Trong bản Di chúc để lại trước khi về cõi vĩnh hằng, điều Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm “trước hết” và “trước tiên” là về Đảng và chỉnh đốn Đảng, nhằm xây dựng Đảng ta là một Đảng cầm quyền trong sạch và vững mạnh. Cùng đó, Người cũng nhấn mạnh việc đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng phải rèn luyện đạo đức cách mạng để xứng đáng là người lãnh đạo, người đày tớ thật trung thành của nhân dân. Hơn 40 năm sau, những chỉ dẫn của Người trong Di chúc vẫn có ý nghĩa thời sự, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết 12- khóa XI "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay" về xây dựng Đảng.

1. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm xây dựng Đảng ta thành một Đảng cách mạng chân chính, trong sạch vững mạnh. Nhận thức rõ tầm quan trọng của đạo đức cách mạng, Người đã không ngừng chăm lo giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Người nói: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nước thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Trong tư tưởng của Người, đạo đức cách mạng là gốc, là nguồn, là nền tảng, là sức mạnh tinh thần của người cán bộ, đảng viên, thể hiện trong các mối quan hệ xã hội hàng ngày với dân, với nước, với đồng chí, đồng bào, đồng nghiệp và mọi người xung quanh mình.

Coi trọng việc giáo dục đạo đức cách mạng, sau khi Đảng lãnh đạo nhân dân giành được chính quyền, Hồ Chí Minh càng quan tâm nhiều đến đạo đức của cán bộ, đảng viên của Đảng cầm quyền. Người hiểu rất rõ rằng, suy thoái về đạo đức là khởi điểm của sự tha hóa, mà tha hoá về đạo đức sẽ dẫn đến tha hoá về chính trị, nên mong muốn Đảng phải trong sạch, trong đó đội ngũ cán bộ, đảng viên không để chức, quyền, danh, lợi làm hoen ố lương tâm, bôi nhọ danh dự, dẫn đến suy thoái, biến chất,v.v.. Cũng theo Người, trong bất kỳ thời điểm nào, làm công việc gì, muốn quy tụ và hấp dẫn quần chúng, người cán bộ, đảng viên cũng phải đặt lợi ích của Đảng ra trước, lợi ích cá nhân lại sau và "đó là nguyên tắc cao nhất của Đảng, đó là tính Đảng". Thực tiễn xây dựng và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam hơn 80 năm qua cho thấy: Uy tín, sức mạnh và năng lực lãnh đạo của Đảng phụ thuộc vào sự vững mạnh, trong sạch của mỗi đảng viên và mỗi cơ sở Đảng, hay nói cách khác sự trong sạch vững mạnh của Đảng quyết định uy tín và năng lực lãnh đạo của Đảng cầm quyền. Trong sạch được thể hiện trước hết và nổi bật ở vấn đề tư cách, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Vững mạnh không phải do số lượng đảng viên nhiều hay ít, mà là ở sức mạnh của sự đoàn kết, thống nhất trong tư tưởng và hành động, trong sự gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, ở chính tính tổ chức, kỷ luật, tinh thần đấu tranh phê bình, tự phê bình và mối liên hệ mật thiết với nhân dân… Không chỉ sớm tiên lượng những căn bệnh của những người có chức, có quyền - những người mang nặng chủ nghĩa cá nhân trong mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn đồng thời chỉ ra những biện pháp để đề phòng và khắc phục, trong đó yêu cầu hàng đầu là thường xuyên giáo dục, rèn luyện đạo đức cho cán bộ, đảng viên. Theo lời Người, cán bộ, đảng viên muốn trở nên người cách mạng chân chính, không có gì là khó cả. Điều đó hoàn toàn do lòng mình mà ra. Lòng mình chỉ biết có Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí công vô tư. Mình đã chí công vô tư thì khuyết điểm sẽ càng ngày càng ít, mà những tính tốt ngày càng nhiều thêm…, vì vậy, ở cương vị nào, bất kỳ làm công việc gì đều không sợ khó không sợ khổ, là tận trung với nước, tận hiếu với dân.

