Ngày mùng 6 tháng Giêng năm Quý Tỵ, lễ hội chùa Hương - một trong số các
lễ hội lớn nhất miền Bắc chính thức khai mạc, mở màn cho mùa lễ hội năm
2013 trên khắp đất nước. Tiếp theo đó là các lễ hội: Yên Tử (mùng 9
tháng Giêng); hội Lim (13 tháng Giêng); lễ hội đền Trần (14 tháng
Giêng)…Từ giữa năm 2012, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tích cực
triển khai công tác chuẩn bị cho mùa lễ hội 2013. Trước, trong và sau
Tết, Bộ thành lập các đoàn thanh tra, kiểm tra công tác quản lý, tổ
chức ở các trọng điểm nhằm đảm bảo mùa lễ hội 2013 diễn ra theo nghi
thức truyền thống, văn minh, tiết kiệm.
* Chú trọng nâng cao ý thức người dân
Việt Nam có khoảng 8.000 lễ hội, trong đó lễ hội dân gian chiếm
phần lớn. Đây là những lễ hội quan trọng nhất, đã hình thành và phát
triển qua hàng ngàn năm lịch sử, trở thành một nét đẹp không thể thiếu
trong những ngày xuân mới. Đây cũng là kho tàng di sản văn hóa độc đáo
của nước nhà cần phải được bảo vệ và phát huy trong cuộc sống hiện đại
ngày nay trên cơ sở người dân là chủ thể lễ hội. Do đó, Bộ Văn hóa, Thể
thao và Du lịch thống nhất: Một trong những yếu tố quan trọng để các lễ
hội diễn ra văn minh hơn chính là nâng cao ý thức tham gia của người
dân.
Chính vì lẽ đó, những năm gần đây, các
địa phương nơi diễn ra các lễ hội lớn đều chú trọng công tác tuyên
truyền với nhiều hình thức, nội dung phong phú, giới thiệu ý nghĩa di
tích lịch sử. Nhiều lễ hội đã có trang thông tin điện tử riêng nêu rõ ý
nghĩa lễ hội, giá trị của di tích nơi tổ chức lễ hội, nâng cao ý thức
nhân dân. Các cơ quan báo chí, truyền thông cũng đã đăng tải thông tin
lễ hội với thời lượng hợp lý, phản ánh nét đẹp văn hóa truyền thống,
phát huy giá trị văn hóa phi vật thể của lễ hội. Do đó, ý thức người dân
tham gia lễ hội đã tiến bộ hơn các năm trước, tự giác chấp hành quy
định của Ban tổ chức lễ hội, thực hiện nếp sống văn minh nơi thờ tự và
lễ hội…
Mùa lễ hội 2012, hoạt động lễ hội đã
đi vào nền nếp, phù hợp với từng địa phương, cộng đồng dân cư và nhu cầu
tín ngưỡng của nhân dân. Việc thắp hương, đốt vàng mã ở nơi thờ tự, di
tích đã giảm hẳn; hiện tượng không đẹp mắt là thả tiền, quăng ném tiền
lẻ bừa bãi đã được hạn chế nhiều. Ở nhiều di tích, nhân dân đã quen nếp
chỉ thắp hương tại các lư hương đặt trước cửa chứ không thắp hương trong
nội tự. Các điểm đặt hòm công đức, đặt tiền giọt dầu ở nơi thờ tự đã
được bố trí hợp lý, nhà chùa phân công lực lượng trực đặt tiền lễ vào
đúng nơi quy định; việc thu, chi, quản lý tiền công đức được đảm bảo
tương đối tốt…
Chuẩn bị mùa lễ hội 2013, Bộ
Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thành lập các đoàn kiểm tra các địa
phương diễn ra lễ hội lớn như Hà Nội, Quảng Ninh, Bắc Ninh, Nam Định,
Hải Dương…để đảm bảo việc tổ chức lễ hội ngày càng tiến bộ hơn, hạn chế
tối đa các hiện tượng phản cảm. Phần kiểm tra tập trung kiện toàn các
ban tổ chức lễ hội, quy chế tổ chức lễ hội, công tác tuyên truyền quảng
bá về ý nghĩa của lễ hội, công tác bảo vệ di tích, chấn chỉnh các hàng
quán, phòng chống cháy nổ, vệ sinh môi trường, an ninh trật tự, quản lý
hòm công đức, tiền giọt dầu. Riêng về hành vi đốt đồ mã tại các di tích,
Bộ sẽ xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định về xử phạt hành
chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch, theo hướng nâng cao mức
xử phạt với hành vi này. Tuy nhiên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vẫn
thống nhất quan điểm không nên xử phạt các hành vi liên quan tới văn
hóa chỉ bằng biện pháp hành chính đơn thuần mà chú ý tới tuyên truyền,
vận động người dân. Do đó, Bộ và các địa phương vẫn chú trọng vận động
người dân không nên đốt vàng mã để tiết kiệm, bảo đảm vệ sinh môi
trường, hành vi bán đồ mã, đốt đồ mã là không được phép tại những nơi
công cộng chứ không chỉ tại các di tích, lễ hội...
