Kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ, mặc dù trong điều kiện khó khăn và thiếu thốn, phải di chuyển nhiều nơi, Nhà xuất bản vẫn tổ chức xuất bản được hàng trăm đầu sách quan trọng góp phần truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê-nin; phổ biến đường lối cách mạng của Ðảng; sách phục vụ cuộc kháng chiến trường kỳ. Năm 1951, Nhà xuất bản đã xuất bản các Văn kiện Ðại hội II của Ðảng và hàng trăm đầu sách, hàng vạn bản in giới thiệu, giải thích văn kiện, sách chính trị, thời sự phổ thông... là những cuốn sách mỏng, in khổ nhỏ, phù hợp điều kiện của cuộc kháng chiến.

Sau Chiến thắng lịch sử Ðiện Biên Phủ và Hội nghị Giơ-ne-vơ về Việt Nam (1954), miền bắc được hoàn toàn giải phóng, tháng 10-1954, Nhà xuất bản cùng các cơ quan trung ương của Ðảng và Nhà nước trở về Hà Nội.

Ðể chỉ đạo hoạt động của Nhà xuất bản Sự thật trong điều kiện mới, ngày 17-10-1960, Ban Bí thư Trung ương Ðảng đã ra Quyết định số 02-QÐ/T.Ư xác định Nhà xuất bản là cơ quan trực thuộc Chính phủ, có nhiệm vụ phổ biến chủ nghĩa Mác - Lê-nin, đường lối, chính sách của Ðảng và Nhà nước, góp phần giáo dục tư tưởng xã hội chủ nghĩa, chủ nghĩa yêu nước chân chính và chủ nghĩa quốc tế vô sản. 

Trong thời kỳ này, Nhà xuất bản đã đẩy mạnh việc tổ chức biên dịch, xuất bản nhiều tác phẩm kinh điển của Mác, Ăng-ghen. Ðặc biệt từ năm 1959 đến 1965, đã hoàn thành việc tổ chức xuất bản bộ Tư bản của C.Mác, đóng góp quan trọng vào công tác lý luận của Ðảng, đồng thời là bước trưởng thành đáng ghi nhớ trong công tác biên tập của Nhà xuất bản. Các tác phẩm của Lê-nin cũng lần lượt được xuất bản. Riêng trong năm 1957, đã xuất bản mới 40 tác phẩm của Lê-nin. Sang năm 1959, bộ V.I. Lê-nin Tuyển tập (2 tập, 4 phần) đã được xuất bản lần đầu tiên ở nước ta. Văn kiện Ðảng và các tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh được xuất bản đều đặn với số bản in ngày càng tăng. Sách chính trị phổ thông, sách dịch của các nước xã hội chủ nghĩa và các đảng cộng sản được chú trọng giới thiệu.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Nhà xuất bản Sự thật phải sơ tán ở nhiều nơi, song công tác biên tập, xuất bản vẫn được tiến hành đều đặn. Những tác phẩm được xuất bản trong thời kỳ này đã góp phần tích cực vào công tác chính trị, tư tưởng của Ðảng, thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân và cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Sau khi miền nam được hoàn toàn giải phóng, nước nhà thống nhất, Nhà xuất bản Sự thật đã đặt chi nhánh ở thành phố Hồ Chí Minh và sau đó ở các tỉnh miền trung, để kịp thời đáp ứng nhu cầu về sách lý luận chính trị của bạn đọc trong cả nước. Ngày 24-10-1979, Ban Bí thư Trung ương Ðảng đã ra Quyết định 53-QÐ/T.Ư kiện toàn Nhà xuất bản Sự thật là cơ quan xuất bản của Ðảng, trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương, tạo vị thế mới cho Nhà xuất bản trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị. 

Giai đoạn này, đồng thời với việc tổ chức xuất bản bộ C.Mác và Ph.Ăng-ghen Toàn tập, Hồ Chí Minh Toàn tập, Nhà xuất bản đã tích cực xuất bản các sách trọng tâm về cách mạng xã hội chủ nghĩa, các văn kiện đại hội, hội nghị Trung ương, các tác phẩm của các đồng chí lãnh đạo Ðảng, Nhà nước, về phong trào cách mạng thế giới... Công tác đối ngoại của Nhà xuất bản không ngừng được mở rộng và có quan hệ chặt chẽ với các nhà xuất bản của nhiều nước xã hội chủ nghĩa anh em. Ðã tổ chức xuất bản một số tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng tiếng Lào, tiếng Cam-pu-chia để trao tặng bạn.