Giản dị và ngắn gọn, Người căn dặn trong Di chúc: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền, mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Cũng không phải ngẫu nhiên và chắc chắn Người đã cân nhắc rất nhiều khi trong một đoạn văn ngắn chỉ có 57 từ, lại nhấn mạnh bốn lần chữ “thật” và “thật sự”. Thật có nghĩa là đối lập với giả, với dối. Thật sự là đối lập với qua loa, nửa vời, không đến nơi đến chốn. Người  dạy chúng ta rèn luyện đạo đức mới, đạo đức cách mạng - đạo đức phục vụ cách mạng, phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân. Chữ “thật” là biểu hiện của chữ “chính” trong tứ đức: cần, kiệm, liêm, chính - tức là trung thực, thật thà, đúng đắn. Chữ  “thật” cũng là chữ “liêm”, vì có thật thà mới không tham lam và mới “liêm” được. Chữ “thật” ấy là lời để lại, căn dặn mỗi cán bộ, đảng viên và đó cũng là cốt lõi của văn hoá cầm quyền, của một Đảng Cộng sản chân chính có sứ mệnh lãnh đạo nhân dân kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH.

Vì vậy, để xứng đáng là Đảng cầm quyền, Đảng duy nhất lãnh đạo cách mạng Việt Nam, mỗi đảng viên và cán bộ - tế bào của Đảng cần phải "thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư”. Hơn thế nữa, Người còn chỉ rõ "phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Đây chính là một sự bao quát thật đầy đủ ý nghĩa, nhưng cũng vô cùng sâu sắc về vai trò, vị trí và năng lực lãnh đạo của một Đảng cầm quyền cần phải có. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, trước hết, mỗi cán bộ, đảng viên phải có phẩm chất, đạo đức cách mạng thì Đảng mới thật trong sạch; và có trong sạch thì mới vững mạnh. để chống lại thói nói mà không làm, nói nhiều làm ít, nói ít làm ít, nói ít không làm, nói một đằng làm một nẻo...Thực hiện một chữ "thật" hay "thật sự" như Người dặn trong Di chúc là một việc làm cần thiết, suốt đời của mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ những người lãnh đạo, quản lý. Xưa nay, niềm tin chính trị của người dân luôn luôn gắn liền với tấm gương đạo đức của người lãnh đạo, "cầm quyền". Hơn nữa, đối với các dân tộc phương Đông thì một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền, cho nên: “Một dân tộc, một Đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến ca ngợi, nếu lòng dạ không còn trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”  và "Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước".  Để lãnh đạo nhân dân thì mình phải gương mẫu, phải "lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ", vì thế khi "mà tự mình không có đạo đức, tự mình đã hủ hoá xấu xa thì còn làm nổi việc gì". Thứ hai, đó là một Đảng mà ngoài lợi ích của giai cấp, của nhân dân, lợi ích của dân tộc, Đảng ta không có lợi ích gì khác và "phải xứng đáng là người lãnh đạo” - đó là yêu cầu về năng lực lãnh đạo, bản lĩnh, trí tuệ và sức chiến đấu của Đảng. Trong bất cứ hoàn cảnh lịch sử khắc nghiệt nào - Đảng cũng phải luôn là đội ngũ tiền phong, kết tinh trí tuệ, danh dự, phẩm giá cao đẹp của toàn thể dân tộc.

2. Có thể khẳng định rằng, thắng lợi của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, của những năm kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước và nhất là thành tựu của hơn 25 năm đổi mới là thành quả của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, trong đó có sự đóng góp to lớn của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Được rèn luyện, thử thách trong quá trình đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ, có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chọn, đa số cán bộ, đảng viên có ý thức rèn luyện, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, gắn bó với nhân dân, có ý thức phục vụ nhân dân, được nhân dân tin tưởng. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, công tác xây dựng Đảng vẫn còn không ít hạn chế, yếu kém. Văn kiện Đại hội XI của Đảng khẳng định: "Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu cực và tệ nạn xã hội chưa được ngăn chặn, đẩy lùi mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp, cùng với sự phân hoá giàu nghèo và sự yếu kém trong quản lý, điều hành của nhiều cấp, nhiều ngành làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, đe dọa sự ổn định, phát triển của đất nước". Vấn đề này tiếp tục được đề cập trong Nghị quyết "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay"- Đó chính là sự suy thoái của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và cả những yếu kém, khuyết điểm kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ vẫn chậm được khắc phục, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng. Điều lo ngại hiện nay là tình trạng "một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc..." ngày càng trở nên trầm trọng.
 

