Văn hóa cộng đồng là những nét đẹp về ứng xử của mọi thành viên trong cộng đồng, làm cho những mối quan hệ tốt đẹp hơn, mang đậm tính nhân văn sâu sắc, làm thăng hoa những điều vốn dĩ đã trở thành truyền thống từ bao đời. Cộng đồng tồn tại và bền vững nhờ những quy định chặt chẽ bắt buộc mọi người phải tuân thủ. Đó là pháp luật. Như vậy, người có văn hóa trước hết phải biết tôn trọng cộng đồng, tức là tôn trọng, chấp hành nghiêm túc pháp luật liên quan đến đời sống cộng đồng.

Nhìn vào thực tế nước ta hiện nay, thấy rõ một điều: Không ít người đã không biết đến, hoặc biết mà vẫn cố tình làm ngơ vấn đề văn hóa cộng đồng. Trước hết là người ta đã coi thường những quy định liên quan đến số đông người, hoặc chỉ biết mình mà bất chấp quyền lợi của người khác. Dễ thấy là nhiều quy định có cũng như không. Ảnh hưởng đến cộng đồng rõ, trực tiếp nhất là tiếng ồn và ô nhiễm môi trường. Không ít người ngang nhiên nói rất to giữa chỗ đông, cứ như nơi nhà riêng của mình. Vào nhà hàng ăn uống, rạp hát, địa điểm biểu diễn nghệ thuật, nơi hội họp hay bất cứ tụ điểm sinh hoạt công cộng nào, ta luôn bắt gặp những người nói rất to, gây nên những tiếng ồn khiến người khác khó chịu. Luôn có những tốp người ăn uống nhồm nhoàm, chạm cốc bia chan chát, miệng liên tục đồng thanh la lớn “Dô ! Dô ! Dô !”. Chỉ một nhóm người nhưng đã làm huyên náo cả một nhà hàng lớn khiến mọi khách khác không thể nói chuyên bởi đã bị nhóm người kia át tiếng… Cũng như vậy, trong khi trên sân khấu đang diễn kịch thì có những khán giả ngồi dưới cắn hạt dưa tí tách hoặc nói chuyện rì rầm làm ảnh hưởng đến số đông người khác cần nghe thủng mọi lời thoại của các nhân vật. Luật giao thông đường bộ đã quy định rõ lái xe không được xử dụng còi hơi trên đường và gắn liền là quy định xử phạt người vi phạm. Nhưng nhiều lái xe vẫn bất chấp, đã bóp còi inh ỏi gây náo loạn đường phố. Từng có quy định cấm người bán hàng rong xử dụng loa để rao hàng vì gây ồn ào phố phường. Nhưng quy định này chưa bao giờ được thực hiện. Lại cũng có văn bản cấm ăn mặc nhố nhăng, hở hang, cẩu thả, tùy tiện ra đường nhưng vẫn không ít người vận áo quần như ở nhà riêng (may ô, quần đùi, áo 2 dây, 3 lỗ, quần sooc ngắn cũn cỡn, quần áo ngủ nhầu nhĩ). Gần đây nhất là lệnh cấm hút thuốc lá nơi công cộng, nhưng người ta vẫn ngang nhiên “hun khói” ở mọi nơi, không vấp phải bất cứ sự ngăn cản nào…

Biểu hiện trầm trọng thứ hai là thoải mái gây ô nhiễm môi trường. Vứt rác bừa bãi mặc dù có thùng rác trước mặt, sẵn sàng xả nước bẩn, khói lò than ra đường, hồn nhiên, vô tư phóng uế bừa bãi bất chấp cảnh quan, người đi lại… là những thói quen có vẻ như không thể sửa đối với nhiều người sống ở thành phố. Người ta đã nói những kẻ quá vô duyên, vi phạm vệ sinh, trật tự công cộng này là đã bị đứt dây thần kinh xấu hổ quả không ngoa!

Không thể kể hết những biểu hiện vi phạm các luật lệ, quy định trong đời sống cộng đồng. Lại có những điều tuy không quy định thành luật nhưng phàm đã sống trong cộng đồng thì không thể không nhìn trước, ngó sau để hành xử. Đó là tệ chen chúc, lấn át người khác, chỉ cốt được việc mình mà bất chấp người. Nhiều khi chỉ vì muốn nhanh thêm vài phút, thậm chí vài giây mà bộ mặt cộng đồng trở nên lộn xộn, náo loạn, nhếch nhác, mất tôn ti trật tự, phản văn minh. Ấy là những lúc đường phố bị dồn, ứ, tắc nghẽn. Nhiều người đã tranh nhau vượt, lao lên vỉa hè, đi sang luồng đường ngược chiều lấy được…

Không thể xem nhẹ văn hóa cộng đồng, bởi đó là bộ mặt của xã hội. Có lẽ bên cạnh việc tuyên truyền, kêu gọi chung chung xưa nay không mấy hiệu quả, cần có thêm những chế tài xử phạt thật nặng những người vi phạm trong lĩnh vực này mới mong cải thiện được tình hình. Đó cũng là một ứng xử rất cần thiết vậy./.

Sơn Nữ