Năm nay, lễ hội chùa Hương là lễ hội mở màn các hoạt động của Năm du
lịch quốc gia đồng bằng sông Hồng - Hải Phòng 2013 nên công tác thanh
tra, kiểm tra được thực hiện ở đây rất kỹ lưỡng. Báo cáo từ Ban tổ chức
lễ hội chùa Hương cho biết: Khu vực kinh doanh dọc đường tới các khu di
tích, thờ tự mọi năm vẫn gây phản cảm cho du khách hành hương bởi tiếng
rao bán, treo thịt thú rừng, lộn xộn, chen lấn chèo kéo khách thì nay
khu vực này đã được sắp xếp gọn gàng, có kẻ vạch tránh tình trạng mái
che mái vẩy, bày bán tràn lan ra đường đi. Rác thải - vấn nạn của lễ hội
kéo dài như ở chùa Hương, nơi thu hút hàng triệu lượt khách tới, cũng
được sắp xếp chu đáo. Năm nay, Ban tổ chức sắp xếp lực lượng rải đều từ
bến Thiên Trù đến động Hương Tích để đảm bảo vận chuyển rác, xử lý đúng
nơi quy định, tránh ô nhiễm môi trường. Có được kết quả này là do trước
lễ hội rất lâu, Ban tổ chức đã tăng cường công tác tuyên truyền quảng bá
trên các phương tiện thông tin đại chúng…
* Lễ hội đền Trần tiếp tục theo mô hình mới
Lễ hội đền Trần (Nam Định) vẫn là tâm điểm chú ý của báo chí và
người dân trong xuân mới Quý Tỵ. Theo Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ
thuật Việt Nam Nguyễn Chí Bền, năm nay, lễ hội đền Trần vẫn tiếp tục
được tổ chức theo mô hình mới, tức là chỉ làm lễ khai ấn trong đêm 14
tháng Giêng, còn việc phát ấn cho khách thập phương sẽ được lùi lại vào
ngày hôm sau. Tuy tổ chức lần đầu song lễ hội đền Trần theo mô hình mới
cũng đã thành công, tình trạng chen lấn, xô đẩy, tranh cướp ấn không còn
diễn ra như những năm trước. Tuy nhiên, lượng ấn phát vào năm 2012 vẫn
chưa đủ so với nhu cầu của du khách.
Năm nay,
Ban tổ chức lễ hội đền Trần đã chuẩn bị sẵn 50.000 cánh ấn, chuyển từ
chất liệu vải sang giấy để đáp ứng nhu cầu du khách. Thời gian phát ấn
kéo dài, bắt đầu từ 7 giờ sáng ngày 15 tháng Giêng tại các điểm phát đã
được thiết kế sẵn nhằm tránh tình trạng ùn tắc, xô đẩy chen lấn để
tranh, cướp ấn.
Viện Văn hóa nghệ thuật Việt
Nam cũng đã tiến hành một cuộc khảo sát với 800 phiếu điều tra ở Nam
Định và một số địa phương khác. Kết quả khảo sát về tác dụng của ấn, có
72% người được hỏi khẳng định rằng ấn mang lại bình an, hạnh phúc cho
gia đình. Chỉ có 15,2% người được hỏi cho rằng treo ấn giúp được thăng
quan tiến chức. Tuy nhiên, hơn một nửa số người được hỏi đồng tình đề
nghị giữ nguyên hình thức khai ấn, ban ấn truyền thống vào đúng đêm 14,
rạng ngày15 tháng Giêng thay vì tổ chức như mô hình mới. Có tới 93% số
người được hỏi cho rằng thông qua lễ khai ấn, phát ấn sẽ giúp người dân
hiểu hơn về lịch sử, truyền thống. Việc tham dự lễ khai ấn, phát ấn là
nhu cầu tín ngưỡng chính đáng của người dân, nhà quản lý cần nghiên cứu
có cách tổ chức, quản lý cho tốt để tránh những hiện tượng tiêu cực chứ
không nên cấm…
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch khẳng định vẫn tiếp tục mạnh dạn và kiên quyết đổi mới mô hình tổ
chức lễ hội đền Trần trên cơ sở tạo sự đồng thuận giữa các cơ quan quản
lý và cộng đồng. Mô hình tổ chức lễ hội này vẫn tiếp tục được nghiên
cứu, chủ động tiếp nhận thông tin đa chiều của các nhà khoa học, nhà
nghiên cứu lễ hội, cộng đồng người dân có trách nhiệm với di sản văn
hóa, cơ quan truyền thông để đảm bảo lễ hội mô hình mới diễn ra đúng
nghi lễ truyền thống, tôn trọng tín ngưỡng của nhân dân nhưng vẫn phải
đảm bảo văn minh, lịch sự, hạn chế tiêu cực…/.
TTX