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng suy thoái đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên hiện nay, chủ yếu là "do việc thực hiện đổi mới kinh tế phải vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, chưa lường hết được những tác động của mặt trái cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế; chưa có sự chuẩn bị thật kỹ về lập trường, tư tưởng và cả cách thức tiếp cận mới cho cán bộ, đảng viên. Đặc biệt, còn thiếu những cơ chế, chính sách đồng bộ, khoa học để chủ động ngăn ngừa những vi phạm". Hơn nữa, công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong thực tế nhiều khi còn hình thức, chỉ tập trung vào các hoạt động bề nổi; chưa đủ sức động viên và nâng cao ý chí cách mạng của cán bộ, đảng viên. Ở nhiều cấp ủy, nhiều cơ quan, đơn vị, tình trạng những việc làm đúng, những gương người tốt, việc tốt chưa được đề cao, chưa được bảo vệ và những sai sót, vi phạm không được phê phán, xử lý nghiêm minh, kịp thời... Công tác kiểm tra, giám sát, giữ gìn kỷ cương, kỷ luật ở nhiều nơi, nhiều cấp chưa thường xuyên, ráo riết. Việc thực hiện tự phê bình và phê bình chưa được thực hiện nghiêm túc, thường xuyên, từ đó việc đấu tranh với những vi phạm còn nể nang, không nghiêm túc. Vai trò giám sát của nhân dân thông qua Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội chưa được phát huy, hiệu quả chưa cao.

Bên cạnh đó, trong khi chúng ta thiếu những biện pháp hữu hiệu cả về xây và chống trên lĩnh vực đạo đức, để cho những tư tưởng, thói quen và truyền thống lạc hậu, trong đó nguy hiểm nhất là chủ nghĩa cá nhân, tệ tham ô, quan liêu, tham nhũng… trỗi dậy, lây lan. Theo đó, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đã bị sự hấp dẫn của chức quyền, địa vị, danh vọng, bổng lộc, lợi ích vật chất cám dỗ, ngày càng rời xa nhân dân, sẵn sàng phạm tội ác, chà đạp lên lợi ích của tập thể, của nhà nước để thu vén cá nhân, lợi dụng khe hở của cơ chế để tham nhũng, trục lợi. Một số cán bộ, đảng viên nắm quyền không muốn rời ghế quyền hành, khi phải thôi lãnh đạo thì tìm mọi cách giao quyền cho người thuộc "cánh hẩu" để mưu việc về sau…  Vì chủ nghĩa cá nhân mà họ không còn lòng tự trọng dẫn đến  hiện tượng chạy tuổi, chạy điểm, chạy bằng, chạy chức, chạy quyền và chạy tội… Trong khi những căn bệnh ấy "nó lây, nó ngấm vào trong Đảng", thì các thế lực thù địch luôn không ngừng tăng cường thực hiện âm mưu và hoạt động "diễn biến hòa bình", thúc đẩy "tự diễn biến", "tự chuyển hóa"; tăng cường hoạt động chống phá, chia rẽ nội bộ Đảng và phá hoại mối quan hệ gắn bó giữa Đảng với nhân dân, làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Đảng, đe dọa sự tồn vong của chế độ.