Từ năm 1986, cùng với bước chuyển của đất nước sau Ðại hội VI của Ðảng, Nhà xuất bản Sự thật bước vào giai đoạn phát triển mới, các ấn phẩm của Nhà xuất bản phản ánh sinh động sự mở đầu của công cuộc đổi mới. Kể từ 1986 đến 1992, Nhà xuất bản đã cho ra mắt độc giả 480 đầu sách, tập trung giới thiệu và làm sáng tỏ đường lối đổi mới toàn diện của Ðảng do Ðại hội VI và VII đề ra; làm sáng tỏ những vấn đề của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, chủ nghĩa xã hội và đặc biệt là con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam về các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh... chống lại các tư tưởng và quan điểm phản động, lệch lạc, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lê-nin, quan điểm, đường lối của Ðảng. Sách phục vụ công cuộc đổi mới là mảng sách trọng tâm được đặc biệt coi trọng, đã có tác động tích cực trong việc triển khai thực hiện đường lối đổi mới do Ðảng ta khởi xướng và lãnh đạo. 

Nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng và vai trò quản lý của Nhà nước đối với công tác xuất bản đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng trong tình hình mới, ngày 20-11-1992, Ban Bí thư Trung ương Ðảng đã ban hành Quyết định số 53-QÐ/T.Ư thành lập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật trên cơ sở hợp nhất bốn nhà xuất bản: Nhà xuất bản Sự thật thuộc Ban Bí thư Trung ương Ðảng, Nhà xuất bản Thông tin lý luận thuộc Viện Nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Tư tưởng - Văn hóa thuộc Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương, Nhà xuất bản Pháp lý thuộc Bộ Tư pháp. Sự hợp nhất đã tập trung đầu mối xuất bản sách lý luận chính trị, pháp luật, tăng cường năng lực thực hiện nhiệm vụ chính trị của Nhà xuất bản.

Trong tám năm (1992 - 2000), ngoài thành tích nổi bật là đã cho ra mắt bộ sách C.Mác và Ph.Ăng-ghen Toàn tập gồm 50 tập và bộ Hồ Chí Minh Toàn tập gồm 12 tập, Nhà xuất bản đã tập trung tổ chức xuất bản nhiều đề tài sách về tư tưởng Hồ Chí Minh, sách về đổi mới tư duy, đặc biệt là đổi mới tư duy kinh tế, sách phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, sách văn bản pháp luật và phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật...  

Trên cơ sở nhiệm vụ, yêu cầu của tình hình mới, ngày 3-4-2003, Bộ Chính trị đã ra Quyết định số 68-QÐ/T.Ư về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật. Quyết định nêu rõ: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật là đơn vị sự nghiệp Trung ương của Ðảng, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp và thường xuyên của Ban Bí thư, có chức năng là cơ quan xuất bản chính trị của Ðảng và Nhà nước, hoạt động theo Luật Xuất bản.

Với vị thế mới, Nhà xuất bản tiếp tục bám sát nhiệm vụ chính trị và các sự kiện chính trị lớn của đất nước, chủ động phối hợp với các ban, bộ, ngành, Mặt trận, các đoàn thể ở Trung ương và các địa phương xuất bản kịp thời sách và các tài liệu phục vụ triển khai Nghị quyết Ðại hội VIII, Ðại hội IX, Ðại hội X của Ðảng và các Hội nghị Trung ương các khóa, phục vụ đắc lực Cuộc vận động 'Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh'.

Từ 2007 đến nay, được sự đồng ý của Ban Bí thư, Nhà xuất bản đã tích cực chuyển đổi một phần hoạt động theo Nghị định 43/2006/NÐ-CP của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập. Trước những yêu cầu phát triển mới, Nhà xuất bản đã tiến hành đổi mới toàn diện và đồng bộ các mặt hoạt động. Xây dựng và triển khai chiến lược phát triển giai đoạn 2009-2015, hướng tới 2020. Các chiến lược này là cơ sở lập kế hoạch hoạt động xuất bản dài hạn và hằng năm, đồng thời, giúp cho việc nâng cao chất lượng, hiệu quả toàn diện các mặt hoạt động của Nhà xuất bản.

