Hơn 80% trong số gần 2 vạn đơn thư khiếu nại của cử tri tới các cơ quan và đại biểu dân cử có nội dung liên quan đến quyền tài sản nhà đất của người dân.

Chúng ta tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước tất yếu phải điều chỉnh quy hoạch đất đai chuyên môn bộ phận đất nông nghiệp thành đất công nghiệp, đẩy nông dân vào chỗ mất trắng tư liệu sản xuất. Đây là điều kiện bắt buộc khi tiến hành lấy đất của nông dân để xây dựng các công trình mới.

Có nơi dần dần đã xử lý tốt, như lấy đất của dân thì trả lại khu đất khác có giá trị tương đương, hoặc bằng một nền đất mới tại vùng đô thị, bằng đất và bằng căn hộ tại khu tái định cư, lo đào tạo nghề… Tuy nhiên, những việc làm này của một số ít địa phương vẫn chưa là thể chế thống nhất bắt buộc cho tất cả.

Ở một số nơi vẫn xảy ra hiện tượng lấy đất của nông dân chuyển thành vốn của các công ty, kể cả của các công ty tư nhân. Không ít trường hợp công ty chưa kinh doanh đã có thêm nhiều tỷ đồng từ đất của nông dân chuyển sang. Có nơi lấy đất của dân để xây dựng các cơ quan trụ sở hết sức to rộng, cơ quan lấy bớt đất bán lại cho công nhân viên; công nhân viên lại đem bán tiếp.

Ở một số nơi quy hoạch, thực thi dự án giá cả đền bù không công khai. Dân bị lấy đất là người phải thực hiện chứ không phải là người có quyền được biết, được bàn, được giám sát. Khi ruộng đất bị “thu hồi”, người nông dân canh tác bị “giải tỏa” và được đền bù “theo quy định của pháp luật”. Quy định như vậy, rõ ràng nông dân chưa được xem là người chủ tư liệu sản xuất và là tài sản có được từ nhiều đời để lại; ruộng đất của họ có thể bị dễ dàng lấy đi vì các dự án sân golf, khu đô thị, khu công nghiệp.

Có những nơi nêu thành tích về giải phóng mặt bằng nhưng không thấy nêu thành tích về việc lo cuộc sống của nông dân bị mất đất như thế nào. Bộ phận lo giải phóng mặt bằng và bộ phận lo tái định cư hoạt động tách rời, không chịu trách nhiệm trực tiếp, mọi khó khăn dân phải chịu. Thiếu công ăn việc làm và những bất công mà bộ phận nông dân bị lấy đất phải chịu đựng vẫn là điều bức xúc chưa thực sự được giải quyết một cách phổ biến…

Tất cả những việc này không phải là chuyện cá biệt mà thực tế đang diễn ra ở rất nhiều địa phương. Chúng ta khẳng định nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, lại để diễn ra những việc như vừa nêu là không ổn. Phải chăng ở đây có một điều gì rất cơ bản ta chưa giải quyết hay giải quyết không chính xác?

Có nhiều việc phải giải quyết, trong đó phải có những thay đổi mạnh dạn hơn nữa về chính sách và luật về đất đai theo hướng thừa nhận rõ ràng, dứt khoát các quyền của nông dân về đất và thị trường đất.

Theo đó, quyền tài sản ấy không bị giới hạn về thời gian, người dân tùy nghi canh tác, nhượng đổi phù hợp với quy hoạch của chính quyền, tùy nghi bán lại cho các doanh nghiệp theo giá thỏa thuận hoặc góp vốn kinh doanh như cổ phần trong các công ty. Lãnh đạo tỉnh chỉ có quyền xây dựng quy hoạch không thể có quyền thu hồi đất của nông dân giao cho các dự án, trừ khi Nhà nước bỏ tiền mua lại đất của nông dân vì các mục đích công cộng theo nguyên tắc thỏa thuận dựa trên giá đất của thị trường.

Đất đai của toàn dân, thì một lẽ đương nhiên, người dân có quyền quyết định nó. Nói cách khác, cần tăng quyền tài sản tư đối với ruộng đất cho các gia đình nông dân, tôn trọng và nêu rõ thái độ của Nhà nước sẽ bảo vệ quyền của họ khi cần thiết./.