Làm phim kiểu tự cung, tự cấp

Chưa bao giờ phong trào làm phim Việt trên sóng các đài truyền hình trong cả nước lại nở rộ như hiện nay. Phim truyền hình thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả, bởi nó len lỏi tới tận đầu giường của từng người. Nhưng cũng chưa bao giờ người xem lại phàn nàn nhiều về chất lượng phim truyền hình như lúc này. Vậy tại sao lại có tình trạng này?

Hiện nay có phong trào: đài đài làm phim, nhà nhà làm phim truyền hình. Ngoài Đài Truyền hình Việt Nam, các đài Phát thanh- Truyền hình địa phương, còn có hàng chục hãng phim tư nhân đua chen làm phim truyền hình. Thế nên, phim truyền hình đã có sự "bứt phá" về số lượng. Nếu trước đây khoảng 10 năm, lúc đầu ước tính mỗi năm cả nước chỉ làm khoảng hơn 50 tập phim, thì hiện nay tất cả các đài mỗi năm cũng phải làm tới hơn 2.000 tập phim. Số lượng phim truyền hình Việt nhiều như thế, lại phát vào "giờ Vàng", nhưng chưa đủ sức tạo những "cơn sốt" khán giả. Sự xuất hiện khá dày đặc của phim giải trí đã gây phản cảm cho người xem.

Nhà văn Phạm Ngọc Tiến cho rằng: sự nở rộ của quá nhiều phim truyện truyền hình chưa hẳn là một tín hiệu tốt, nhất là khi các phim này chưa đưa được những vấn đề mang tính nhân văn, những vấn đề xã hội quan tâm. Còn theo ông Đoàn Minh Tuấn- Phó TBT Báo Thế giới điện ảnh, chất lượng phim truyện truyền hình chúng ta đã bất thại từ những bước đi đầu. "Chúng ta có nhiều phim, nhưng chất lượng kém. Chúng ta chỉ làm phim để phát một lần, đài nào biết đài đó, không có sự trao đổi giữa các đài để làm, trong đó tư nhân thì người ta có thể kết hợp làm phim nhựa. Chúng ta làm theo lối tự cung tự cấp, không đầu tư cho một chiến lược nào cả, làm một cách chụp giựt. Tự những người lãnh đạo các đài đã rẻ rúng cái nghề của mình, rẻ rúng phương tiện của mình thì làm sao có tác phẩm chất lượng tốt? Không tôn trọng tác phẩm nên cái gì cũng chỉ đạt ở mức trung bình. Mà như thế là giết chết nghệ thuật"- Ông Đoàn Minh Tuấn bức xúc.

Cũng theo ông Đoàn Minh Tuấn, dân tộc VN là một dân tộc anh hùng, kiên cường và mạnh mẽ, nhưng trong phim truyền hình thì các nhân vật lại rất hay khóc lóc, ủy mị. Đa số diễn viên khóc giả, cười giả, diễn giả, nên tình cảm cũng giả dối theo. Khán giả cảm thấy xa lạ với phim truyền hình, nên màn ảnh nhỏ không hút được người xem. Sự vô duyên, tầm thường hóa trong lời thoại, nhạt nhẽo trong diễn xuất, đơn điệu trong kịch bản cũng làm người xem chán mà chuyển kênh hoặc tắt vi-ti. Tầm văn hoá của những kịch bản làm phim truyền hình thấp, không đi vào trái tim con người, nên không ai muốn xem lại phim lần thứ hai.

Là người trong cuộc, từng viết nhiều kịch bản, tham gia làm nhiều phim truyện truyền hình, đạo diễn Nguyễn Hữu Phần lý giải: một trong những yếu kém của phim truyền hình Việt đó là do cách làm phim thiếu chuyên nghiệp và làm theo kiểu dễ dãi, ăn bớt cả thời gian và tiền bạc. Một ngày diễn viên có thể đóng 3 phim khác nhau, không có thì giờ làm kịch bản thì làm sao diễn hay. Mỗi phim do Trung tâm sản xuất phim truyền hình Đài Truyền hình Việt Nam được đầu tư khoảng 75 đến 80 triệu. Nếu làm phim kéo dài khoảng 5-6 ngày thì lỗ, nên ai cũng cố làm cho nhanh. Chất lượng phim truyện truyền hình hiện nay đang phụ thuộc vào lương tâm của người làm phim, cơ sở sản xuất làm phim, chứ các cơ quan đơn vị đặt hàng chưa có biện pháp nào khuyến khích làm phim hay.

