Công việc chuẩn bị cho hội hát được tiến hành từ trước tết. Vào thời điểm cuối năm cũ các chàng trai người Dao Tuyển lại họp để chọn làng có nhiều cô gái để mời hát. Đây là công việc quan trọng do đó phải nhờ và hỏi ý kiến của người giỏi hát và uy tín nhất trong bản. Họ sẽ nhờ thầy dạy một số câu hát, nhờ thầy là người ra câu hát khi họ đi hát và quan trọng nhất là nhờ thầy viết thư báo cho làng gái biết làng trai muốn hẹn hát vào dịp đầu năm. Bức thư như một thông điệp tốt đẹp, vừa có nội dung mời vừa có ý nghĩa là lời cảm ơn trước, xin phép trước với sự thể hiện tình cảm chân thành và cầu mong cho hội hát thành công. Khi gái các bản người Dao Tuyển hồi âm nhận lời mời thì việc chuẩn bị cho hội hát được gấp rút tiến hành. Trai gái hai bên sẽ chăm chỉ tập luyện chuẩn bị cho hội hát chính thức, chọn ra những người có giọng hát tốt để hát chính và những người ra vế đối giỏi để đi chọn làm ứng đối với bên nữ. Ngoài ra, thanh niên bên bản nhà trai sẽ lên rừng chọn loại dây rừng chắc nhất, dai nhất để làm dây kéo co và chọn những cây tre đực già nhất, cứng nhất, đẹp nhất để làm cà kheo. Việc làm cà kheo bao giờ cũng làm theo con số chẵn bởi vì họ làm cho họ một thì cũng phải làm cho làng gái một để khi tham gia hội, trai gái đi cà kheo thi với nhau.

Bên làng gái cũng nhộn nhịp công việc chuẩn bị cho hội hát. Tất cả các thành viên trong làng được phân công quét dọn làng bản, chuẩn bị bãi chơi, làm đu quay, trang trí cổng làng, sửa miếu thờ, v.v... trong đó quan trọng nhất là làm quả còn cho ngày hội. Quả còn hình lăng có múi được tạo bởi 5 tấm vải màu xanh, đỏ, đen khâu ghép với nhau, xung quanh đính các tua vải gọi là “hoa còn”. Lõi quả còn là những hạt gạo, hạt ngô, thóc tượng trưng cho ước muốn ấm no, đầy đủ. Quả còn nào đẹp nhất sẽ được ném đầu tiên trong ngày hội, cô gái làm ra quả còn này sẽ được các chàng trai tôn trọng và để ý. Quả còn không những là đồ chơi mà còn mang ý nghĩa phồn thực, ý nguyện cầu cho cả năm bản làng được no đủ, thóc gạo, ngô đầy nhà.

Đến ngày hẹn hát các chàng trai sẽ phải dậy từ rất sớm để chuẩn bị như túi vải, quần áo dự phòng cho vào túi, ngoài ra họ còn nắm cơm hoặc bánh trưng mang theo khi đi tham gia hội hát, khi đói họ có thể ăn và mời bạn gái của làng khác...Bên bản các cô gái cũng tất bật chuẩn bị gói bánh trưng, bánh mật, nắm cơm để thiết đãi các chàng trai bản bên sang hát. Công tác chuẩn bị hoàn tất cũng là lúc hội hát được bắt đầu.

Thầy làng sẽ cúng dâng hương, dâng nến, dâng các lễ vật cho thần rồi xin được các vị chư thần phù trợ diệt trừ tà ma, bảo vệ dân bản, giúp đỡ cho hội hát của trai gái được tốt đẹp, trai gái nên duyên. Nghi lễ cũng kết thúc cũng là thời điểm hội hát được bắt đầu. Các chàng trai đến và bắt đầu hát tại cổng làng nhà gái. Các chàng trai trong tư thế đứng nghiêm chỉnh, khoanh tay phía trước và hát từng câu dõng dạc, to... “chắp tay vái lạy ba thầy làng, cho được mở lòng cùng tiên nữ”. Thầy hát bên làng gái sẽ lên tiếng hỏi “ai đến làng mà làm ồn ã, chốn việc làm lại bỏ đi chơi”. Lúc này chàng trai mới hát tiếp sang ý thứ hai bằng những câu hát ngộ nghĩnh và đáng yêu thể hiện sự thanh minh không phải vì lười làm mà vì hoa rừng đang nở, vì mùa xuân vẫn còn, v.v…

