Thưa hoạ sĩ, đề tài về người lính, về chiến tranh cách mạng vẫn thu hút được sự quan tâm của rất nhiều nghệ sĩ tạo hình. Việc thể hiện đề này hiện nay có đổi mới so với trước đây hay không?

Tuy cuộc chiến tranh đã lùi xa, nhưng các hoạ sĩ luôn luôn quan tâm đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng. Đây là đề tài mũi nhọn trong sáng tạo nghệ thuật của các nghệ sĩ .

Một minh chứng cụ thể là triển lãm mỹ thuật về chủ đề "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" và đề tài "Lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng" đang trưng bày ở Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Ban tổ chức phát động từ tháng 4/2008 đến tháng 12/2008, đã có hơn 200 tác phẩm tham dự triển lãm. Ban tổ chức chọn được 130 tác phẩm để triển lãm, trong đó có 55 tác phẩm sán tác về chủ đề "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh". Đây là những tác phẩm có chất lượng cao, thể hiện được tấm lòng của các nghệ sĩ đối với đề tài lực lượng vũ trang.

 Đề tài lực lượng vũ trang có nhiều đổi mới so với trước đây. Hiện thực trong cuộc sống hoạ sĩ có cách nhìn sâu lắng hơn và biểu hiện trong chất liệu và đa dạng phong cách sáng tác như: từ hiện thực cho đến trừu tượng, siêu thực... Đường biên nghệ thuật được mở rộng, làm cho phong phú, đa dạng hơn trong sáng tạo nghệ thuật của từng tác giả. Với các hoạ sĩ trẻ, thì họ nhìn chiến tranh với một lối tư duy khác các thế hệ đi trước, nên có sức lôi cuốn người xem, có tính chuyên nghiệp cao.

Đồng đội - Tranh Trần Trí Dũng

Vậy phẩm chất cao đẹp của anh bộ đội Cụ Hồ trong thời đại ngày nay đã được các hoạ sĩ tạo hình thể hiện như thế nào, thưa ông?

Trong chiến tranh, chính hiện thực của cuộc chiến đã tạo nên nhiều hoàn cảnh điển hình để người lính bộc lộ những phẩm chất anh hùng, cao đẹp và chúng ta dễ nhận thấy. Điều đó làm cho các nghệ sĩ dễ dàng có được hứng thú để sáng tạo tác phẩm nghệ thuật.

Trong thời đại ngày nay, người lính vẫn là những người tiên phong ở những nơi đầu sóng ngọn gió, những nơi gian khổ nhất. Người nghệ sĩ hôm nay nhìn thấy phẩm chất cao đẹp của anh bộ đội Cụ Hồ bộc lộ trong việc xả thân giúp đỡ đồng bào trong thiên tai, bão lũ, hay các chiến sĩ ở nơi biên giới, hải đảo dốc sức vì sự bình yên ở mỗi làng bản; hoặc các cán bộ, chiến sĩ ở quần đảo Trường Sa vượt ngàn khó khăn, đang ngày ngày chắc tay súng canh giữ vùng lãnh thổ thiêng liêng sự bình yên của Tổ quốc. Những việc làm của họ là những bằng chứng cụ thể, sinh động của người lính phong trào "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh". Hiện thực đó có sức lay động mạnh mẽ để các nghệ sĩ không ngừng sáng tác các tác phẩm đề tài về lực lượng vũ trang.

Là một hoạ sĩ của quân đội và có nhiều chục năm gắn bó với cuộc sống của người lính, đối với riêng ông, trong những sáng tác về đề tài người lính, hoạ sĩ tâm đắc nhất điều gì?