Ông Đỗ Thanh Hải- Giám đốc Hãng phim truyền hình Đài Truyền hình Việt Nam cũng thừa nhận, chất lượng phim truyền hình VN chưa thể được như mong muốn của những người làm phim, cũng như của khán giả. "2-3 năm trở lại đây thì phim truyền hình mới tiếp cận được xu hướng sản xuất phim truyền hình trong khu vục và thế giới. Đó là xu hướng sản xuất phim dài tập, sản xuất có qui trình và tiếp cận với xu hướng sản xuất trong trường quay.v.v… Tỷ lệ số lượng thì có sự tăng trưởng mạnh. Số lượng phim tăng trưởng cũng ghi nhận sự nỗ lực của người làm phim. Nhưng từ việc có số lượng phim hay đến việc có phim có hay, chất lượng, đề tài đa dạng, hấp dẫn, theo được mong muốn của khán giả truyền hình thì... còn là sự nỗ lực dài dài trong thời gian tới". Mặc dù vị Giám đốc Hãng phim này hẳng định không có việc “nới lỏng hơn với chất lượng phim truyền hình gần đây” vì những áp lực thời lượng phát sóng phim Việt, nhưng xem ra trong cuộc chạy đua làm phim, hình như thừa lỗi, mà thiếu lửa nhiệt huyết và kém tôn trọng khán giả.

Một hạn chế nữa được nhiều người nhắc đến là sự thiếu hụt đội ngũ viết kịch bản truyền hình dài tập. Có những công ty tư nhân giải thích cái lý phải "mua kịch bản nước ngoài" là do đội ngũ viết kịch bản của ta chưa đủ kinh nghiệm, năng lực và vốn sống để viết những phim dài hàng trăm tập. Những kịch bản "nhập ngoại" này do diễn viên ta đóng, khi chiếu lên màn ảnh nhỏ cho khán giả xem rất khó chấp nhận.

Chỉ làm phim giải trí là tự giết mình

Thời gian qua, phim truyện truyền hình ở nước ta có hai dòng chính. Thứ nhất là phim về đề tài chính luận, đề cập đến các vấn đề chính trị- xã hội đang được quan tâm, do Trung tâm sản xuất phim truyền hình Đài Truyền hình Việt Nam sản xuất. Về đề tài nông thôn có các phim: Chuyện làng Nhô, Đất và Người, Đường đời, Hương đất, Ma làng, Gió làng Kình...; về thành thị có Mùa lá rụng, Chuyện phố phường, Những ngọn nến trong đêm, Đèn vàng, Của để dành, Luật đời, Cảnh sát hình sự, Ngõ lỗ thủng... Các phim Đồng tiền xương máu, Blouse trắng, Nữ bác sĩ... của hãng phim Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh cũng thu hút được sự quan tâm của khán giả. Dòng phim thứ hai mang tính giải trí như: Cô gái xấu xí, Lập trình trái tim, Ngôi nhà hạnh phúc, Những người độc thân vui vẻ.v.v... Nhưng cả hai dòng phim này đều làm chưa thật tới. Dòng phim chính luận thì khô khan, còn dòng phim giải trí thì hời hợt, nhạt nhẽo. Mong muốn của khán giả là phải đổi mới cả hai dòng phim này.

Theo đạo diễn Nguyễn Hữu Phần, cần phải thay đổi quan niệm có thể dễ dãi trong làm phim truyền hình, bởi trong điều kiện truyền hình cáp phổ biến như hiện nay, nếu phim truyền hình không hay và thiếu hấp dẫn, chắc chắn khán giả sẽ ngay lập tức chuyển sang xem phim ngoại, nhưng nếu chỉ làm phim giải trí là tự "giết mình".

"Người làm phim chính luận cũng nên suy nghĩ làm phim phải hấp dẫn, đề cập những vấn đề nóng bỏng của xã hội. Mình làm chính luận khô khan quá thì người ta không xem. Làm phim xã hội thì làm những vấn đề hôm nay mà vẫn vui. Hiện nay chúng ta rất thiếu phim về những người tạo dựng nên xã hội. Những người nông dân thì vị trí, nhân vật ít, người lao động ít, trẻ con thì hầu hết con nhà giàu, thiếu phim về học sinh nghèo ham học..." NSND- đạo diễn Trần Phương góp ý về cách làm phim truyền hình trong thời gian tới.

Vì phục vụ đông đảo công chúng, nên những người làm phim truyện truyền hình phải có một cái nhìn đa dạng hơn về mặt đề tài. Phim truyền hình là "món ăn" của đại công chúng: từ thành thị, nông thôn, vùng sâu, vùng xa, người già, người cao tuổi… Do đó, chính các đơn vị sản xuất phim cũng đang có bước chuyển trong cách làm phim truyền hình. Người làm phim phải có trách nhiệm trước hàng triệu công chúng bằng cách tự nâng cao mình lên để có những bộ phim có chất lượng cao hơn.

Theo đạo diễn Nguyễn Hữu Phần, nếu các đài truyền hình ở ta cũng trích một phần tiền thu được quảng cáo chia cho các đơn vị làm phim truyền hình hay (như cách một số nước khác đang làm), thì ngay lập tức sẽ khuyến khích được việc nâng cao chất lượng phim./.

- Mai Hồng-