - 1945).
Kim sách triều Nguyễn (1802 - 1945) là một loại thư tịch cổ đặc biệt, được làm từ các kim loại quý, dùng để ghi lại việc chính sự, lễ nghi triều đình như sự kiện các Hoàng đế lên ngôi, lập thái tử, hoàng hậu hoặc ghi công, phong tước và dâng, ban tôn hiệu, tôn thụy cho hoàng thân, quốc thích... Lời sách do đích thân các Hoàng đế hoặc các đại thần biên soạn và việc chế tạo được giao cho Hữu ty thuộc bộ Lễ thực hiện.
Bảo tàng Lịch sử quốc gia hiện đang lưu giữ sưu tập kim sách triều Nguyễn bằng vàng và bạc mạ vàng, theo khổ chữ nhật đứng, bìa trang trí hình rồng 5 móng và hình phượng, gáy đóng 4 khuyên tròn. Sự ra đời, mục đích, nội dung của kim sách hầu hết được ghi chép trong các sách do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn như “Đại Nam thực lục”, “Đại Nam liệt truyện”, “Khâm Định Đại Nam hội điển sự lệ”... Bởi vậy, mỗi quyển kim sách không những chứa đựng những thông tin giá trị về lịch sử, văn hóa triều đại mà còn là một di sản vô giá. Đáng chú ý, nhiều quyển kim sách trong sưu tập có kèm theo kim bảo được đúc trong cùng thời điểm, cùng sự kiện.
Đặc biệt nhất là cuốn kim sách chất liệu vàng, chế tác vào năm 1806, năm thứ 5 đời vua Gia Long - vị hoàng đế đầu tiên của triều Nguyễn với trọng lượng 2,1kg. Theo sử sách ghi chép lại, vào tháng 5 năm Bính Dần, vua Gia Long lên ngôi hoàng đế ở điện Thái Hoà, kinh đô Huế. Bá quan văn võ dâng cuốn kim sách này để ca tụng công đức của ông. Hoàng đế Gia Long là người có công thống nhất quốc gia, sáng lập vương triều Nguyễn, xây dựng kinh đô Huế và đặt Quốc hiệu Việt Nam. Sách gồm 9 tờ, 2 tờ bìa trước và sau trang trí hình rồng mây, 7 tờ ruột khắc sách văn.
 |
Khách mời nghe thuyết minh viên của Bảo tàng Lịch sử quốc gia giới thiệu về các bản kim sách trưng bày. (Ảnh TX)
|
Thuộc niên hiệu Minh Mệnh thứ 1 (1820), chất liệu vàng. Cuốn sách được hoàng đế Minh Mệnh sử dụng để ca tụng công đức và dâng tôn thụy cho hoàng phụ Gia Long: Khai Thiên Hoằng Đạo Lập Kỷ Thùy Thống Thần Văn Thánh Võ Tuấn Đức Long Công Chí Nhân Đại Hiếu Cao Hoàng Đế, miếu hiệu Thế Tổ. Sách gồm 9 tờ, 2 tờ bìa trước và sau trang trí hình rồng mây, 7 tờ ruột khắc sách văn.
Niên hiệu Bảo Đại thứ 9 (1934), chất liệu bạc mạ vàng. Cuốn kim sách này được dùng ghi chép lại việc Hoàng đế Bảo Đại phong lập Hoàng hậu Nam Phương. Bà là Hoàng hậu cuối cùng của triều Nguyễn, cũng là vị Hoàng hậu cuối cùng của chế độ quân chủ Việt Nam. Sách gồm 6 tờ, 2 tờ bìa trước và sau trang trí hình rồng mây, 4 tờ ruột khắc sách văn.
Kim sách Niên hiệu Tự Đức thứ 35 (1882), chất liệu bạc mạ vàng. Theo sử sách ghi chép, hoàng đế Tự Đức giáng Hoàng Quý phi Vũ Thị Duyên xuống làm Trung phi do chưa chu toàn chăm lo công việc vua giao. Nhưng tháng 6 năm 1883, trước khi mất, Hoàng đế để lại di chiếu tôn phong bà làm Hoàng hậu. Theo di chiếu, Hoàng đế Hiệp Hòa đúc sách và ấn tôn bà là Khiêm Hoàng hậu. Sách gồm 5 tờ, 2 tờ bìa trước và sau trang trí hình rồng mây, 3 tờ ruột khắc sách văn.
Kim sách niên hiệu Thiệu Trị thứ 5 (1845), chất liệu vàng. Sử sách chép ngày 9/6 năm Ất Tỵ, Hoàng đế Thiệu Trị thể theo "Đế hệ thi" của Thánh tổ Nhân tông đế Minh Mệnh, ban mỹ tự để đặt tên cho các hoàng tử, hoàng tôn nhằm phân biệt dòng đế và các dòng phiên cũng như thế thứ các đời con cháu về sau. Sách gồm 11 tờ, 2 tờ bìa trước và sau trang trí hình rồng mây, 9 tờ ruột khắc sách văn.
Trưng bày đón khách tham quan từ 31/ 3 đến hết tháng 7/2016 tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia, số 1 Phạm Ngũ Lão, Hoàn Kiếm, Hà Nội./.
Cận cảnh bản kim sách bằng vàng và ấn bằng vàng của triều Nguyễn được trưng bày sáng 31/3.
Thanh Xuân