Theo báo cáo của Bộ Y tế, trên toàn hệ thống khám chữa bệnh, mặc dù có xu hướng công suất sử dụng giường bệnh giảm nhẹ từ 118% năm 2008 xuống 111% năm 2010 nhưng tình trạng quá tải lại xuất hiện trầm trọng hơn ở tuyến Trung ương với công suất sử dụng giường bệnh chung ở tuyến Trung ương là 116% năm 2009, 120% năm 2010 và 118% năm 2011. Đặc biệt là tình trạng quá tải ở các bệnh viện: Bệnh viện K: 172%; Bệnh viện Bạch Mai: 168%; Bệnh viện Chợ Rẫy 139%; Bệnh viện đa khoa Trung ương Quảng Nam 114%; Bệnh viện Nhi Trung ương: 119%; Bệnh viện Bệnh nhiệt đới 124%... (theo số liệu năm 2011).

Qua nghiên cứu và khảo sát trong hệ thống, ngành y tế đã tìm ra một số nhóm nguyên nhân dẫn tới quá tải. Đó là đầu tư cho y tế còn thấp. Chi cho y tế ở Việt Nam mới đạt 58,3USD/đầu người, trong khi Thái Lan: 136,5USD; Malaysia: 307,2USD.

Nguồn lực đầu tư cho y tế chưa đáp ứng được đòi hỏi của nhu cầu khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe của nhân dân trong giai đoạn hiện nay.

Trong khi cơ sở vật chất, nguồn lực phát triển một số bệnh viện còn nhiều khó khăn thì nhu cầu khám chữa bệnh và ý thức của người dân với sức khỏe tăng cao, người dân thường lựa chọn những bệnh viện tuyến Trung ương. Điều đó làm cho sự quá tải càng lớn hơn.

Do diễn biến phức tạp của bệnh dịch, đặc biệt là các bệnh nhiễm trùng và sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm. Bên cạnh đó, với chính sách ưu việt về chăm sóc sức khỏe nhân dân như thẻ BHYT cho người nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, đối tượng ưu tiên chính sách, tỷ lệ tham gia BHYT tăng, từ mức 49% năm 2007 nay đạt mức 62% dân số (năm 2011), đã khuyến khích người dân đi khám chữa bệnh nhiều hơn, làm gia tăng nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân.

Một trong những nguyên nhân gây ra quá tải bệnh viện phải kể đến là năng lực chuyên môn của y tế cơ sở vẫn còn hạn chế, trang thiết bị một số bệnh viện chưa đầy đủ, chưa đáp ứng yêu cầu của tuyến điều trị.

Mặt khác cơ chế tài chính đối với các bệnh viện công còn nhiều bất cập, cơ chế hoạt động của hệ thống y tế còn chậm đổi mới, chưa phù hợp với quy luật cung cầu, quy luật giá trị của nền kinh tế thị trường; chất lượng dịch vụ y tế đã được cải thiện nhưng chưa tương xứng với yêu cầu của xã hội. Giá viện phí thấp, chậm thay đổi để phù hợp với giá thị trường... Tất cả đã làm phá vỡ tuyến điều trị, dồn ép bệnh nhân về tuyến trên.

Giải pháp giảm quá tải bệnh viện

Để thực hiện được mục tiêu trên, giảm tải bệnh viện cần có những giải pháp căn cơ, lâu dài với sự tham gia của các bộ, ngành và sự ủng hộ của người dân. Đó là:

Bộ Y tế kết hợp các bộ, ngành liên quan nghiên cứu thay đổi giá viện phí cho phù hợp giữa các tuyến để hạn chế người bệnh tự ý chuyển lên tuyến trên điều trị khi chưa có chỉ định về chuyên môn của bác sĩ ở tuyến dưới. Tăng cường giáo dục nâng cao tinh thần trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp, thái độ phục vụ, ứng xử của cán bộ y tế. Làm tốt công tác y tế dự phòng, chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Thực hiện cải cách thủ tục hành chính và xây dựng chế tài, cần phải đổi mới cơ chế quản lý bệnh viện, đẩy mạnh cải cách hành chính, chú trọng cải cách thủ tục hành chính phục vụ công tác khám, chữa bệnh cho nhân dân kịp thời, thuận lợi; tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý bệnh viện nhà nước theo hướng tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính. Tăng khám ngoại trú, hẹn giờ tái khám/ khám qua điện thoại, internet; giảm số lượng người nhà bệnh viện ra vào bệnh viện trong những giờ cao điểm, trong những trường hợp cần thiết giới hạn số người nhà được phép ở lại bệnh viện chăm sóc người bệnh.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát bằng hình thức xây dựng hệ thống thông tin nhằm giám sát thường xuyên thực trạng quá tải tại các đơn vị, gắn trách nhiệm giảm tải với nhiệm vụ chính trị của đơn vị. Đưa ra các hình thức thi đua khen thưởng thực hiện giảm tải. Nhanh chóng xây dựng cơ chế về tài chính y tế - viện phí - cơ chế thanh toán. Thay đổi cơ chế tài chính, điều chỉnh giá dịch vụ hợp lý, bảo đảm nguồn tài chính để bệnh viện duy trì và phát triển hoạt động. Tăng tỷ trọng nguồn vốn đầu tư và nguồn kinh phí sự nghiệp cho ngành y tế đảm bảo chi cho y tế/GDP đạt 10%, đảm bảo chi tiêu công cho y tế đạt trên 50% so với 39,3% như hiện nay.

Xây dựng và thực hiện các cơ chế chính sách, thu hút và tăng cường nguồn lực cho tuyến dưới như xây dựng chế độ phụ cấp thâm niên nghề đối với công chức, viên chức ngành y tế và đề nghị nâng mức lương khởi điểm của bác sĩ tương xứng với thời gian đào tạo 6 năm.

Đẩy mạnh xã hội hoá công tác khám, chữa bệnh, tăng số giường bệnh tư nhân và đa dạng hoá các loại hình khám, chữa bệnh. Phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố để có chính sách hỗ trợ cho các nhà đầu tư xây dựng bệnh viện; tăng tỷ lệ giường bệnh tư nhân để có thể chia sẻ bớt nhu cầu khám bệnh, chữa bệnh của nhân dân tại các bệnh viện công lập. Nghiên cứu, đề xuất cơ chế thực hiện xã hội hóa dịch vụ giường nằm cho người bệnh. Tăng cường đào tạo phát triển nguồn nhân lực y tế.

Tăng cường các hình thức tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của người dân, tạo lòng tin của người dân với các cơ sở y tế ở tuyến dưới. Các bệnh viện phải thông tin khả năng chuyên môn, kỹ thuật của bệnh viện để người dân địa phương biết. Thúc đẩy sự tham gia của UBND các cấp, để chỉ đạo các ban, ngành cùng với ngành y tế thực hiện các giải pháp giảm quá tải bệnh viện trên địa bàn.

PGS.TS.Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh - Bộ Y tế
(Theo SK&ĐS)