Thực hiện sự chỉ đạo của Ban Bí thư, Nhà xuất bản đã chủ động, tích cực phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương và các địa phương xây dựng, triển khai và hoàn thành thí điểm Ðề án trang bị sách cho cơ sở xã, phường, thị trấn tại hơn bốn nghìn xã, phường, thị trấn của 16 tỉnh, thành phố trong cả nước. Ðề án đã có tác động tích cực trong việc góp phần nâng cao kiến thức, kỹ năng làm việc, qua đó góp phần nâng cao chất lượng công tác quản lý, điều hành của đội ngũ cán bộ cơ sở xã, phường, thị trấn. Nhà xuất bản là một trong những đơn vị đi đầu trong ngành xuất bản tích cực ứng dụng công nghệ hiện đại đa dạng hóa các xuất bản phẩm, cho ra đời một loạt ấn phẩm điện tử như: CD-ROM Hồ Chí Minh Toàn tập, CD-ROM Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, CD-ROM Văn kiện Ðảng Toàn tập, VCD Hành trình theo chân Bác... được đông đảo bạn đọc đánh giá cao.

Nhà xuất bản đã tập trung từng bước nâng cao năng lực, hiệu quả công tác phát hành, thực hiện đổi mới công tác tuyên truyền, giới thiệu các ấn phẩm của Nhà xuất bản. Xây dựng các chính sách về xuất bản phẩm nhằm phát triển thị trường, nâng cao hiệu quả công tác phát hành sách lý luận chính trị, pháp luật.

Nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, phát huy các nguồn lực, Nhà xuất bản đã xây dựng và đưa vào vận hành một hệ thống tương đối đầy đủ và toàn diện với hơn 40 quy định, quy chế quản lý nội bộ. Ðã tiến hành kiện toàn, sắp xếp hợp lý bộ máy tổ chức, cán bộ; hoàn thành sớm và có chất lượng công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý của Nhà xuất bản theo sự chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương cho hai giai đoạn 2008-2010 và 2011-2015. Thực hiện chính sách sử dụng, phát huy hiệu quả nguồn nhân lực tại chỗ, đồng thời có chính sách thu hút, tiếp nhận và thi tuyển công khai nhiều cán bộ trẻ được đào tạo cơ bản, có năng lực và triển vọng, bổ sung nguồn nhân lực có chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển trước mắt và lâu dài của Nhà xuất bản.

Ngày nay, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia không chỉ là nơi quy tụ các nhà chính trị, các nhà quản lý và những người hoạt động xã hội, các nhà khoa học, những người làm công tác thực tiễn trên tất cả các ngành, các lĩnh vực, các khu vực, vùng, miền của cả nước mà còn mở rộng các hoạt động đối ngoại và hợp tác quốc tế. Nhà xuất bản có quan hệ hợp tác thường xuyên và bước đầu có hiệu quả với nhiều nhà xuất bản lớn ở các nước như: Lào, Trung Quốc, Cu-ba, Nga, Ðức, Pháp, Ấn Ðộ... và nhiều tổ chức quốc tế.

Với những đóng góp xứng đáng trong 65 năm qua, Nhà xuất bản đã vinh dự được Ðảng và Nhà nước tặng thưởng hai lần Huân chương Hồ Chí Minh, đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 60 năm Ngày truyền thống, Nhà xuất bản đã được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng - phần thưởng cao quý nhất của Ðảng và Nhà nước ta.

Những thành tựu đạt được trong 65 năm qua đã đặt cơ sở vững chắc để Nhà xuất bản vững bước sang một thời kỳ phát triển mới với những nhiệm vụ hết sức nặng nề. Tập thể cán bộ, công chức, viên chức Nhà xuất bản quyết tâm phấn đấu tiếp tục giữ vững vai trò là cơ quan xuất bản sách lý luận chính trị, pháp luật nòng cốt của Ðảng và Nhà nước, góp phần giữ vững và mở rộng trận địa tư tưởng của Ðảng; nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động xuất bản, năng lực sản xuất, kinh doanh, nâng cao hơn nữa chất lượng, tính lý luận, tính khoa học các xuất bản phẩm của Nhà xuất bản./.

TS NGUYỄN DUY HÙNG
Giám đốc, Tổng Biên tập NXB Chính trị quốc gia - Sự thật