3. Vì sự tồn vong của Đảng cầm quyền và của chế độ, thấm nhuần và thực hiện theo lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bản Di chúc lịch sử, Đảng ta đã luôn không ngừng tự đổi mới, tự chỉnh đốn. Song trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế, để xây dựng và chỉnh đốn Đảng đạt được hiệu quả thiết thực, để Đảng trong sạch, vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, thực sự tiêu biểu cho trí tuệ, lương tâm, đạo đức, danh dự của dân tộc và thời đại cần phải tiếp tục thực hiện nghiêm túc những nội dung trọng yếu của công tác xây dựng Đảng, đặc biệt là Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay". Theo đó, nhằm tạo sự chuyển biến rõ rệt, khắc phục được những hạn chế, yếu kém trong công tác xây dựng Đảng và không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin trong Đảng và nhân dân, một trong ba vấn đề cấp bách Nghị quyết nêu ra cần phải thực hiện là: "Kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin của đảng viên và của nhân dân đối với Đảng".

Điều này khẳng định tính tất yếu, cấp bách và thường xuyên của việc phải không ngừng rèn luyện đạo đức cách mạng của mỗi cán bộ, đảng viên. Đồng thời cho thấy, để Nghị quyết Trung ương 4 đi vào cuộc sống, để đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng này tạo sự lan tỏa trong toàn Đảng và toàn xã hội, cùng với việc tăng cường, đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên gắn với kiểm điểm, đánh giá và có biện pháp cụ thể, giải quyết những tồn đọng, hạn chế đạt hiệu quả, trước hết, việc có ý nghĩa sống còn là phải tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo tinh thần Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị; gắn việc thực hiện Chỉ thị 03 với việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI. Ở mỗi địa phương, cơ quan, đơn vị, việc gắn học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 phải được coi là nội dung sinh hoạt định kỳ, là một trong những tiêu chuẩn để bình xét thi đua hàng tháng, quý, năm của mỗi cán bộ, đảng viên. Thứ hai, điểm quan trọng nhất, cốt lõi nhất là làm theo tấm gương đạo đức cách mạng mẫu mực của Chủ tịch Hồ Chí Minh một cách thật sự, để việc làm theo trở thành ý thức tự giác, trở thành công việc thường xuyên, thành một nội dung quan trọng trong mọi hoạt động của các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể ở mọi cấp, mọi ngành đi và vào chiều sâu tư tưởng. Thứ ba, chú trọng nhiệm vụ xây dựng và cụ thể hoá các chuẩn mực đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngắn gọn, giản dị, thiết thực và phù hợp với điều kiện của mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương để cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, và mỗi người dân tự giác làm theo trên tinh thần vận dụng sáng tạo, tránh giáo điều, máy móc, khiên cưỡng, để việc làm theo Bác trở thành động lực phấn đấu của mỗi người trong tu dưỡng đạo đức. Thứ tư, làm theo Bác ở tinh thần tự phê bình và phê bình nghiêm túc, cấp trên giúp cấp dưới sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm và ngược lại, để tăng cường sự đoàn kết, thống nhất trong từng cơ quan, đơn vị. Thứ năm, kịp thời phát hiện, nhân rộng những gương người tốt, việc tốt, những mô hình hay, cách làm sáng tạo trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác Hồ, để tư tưởng, tấm gương đạo đức của Người thấm sâu trong suy nghĩ và trái tim mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân ta.

Với ý nghĩa đó, các cấp ủy Đảng, chính quyền cần phải thấm nhuần những lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về rèn luyện đạo đức cách mạng; tập trung lãnh đạo, chỉ đạo việc làm theo tấm gương đạo đức của Bác một cách thiết thực, thường xuyên. Cụ thể, mỗi tập thể, mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo và quản lý cần nhận thức sâu sắc học tập và làm theo Bác chính là: "Trong mỗi việc phải biết làm người đày tớ trung thành của nhân dân, phải biết nhân dân sống ra sao và muốn điều gì, ngày nay đất nước vẫn còn nghèo, đời sống người lao động còn gặp nhiều khó khăn, noi gương cần kiệm liêm chính của Bác Hồ, mỗi người, trước hết là cán bộ, đảng viên từ cấp Trung ương đến cơ sở phải biết nêu gương, sống bằng chính sức lao động, không tham ô, tham nhũng, lãng phí, biết xấu hổ trước nỗi khổ, sự vất vả của người dân và phải tích cực góp phần ngăn chặn đẩy lùi nạn tham nhũng, lãng phí" , để Đảng ta ngày càng trong sạch vững mạnh./.