Sau khi hát nghi lễ, thầy làng sẽ lên tiếng gọi các cô gái hãy ra đón bạn vào làng cùng vui xuân. Câu gọi của thầy làng sẽ được lan chuyền nối tiếp nhau từ nhà này sang nhà khác. Và từ các căn nhà trong làng từng tốp các cô gái sẽ bước ra cửa trong những bộ trang phục mới và đẹp nhất, họ đi ra cổng làng. Nhưng các cô gái cũng không vội vàng, không vồ vập mà đứng từ rất xa... và các chàng trai lại tiếp kiểu hát mở ném còn gọi mời các cô gái: “Bước chân đến làng muôn hoa nở - Ngắm hoa ta hát một đôi lời”, v.v… Các cô gái thì hát với nội dung: các chàng đến làng em như đưa mùa xuân về, chúng em là những bông hoa nở chỉ khi mùa xuân đã về chúng em vui, làng em vui khi có các anh đến.

Sau những câu hát đối đáp mở đầu, ba vị già làng, chủ làng, thầy làng của bên gái ra chào đón các chàng trai và thể hiện sự nhất trí vui lòng để các chàng trai vui hát cùng các cô gái trong làng. Đến đây, tất cả trai gái cùng hát cùng ném còn ngoài cổng, sau đó họ mời nhau về cổng chính nơi đã trang trí đẹp, có bãi chơi đu và các trò chơi khác. Khi tung còn họ hát mời chơi đu, nếu có đôi nào đó quý nhau họ sẽ chủ động tách ra khỏi đám hát và ra ngoài cùn chơi đu. Khi chơi đu họ cùng nhau tung hứng, nếu ai chơi vòng đu đều và cao sẽ được mời rượu. Cứ như vậy hết đôi này lại đến đôi kia tham gia việc chơi đu. Cũng có đôi sau khi đu họ lánh ra một chỗ khác để tâm sự riêng bằng những lời ca thể hiện tâm tình, những suy nghĩ về nhau được bộc lộ.

Cuộc hát đối đáp diễn ra thâu trưa cho đến chiều và tối, ai đói thì dùng đồ ăn được chuẩn bị sẵn, khi đó những điệu hát mời nhau ăn cơm được cất lên. Buổi chiều tại vị trí cổng làng diễn ra cuộc hát kèm với các trò chơi như bịt mắt tìm người yêu, đu dây, đi cà kheo, kéo co, v.v...

Sau bữa cơm tối, trai gái sẽ đốt lửa ở bếp, ở ngoài sân... để sưởi ấm quanh bếp và cùng nhau hát, cùng uống rượu. Không như cách hát ban ngày, cuộc hát đêm ngân nga chậm rãi và sâu lắng hơn. Chàng trai say sưa với câu hát: Quyết không thể rời nơi ngọc lâm, mong cho cha mẹ kết đôi ta, v.v... Các chàng trai cô gái vừa hát vừa uống rượu, họ say rượu, say tình hát liền qua đêm, nam hát hỏi nữ trả lời và ngược lại cho đến khi sáng.

Trai ra về, gái dấu túi như chưa muốn chia tay. Nam phải hát xin thật hay, thật giỏi mới được trả túi ra về. Cuộc hát đầu xuân kết thúc, nam nữ lưu luyến tặng nhau vòng cổ, vòng tay đầy quyến luyến, những câu hát tạm biệt cất lên và cùng nhau hẹn đến hội hát năm sau, cùng hẹn đến ngày nên duyên vợ chồng.

Nam Trung