Tôi có nhiều năm gắn bó với người lính, trong đó gần 20 năm sống với lực lượng hải quân, nên có rất nhiều sáng tác về vùng trời, vùng biển của Tổ quốc. Vẽ về người lính là vẽ về đồng đội thân yêu với một tình cảm vô cùng thân thuộc. Khi đặt bút vẽ về người lính, bản thân tôi luôn luôn hưng phấn và thích thú. Trong cuộc trải nghiệm của mình, tôi cố gắng tự đổi mới cách sáng tạo, với hình thức nghệ thuật lay động lòng người.

10 lần ra Trường Sa, mỗi lần tôi lại có một cảm xúc khác nhau. Nhưng có lẽ không thể quên những phút giây khi con tàu chở người từ đất liền cập đảo. Anh em chiến sĩ luôn luôn khao khát những lá thư nhà, mong có những thông tin trong sách báo từ đất liền gửi ra. Khi các chiến sĩ khi thấy tàu ra thì họ vô cùng háo hức, ùa cả ra mép nước để đón tàu, đón người từ đất liền ra. Người lính ở đảo xa luôn khát khao tình cảm từ đất liền, mong ngóng tin tức từ quê nhà. Cảm xúc xúc động về giây phút đó luôn trào dâng mỗi khi nhắc tới hai chữ: Trường Sa. Và tôi đã vẽ bức tranh "Đọc báo ở đảo xa" được giải trong Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1984. Tôi cũng không thể quân hình ảnh người lính ở đảo Trường Sa đi tuần tra trên đảo, đứng gác bên cạnh cây phong ba. Cây phong ba có thể bị bão tố làm thân xiêu theo chiều gió, nhưng người lính đối mặt với bão tố, gian nan vẫn hiên ngang đứng trước biển trời. Đó là những hình ảnh đẹp khắc ghi mãi trong tâm trí của tôi và hiển hiện sinh động trong mỗi lần cầm cọ vẽ.

Như ông vừa chia sẻ, thời nào cũng vậy, hiện thực của cuộc sống bao giờ luôn luôn thôi thúc người nghệ sĩ sáng tác. Hội Mỹ thuật VN cũng như Tổng Cục Chính trị Quân đội nhân dân VN đã tạo điều kiện như thế nào để các hoạ sĩ có điều kiện tìm hiểu, thâm nhập đời sống của những người lính trong cuộc sống ngày hôm nay?

Hội Mỹ thuật VN có một Câu lạc bộ của những người sáng tác về đề tài chiến tranh cách mạng. Nhiều tác phẩm sáng tác về đề tài này được giải cao trong các giải thưởng khu vực và giải thưởng của hội hàng năm. Ngoài số tiền giải thưởng, các tác phẩm còn nhận được tiền tài trợ sáng tạo tác phẩm. Trong các triển lãm về đề tài lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng hàng năm, những tác phẩm tốt được Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam mua để phục vụ cho công tác trưng bày.

Để sáng tạo đạt kết quả tốt, người nghệ sĩ phải thâm nhập thực tế. Vừa qua, Bộ Tư lệnh Bộ đội biên phòng đã tổ chức cho các hội viên của Hội Mỹ thuật VN 2 đợt đi sáng tác để tìm hiểu về đời sống của bộ đội nơi biên giới, hải đảo. Điều này thể hiện sự quan tâm của Bộ Tư lệnh Bộ đội biên phòng trong việc tạo điều kiện để các nghệ sĩ sáng tạo.

Tôi mong muốn Tổng Cục Chính trị Quân đội nhân dân VN và các đơn vị trong quân đội tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho các nghệ sĩ tạo hình thâm nhập tình hình đơn vị mình, để họ thấy được sự gian khổ, hy sinh của những chiến sĩ trong thời bình. Từ đó, các nghệ sĩ có được vốn sống thực tế, có được những xúc cảm thực và sáng tạo các tác phẩm về những người chiến sĩ hôm nay đạt kết quả tốt, làm sáng rõ bản chất tốt đẹp của Anh lính Cụ Hồ thời đại ngày nay.

Xin cảm ơn hoạ sĩ.

- Trần Bá Dương t/hiện -