Nhớ Cụ Võ - Một người “chơi ảnh”

Có những người càng lớn tuổi càng đẹp lão, càng già càng được yêu quý và kính trọng, càng lâu đời, càng được tôn vinh… Ấy là nghệ sĩ nhiếp ảnh lão thành Võ An Ninh. Cụ Võ!

Không phải khi đã 99, 100 tuổi, nghệ sĩ nhiếp ảnh Võ An Ninh mới được gọi là “Cụ” – từ hồi tuổi 60, mọi người đã gọi ông là “Cụ” với nhiều tình cảm.

Được gặp cụ bao giờ cũng vui. Cách đây vài năm, khi cụ còn tỉnh táo, trò chuyện với cánh trẻ, Cụ Võ An Ninh gọi “bà lão”, vợ cụ ngồi cạnh hầu nước. Lâu lâu cụ vuốt tay, vuốt đùi vợ làm chúng tôi vui. Cụ bảo “này “cái vợ” nó làm mình khỏe, nó làm mình vui. Phải không bà”. Hóm hỉnh là nét đặc biệt trong cuộc sống đời thường Võ An Ninh. Chẳng thế mà trên khắp nẻo đường quê hương đất nước Việt Nam đều in dấu chân Võ An Ninh. Những cụm ảnh – mà chỉ là ảnh đen – trắng, Võ An Ninh được xem là bậc thầy trong ảnh nghệ thuật với những chùm ảnh như: “Nạn đói 1945”, “Thôn nữ”, “Hà Nội” (ảnh 1, 3), “Sapa”, “Làng Vạn Chài ”(ảnh 2), “Phố mới”…

Võ An Ninh là bậc thầy về ảnh nghệ thuật đen – trắng, ảnh phong cảnh. Ảnh của ông là một bức tranh hài hòa về tâm tình và thiên nhiên, một tuyệt tác như tranh mực nho, tranh lụa uyển chuyển, mềm mại đầy chất thơ. Chính cố họa sĩ Lưu Công Nhân cũng công nhận ảnh Võ An Ninh là những tranh mực nho mẫu mực. Thông thường, nói một bức tranh giống vẽ, là chê, nói một bức ảnh như vẽ, là khen.

Là một người “chơi ảnh”, suốt 103 năm sống và chụp ảnh, Võ An Ninh cho thấy mối quan hệ giữa sống vui, làm việc và tạo dựng. Tự do sống, tự do chụp ảnh, tự do tư duy nghệ thuật, Võ An Ninh là một nhà viết sử bằng hình ảnh chân thực và sinh động. Suốt đời với một cái máy ảnh cũ hiệu ZEISSKON của Đức, nghệ sĩ nhiếp ảnh Võ An Ninh đã viết sử bằng hình ảnh có một không hai của Việt Nam.

Những gì làm nên một nghệ sĩ nhiếp ảnh Võ An Ninh sẽ là những tấm gương, bài học, là kinh nghiệm vô cùng quý hiếm về hoạt động văn học nghệ thuật và tạo dựng một nhân cách nghệ sĩ Võ An Ninh. Chúng tôi nhớ mãi một lần trên Cảng Sài Gòn, cụ Võ đi và lẩm nhẩm câu thơ trong ký Nguyễn Tuân “Một gánh càn khôn quẩy xuống ngàn/ Hỏi rằng chi đó gửi rằng than”. Chúng tôi đọc to “Một lão tiên ông đi trên Cảng”… thì cụ ứng khẩu: “Hỏi rằng ai đó, bảo rằng Ninh”.

Và Cụ cười to!...

Với 103 tuổi, Cụ Võ đã quy tiên!